A. Kamyu absurd haqidagi essesining eng boshida, ehtimol, asosiy falsafiy savol hayotning mazmuni masalasi ekanligini ta’kidlaydi. Bu, umuman olganda, muallif o’z asarida ko’rib chiqadigan asosiy muammolarni aniqlaydi: borliqning absurdligi, absurdlik hissi va uning hayotga munosabati va o’z joniga qasd qilish, umid va erkinlik masalasiga ta’siri. - Absurdizm – ekzistensializmdan kelib chiqqan falsafiy qarashlar tizimi bo’lib, unda inson mavjudligining ma’nosi yo’qligi (inson mavjudligining absurdligi) ta’kidlanadi.Garchi absurd tushunchasi Kamyuning barcha asarlariga singib ketgan bo‘lsa-da, “Sizif haqidagi afsona” uning ushbu mavzudagi asosiy asaridir. Kamyu “Sizif haqidagi afsona”da absurdlikni ikki ideal o‘rtasidagi qarama-qarshilik, qarama-qarshilik, ziddiyat yoki “ajralish” deb qaraydi. Ya’ni, u inson mavjudligini bema’nilik, insonning mazmunlilik, mazmunlilik, ravshanlik istagi va jim, sovuq olam (yoki teistlar uchun: Xudo) o’rtasidagi qarama-qarshilik sifatida belgilaydi. U absurdlik tushunchalarini uyg’otadigan maxsus insoniy tajribalar borligini aytadi. Bunday tushuncha yoki bema’nilik bilan to’qnashuv odamni tanlash imkoniyatini beradi: o’z joniga qasd qilish, imonda sakrash yoki qabul qilish.
Bevosita A.Kamyuning absurd kontseptsiyasiga o‘tsak, shuni aytish kerakki, u na ontologik, na gnoseologik maqomga ega. Absurd hech narsani bilmaydi, hech narsaga intilmaydi, o’ziga xos qadriyatlar ko’lamiga ham, ichki qiymatga ham ega emas. Bu kontseptsiyaning juda muhim nuqtasiga e’tibor qaratish lozim: dunyoning absurdligi absurdni aniq tushunadigan absurd odamga to’g’ri keladi. Shunday qilib, absurdlik inson ongida to’plangan. Bundan tashqari, bema’nilik insonning chaqiruvi va dunyoning mantiqsiz sukunati o’rtasidagi yagona bog’liqlikdir. “Bema’nilik insonga ham, dunyoga ham bog’liq. U ular orasidagi yagona bog’liqlik bo’lsa-da” (Kamyu A. “Sizif haqidagi afsona” // Kamyu A. Isyonchi odam M., 1990. P.48). - Hech qanday metafizik umiddan mahrum bo’lgan dunyoning aniq tasavvuri sifatida absurd. Ushbu postulatdan kelib chiqqan holda, A. Kamyu o’ta ma’noni tasdiqlash istagidan xoli absurd asarni taqdim etadi. Aqlni mensimaydigan, balki uning chegarasini biladigan absurd ong dunyoni tushuntirmaydigan, faqat qayta ishlab chiqaradigan asarda mujassamlashgan. Dunyo mantiqsiz, tushunarsiz, absurd asar esa dunyoning bema’niligiga taqlid qiladi. Bema’ni ong uchun dunyoni har qanday tushuntirish behudadir: dunyo o’zining g’ayriinsoniy o’ziga xosligi tufayli bizni chetlab o’tadi, unga yuklangan inson tafakkurining tasvirlari va sxemalarini rad etadi – o’ziga aylanadi. “Agar men daraxt yoki hayvon bo’lganimda, men uchun hayot ma’no kasb etgan bo’lardi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
