А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

циклининг асосий босқичлари 
Ҳаётий 
айланиш 
босқичи 
 
Ахборот модели 
Маҳсулот 
Маҳсулотнинг 
ҳаёт айланиши 
ва бизнес-
жараёнларнинг 
тақсимланиши 
Ишлаб чиқариш 
ва операция (иш) 
муҳит 
 
Маркетинг 
Маркетинг 
(концептуал) 
Маҳсулот 
маркетинги 
жараёни модели 
Маркетинг муҳити 
модели 
Маҳсулотни 
лойиҳалаш 
ва 
ишлаб чиқиш 
Конструкторлик 
(Дизайн) 
Конструкторлик 
(Дизайн) модели, 
маҳсулотни 
ишлаб чиқиш 
Конструкторлик 
(Дизайн)
муҳит модели 
Ишлаб чиқариш 
ёки 
хизматлар, 
қадоқлаш ва 
сақлаш 
Технологик 
Ишлаб чиқариш 
жараёнлари 
модели 
Технологик муҳит 
модели 
Реализация 
(Амалга 
ошириш) 
Сотиш 
(мақсадлар, 
сотиш шартлари 
ва бошқалар) 
Сотиш жараёни 
модели 
Сотиш 
амалга 
ошириладиган 
муҳит модели 
Ўрнатиш 
ва 
ишга тушириш, 
техник ёрдам ва 
техник 
хизмат 
кўрсатиш, 
фойдаланиш, 
утилизация (йўқ) 
қилиш 
Эксплуатация 
(Операция) 
Эксплуатация 
(Операция) 
килиш 
жараён 
модели 
Эксплуатация 
(Операция) муҳит 
модели 
Тизим архитектураси нуқтаи назаридан, асосий ахборот 
моделлари турли даражадаги автоматлаштирилган бошқарув 
тизимларини қуриш мумкин бўлган пойдевордир. Ҳаётий цикл ва 

---

131 
бизнес-жараёнларининг бир хил моделига асосланиб, бизнес-
жараёнларининг самарадорлигини таҳлил қилиш ва маҳсулот 
сифатини таъминлаш вазифалари ҳал этилади. Интеграциялашган 
маҳсулот модели дизайнер ва ишлаб чиқарувчи ўртасида дизайн 
маълумотлари алмашинувини таъминлайди, материалларга бўлган 
эҳтиёжни ҳисоблаш ва маҳсулотни ишлатиш учун электрон 
қўлланмаларни яратиш учун маълумот манбаи ҳисобланади ва 
ҳоказо. 
Ягона 
ахборот 
манбаи 
ва 
маълумотларга 
киришнинг 
стандартлаштирилган 
усуллари 
бўлган 
умумий 
ахборот 
моделларидан 
фойдаланиш 
ҳаёт 
циклининг 
барча 
иштирокчиларининг самарали ахборот ҳамкорлиги учун асосдир. 
Ҳаётий циклнинг ҳар бир босқичида ҳал қилинадиган 
вазифаларнинг мазмуни билан белгиланадиган ўзига хос 
маълумотлар миқдори талаб қилинади. 
Ушбу маълумотларнинг йиғиндиси маҳсулотнинг ҳаётий 
циклининг босқичларига мос келадиган маҳсулот, жараёнлар ва 
ресурсларнинг контекстуал ахборот моделлари сифатида талқин 
қилиниши мумкин. 
Масалан, лойиҳалаш ва ишлаб чиқиш босқичида маҳсулот, 
лойиҳалаш жараёни, зарур ташкилий ва бошқа ресурслар ҳақидаги 
маълумотлардан фойдаланилади. Ишлаб чиқаришни технологик 
тайёрлашнинг ахборот бизнес-модели маҳсулот ва технологик 
ресурслар тўғрисидаги маълумотлардан фойдаланган ҳолда 
жараённинг тавсифи сифатида талқин этилади. Ишлаб чиқаришнинг 
бизнес-модели маҳсулот маълумотлари ва зарур моддий, молиявий 
ва бошқа ресурслар билан боғлиқ жараённинг тавсифи сифатида ҳам 
ифодаланиши мумкин. 
Бундан ташқари, маълум нуқтаи назарлар учун шахсий 
маълумотлар моделлари яратилиши мумкин (масалан, "сифатни 
бошқариш" ёки " самарали ишлашини таъминлаш"). 
Ҳар бир маълумотлар синфи дастурий таъминотнинг 
"технологик" қатламини - маълумотларни бошқариш тизимини (ёки 
тизимлар 
тўпламини) 
ташкил 
этувчи, 
уларнинг 
семантикаси(белгилар), ташкилий хусусиятларини ҳисобга олган 
ҳолда ва юқори даражадаги ишлашни таъминлайдиган ўзига хос иш 
"усуллари" - ташкилотнинг хусусиятлари ва амалий тизимлар билан 
юқори даражадаги алмашинув интерфейси бўлиши мумкин. 

---

132