A. K. Sabirov

5. O ptik asboblar. Praeksion apparat. Fotoapparat. Lupa. 
K o’rish burchagi. M ikroskop. Teleskop
Reja:
l.L inzalam ing optik asboblarda yig'uvchi va sochuvchi linzalam ing vazifasini
o ’rganish
Proyeksion aparatning kattalashtirishi
Г = у - 1 
v - ob ’у ekti vdan tas virgacha masofa, / -
o b ’yektivning fokus masofasi.
Fotoapparatning nisbiy tirqishi — (Y O rug’lik kuchi).
F
— = — ; d - o b ’yektiv diam etri, / - o b ’yektivning fokus masofasi
F
f
K o’rish burchagi
A D
tga = —- ; AB — buyum kattaligi, a -  buyum gacha m asofa, a - k o ’rish burchagi 
a
K o’zning ko’rish burchagi
a = у ; h - buyum balandligi, 1 - buyum dan kuzgacha bulgan m asofa 
K o’zoynakning kattalashtirishi.
G = — ; ai - k o ’zoynaksiz buyum ni k o ’rish burchagi
OC\
0.2 - k o ’zoynak bilan buyumni k o ’rish burchagi.
Lupaning kattalashtirishi.
G = -y + 1; / - lupaning fokus masofasi. 
s -  norm al k o ’zning yaxshi k o ’rish m asofasi (25 sm).
1-Masala: 
Proyeksion apparatdan ekrangacha bo ’Igan masofa 
2m ob 'yektivning fokus masofasi 20 sm bo ’Isa, uning kattalashtirishini 
toping.
| № | 
Berilgan 
[ SI | 
CHizma 
| 
Echish algoritmi
25

---

Proyeksion
a p p a ra t
Ekran
O b ’yektiv
O b ’yektivning
fokus masofasi
F=20sm
Proyeksion
app aratd an
ekrangacha
bo’lgan masofa
b=2m
Proyeksion
apparatning
kattalashtirishini
topish kerak.
G =?
0.2m
A V -buyum baladligi 
A’V '-buyum tasviri baladligiA O - 
buyum dan linzagacha m asofa 
O A '-lizadan tasvirgacha b o ’lgan 
m asofa
Bu 
masalani
yechish 
uchun
proyeksion
apparatning
kattalashtirishi
formulasidan
foydalanamiz.
Г = —-1
/
Bundan G ni 
hisoblasak
Г - 9
kelib chiqadi. 
Demak tasvir 9 
m arta kattalashar 
ekan.
X ulosa : Proyeksion apparatda kattalashgan tasv ir hosil b o ’lishi uchun buyum
o b ’yektivning birlam chi 
fokusi F va ikkilangan fokusi 2F orasida joylashgan 
b o ’lishi kerak. P royeksion apparatda haqiqiy, kattalashgan , teskari tasvir hosil 
b o ’ladi. T asvim ing kattaligi 
linzaning optik kuchiga, buyum ning o b ’yektivdan 
qanday m asofada joylashganligiga, o b ’yektiv m oddasining nisbiy nur sindirish 
k o ’rsatkichi v a o b ’yektivning egrilik radiusiga b o g ’liq.
T o ’la ichki qaytish:_Y O rug’likning sinish qonuni am aliy aham iyatga ega 
b o ’lgan qiziq bir hodisa - yo ru g ’likning to ’la ichki qaytish hodisasini 
tushuntirishiga im kon beradi. Y O rug’lik nurlari optik zichligi katta b o ’lgan m uhit 
(suv, shisha)dan optik zichligi kichik b o ’lgan m uhitga (havo)ga o ’tgan vaqtda 
chegaraviy burchakdan boshlab, y o ru g ’lik nurining to ’la ichki qaytish hodisasi 
kuzatiladi. Rasm dan k o ’rinadiki, chegaraviy burchakdan boshlagan y o ru g ’lik 
nurlari optik zichligi kichik b o ’lgan m uhitga o ’tm aydi. SHu burchakdan boshlab, 
t o ’la ichki qaytish hodisasi kuzatiladi.
26

---