A. K. Sabirov

2.FO TO M ETRIYA
Y O ritilganlik y uza birligiga tushayotgan y o ru g ’lik oqimi bilan xarakterlanadi 
( nuqtaviy b o ’lmagan m anba uchun):
E=dF/dS
Y O rug’lik kuchi I b o ’lgan izotrop m anba r m asofada joylashgan sirtda xosil 
qiladigan yoritilganlik ( nuqtaviy m anba uchun):
g _ / c o s a
r 2
bu yerda a - num ing tushish burchagi.
N urlanuvchanlik son jixatdan yo ru g ’lik tarqatayotgan jism ning birlik yuzasi 
tom onidan chiqarilayotgan yorug’lik oqim igateng:
M =dF/dS
A gar jism ning nurlanuchanligi uning yoritilganligi bilan bo g ’liq b o ’lsa,
M= pE
bu yerda 
p - qaytarish koeffitsiyenti.
Ravshanlik son jixatdan nurlanayotgan sirt elementi yorug’lik kuchining shu 
elem entning kuzatish y o ’nalishiga perpendikulyar tekislikka proyeksiyasi 
yuzasiga b o ’lgan nisbatiga teng:
L = — ——  
dScosO
bu yerda О - sirt elem entiga o ’tkazilgan normal bilan kuzatish y o ’nalishi 
orasidagi burchak.
Ravshanlik y o ’nalishga bo,g’liq b o ’lm aganda nurlanuvchanlik va ravshanlik 
quyidagi m unosabat bilan o ’zaro bo g ’langan:
М = яЬ
1-M ASALA. Diam etri d=2,5sm va uzunligi l=40sm b o ’lgan lyum inesstent 
silindrik lam pa o ’qiga tik y o ’nalishda r= 5 m m asofada E =2 Lk yoritilganlik hosil 
siladi. Lam pani kosinusoidal tarqatuvchi sifatida qarab: 1) berilgan y o ’nalishdagi 
yorug’lik kuchi I ; 2) ravshanlik L ; 3) Iampaning yorqinligi M aniqlansin.
Echish: 
1. Lam paning ikkita o ’lcham idan kattasi - uzunlik yoritilganlik 
o ’lchangan m asofadan 12 m arta kichik. Demak, berilgan y o ’nalishdagi yorug’lik 
kuchini hisoblashda lampani nuqtaviy m anba deb qabul qilish v a quyidagi 
form uladan foydalanish mumkin:
E = I / r , bundan I = Er2 
K attaliklam ing qiym atlarini bu form ulaga q o ’yib, hisoblasak,
I = 25 kd.
7

---

1. R avshanlikni hisoblash uchun L = I / S
Form ulani q o ’llaym iz, bunda S - c h o ’zilgan yo ru g ’lik m anbaining kuzatish 
y o ’nalishiga tik tekislikdagi proeksiyasining yuzasi. Silindrik lyum inesstiyaga 
asoslangan lam pa holida proeksiya uzunligi 1 va kengligi d b o ’lgan to ’g ’ri 
to ’rtburchak shakliga eg a b o ’ladi. Binobarin 
L = I / S = 1/(1 d).
Shu form ulaga binoan hisoblab , L ni topam iz:
L = I / (1 d) = 2,5 kd/m.
2. L yum inesstent 
lam pani kosinusoidal tarqatuvchi deb hisoblash m um kin 
b o ’lganligidan, uning yorqinligi
M = n L 
g a teng
M = я L = 7,9 nt.