A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

4 .4 .8 . «Tarixi M a s’udiy»
A n’anaviy tarixiy asarlardan yaqqol ajralib turadigan “Tarixi Mas’udiy” 
( “ M as’ud tarixi”) asam ing muallifi Abulfazl M uham m ad ibn al-H usayn 
al-kotib al-B ayhaqiydir (995—1077). U N ish o p u r viloyatiga qarashli 
H arisobod q ish lo g 'id a badavlat m an sab d o r o ilada tu g 'ilg an , asosan 
N ishopur shahrida ta ’lim olib, balog'atga yetgan.
Abulfazl Bayhaqiy taxm inan 1021-yili G 'aznaviylardavlatining devoni 
rasoili - xorijiy m am lakatlar bilan aloqa yurituvchi m ahkam aga dabirlik 
mansabiga qabul qilindi va vazir Abu N asr M ishkon rahbarligida 19 yil 
o'sh a m ansabda xizmat qildi. Abu N asr M ishkon vafotidan so'ng 1039- 
yili Abulfazl Bayhaqiy uning o 'm ig a devon boshlig'i etib tayinlandi. 1041- 
yili Sulton M as’ud o'ldirilgandan so'ng, u saroy xizm atidan chetlatildi 
va faqat Sulton A bdurashid 1050-yiIi hokim iyat tepasiga kelgach, yana 
o 'z o 'm ig a tiklandi. Abulfazl Bayhaqiy bu lavozim da 1059-yiIgacha, ya’ni 
Sulton Farruhzod (1053-1 0 5 9 ) saltanatining oxirigacha davlat xizmatida 
bo'ldi, keyin istefoga chiqib, ilmiy ish bilan m ashg'ul bo'ldi. U 1077-yili 
vafot etgan.
Abulfazl Bayhaqiy “Ziynat ul-k ito b ” ( “ K itoblar ziynati”), “Tarixi oli 
M ahm ud” ( “ M ahm ud xonadonining tarixi”) yoki “Jo m i’ fi tarixi oli 
Sabuqtegin” ( “ Sabuktegin xonadoni tarixidan hikoyalar majmuasi”) nomli 
asarlari bilan m ashhur. “Tarixi B ayhaq” ( “ Bayhaq (viloyati) tarixi”) asar 
muallifi A bulhasan Ali Bayhaqiy XII asm ing ikkinchi yarm ida o'tgan va 
ko'pincha ibn Funduq nom i bilan m ashhur bo'lgan olim ning m a’lumotiga 
qaraganda, Abulfazl Bayhaqiyning “Tarixi oli M ahm ud” asari o'ttiz jilddan 
iborat bo'lgan. Lekin, bu ulkan asam ing faqat oltinchi jildining ikkinchi 
qismi, 7, 8, 9-jildlari ham da 10-jildining bir qismi yetib kelgan, xolos.
172

---

Bu 
q ism lar 
Sulton M as’ud (1 0 3 0 -1 0 4 1 ) davri tarixini o 'z ichiga oladi va 
“Tarixi 
M as’udiy” nom i bilan m a ’lum va m ashhur.
“Tarixi M as’udiy” asarida boshqa tarixiy kitoblardan farqli, m uallif 
o'zi ko'igan va ishonchli kishilardan aniqlagan m a'lum otlam i, shuningdek, 
hukum at m ahkam alarida saqlangan rasm iy hujjatlar asosida ham d a