Izlanishlarimning birinchi va aslida yagona sharti – bu meni yo’q qiladigan narsani saqlab qolish, men absurdlikning mohiyati deb bilgan narsaga izchil rioya qilishdir”. Absurdni anglagan odam unga abadiy bog’lanib qoladi.Shunday qilib, ekzistensializm insonni ezadigan narsani ilohiylashtirib, unga o’zidan abadiy qochishni taklif qiladi. Xullas, Yaspers borliqda hamma narsaning izohi borligini, “shaxsiy va umumiyning tushunarsiz birligida” borligini ta’kidlab, bundan borliqning barcha to’liqligini jonlantirish vositasi – o’zini o’zi o’ta yo’q qilish vositasini topadi va shundan u shunday xulosaga keladi: Xudoning buyukligi uning nomuvofiqligidadir. Shestov: “Inson aqli uchun hech qanday yo’l yo’q bo’lgan joyda yagona chiqish yo’lidir. Bo’lmasa, Xudo bizga nega kerak?” O’zini Xudoga tashlash va bu sakrash orqali illyuziyalardan xalos bo’lish kerak. Bema’nilik shaxs tomonidan birlashtirilsa, bu integratsiyada uning mohiyati yo’qoladi – bo’linish.Shunday qilib, biz bema’nilik muvozanatni nazarda tutadi degan fikrga kelamiz. - Absurdlik o’z chegaralarini biladigan aniq aqldir.Shunga qaramay, absurdist Kamyu an’anaviy axloqiy qadriyatlar hujum ostida ekanligi haqidagi fikrdan xavotirda. Kamyuning so’zlariga ko’ra, ularning bekor qilinishi muqarrar, ammo bu quvonch bilan emas, balki achchiq tuyg’u bilan aytiladi. Bema’nilik “jinoyat qilishni tavsiya etmaydi, bu sodda bo’lardi, lekin u pushaymonlikning befoydaligini ochib beradi. Bundan tashqari, agar barcha yo’llar befarq bo’lsa, burch yo’li ham boshqalar kabi qonuniydir. Biror kishi injiqlik bilan fazilatli bo’lishi mumkin”
- Absurd insonda ong va aqlni harakatga keltirishi va insonga ichki erkinlik berishi bilan namoyon bo’ladi.Bundan tashqari, Kamyu savol beradi: absurdlik inson xatti-harakatlarining axloqiy jihatlariga qanday ta’sir qiladi, absurdlik va axloq qanday bog’liqdir. Kamyuning fikricha, absurd odam faqat bitta axloqni – Xudodan ajralmas, yuqoridan buyurilgan axloqni qabul qilishi mumkin edi. Ammo bema’ni odam Xudosiz yashaydi. Axloqning boshqa barcha turlari bema’ni odam uchun faqat o’zini oqlash usullaridir va uni oqlaydigan hech narsa yo’q.Biroq, absurdlik har qanday narsani qilishga imkon beradi, deb ishonish xato bo’ladi. Kamyu aytganidek, absurdlik faqat harakatlarning oqibatlarini tenglashtiradi.“Outsider” va “Sizif haqidagi afsona”da Kamyu falsafasining asosiy izlari bor. Tashqaridagi qahramon Meursoning ongi hikoyaning eng oxirida, noma’lum arabni tasodifiy, tekin o’ldirgani uchun o’lim jazosiga duch kelganida uyg’onadi. Zamonaviy antiqahramonning prototipi, u ikkiyuzlamachilikni rad etish va o’z aybini tan olishni rad etish bilan sudyalarni g’azablantiradi. Sizif afsonasida mifologik qahramon Sizif Meurso to‘xtagan joydan boshlanadi. Xudolar uni abadiy tog’ga ulkan toshni dumalab tashlashga hukm qildilar, u cho’qqiga chiqib, yana yiqilib tushadi, lekin Sizif o’z ishining barcha ma’nosizligini tushunib, har doim o’jarlik bilan boshidan boshlaydi. Uning harakatlarining ma’nosizligini anglash uning g’alabasidir. Inson mavjudligining absurdligi
- Halokat, baxtsizlik, umidsizlik, borliqning absurdligi – bular Kamyu asarlarining leytmotivlari. Baxtsiz, noto’g’ri tushunilgan odamlar absurd dunyoda “baxtsiz” ong bilan yashaydi. “Absurd” Kamyu falsafasining asosiy kategoriyalaridan biridir. “Men hech narsaga ishonmasligimni va hamma narsa bema’ni ekanligini e’lon qilaman, lekin yig’lashimga shubha qilolmayman va hech bo’lmaganda o’z noroziligimga ishonishim kerak”.Kamyuning absurdligi aql va e’tiqodga qarshi qaratilgan. Odamlar Xudoga ishonishadi yoki dunyoning umidsizlik va bema’nilikdan xalos bo’lish umidida Unga murojaat qilishadi. Ammo imonlilar uchun “absurdlik” o’zi xudoga aylandi. “Oxirgi hukm” dahshatlari ma’nosiz bo‘lgani kabi, Xudodagi najot haqidagi illyuziyalar ham ma’nosizdir. Axir, odamlar uchun haqiqiy bo’lgan hamma narsa har kungi oxirgi hukmdir.Siz ham ilohiy, ham insoniy aqlga ishona olmaysiz, chunki aql fikrlar va harakatlarning izchilligini nazarda tutadi va hayotda hamma narsa bema’ni va mantiqsiz davom etadi. Haqiqiy hamma narsa ongga begona, tasodifiy va shuning uchun absurddir. Absurd – bu haqiqat.Dunyoning o’zi bema’ni emas, shunchaki aql bovar qilmaydi, chunki u bizning istaklarimiz va aqlimiz bilan hech qanday aloqasi bo’lmagan insoniy bo’lmagan haqiqatdir.
- Bu dunyoni bilish mumkin emas, mantiqsiz degani emas. Kamyu uchun bunday tasavvurlar ham antropomorfik bo’lib, bizga dunyoning asosiy printsipining tushunarliligi haqida xayoliy g’oyani beradi – garchi biron bir irratsional sezgi yordamida. Kamyu empirik bilim va fan usullariga etarlicha yuqori baho beradi. Dunyo butunlay tanib olinadi, biz bir ilmiy nazariyadan boshqasiga, mukammalroq nazariyaga o’tamiz. Dunyoda yakuniy, yakuniy ma’no yo’q, dunyo bizning ongimiz uchun shaffof emas, u bizning eng dolzarb savollarimizga javob bermaydi.Shunday qilib, bema’nilik tushunchasini o’rganib, tahlil qilib, Kamyu absurdning uchta asosiy natijasini aniqlaydi: aniq ong, uning yordamida odam dunyoga, ichki erkinlikka va borliq tajribasining xilma-xilligiga qarshi turadi.Aql va ongning ishi yordamida bema’ni odam o’limga da’vat bo’lgan hayot qoidasiga aylanadi va shu bilan bo’lish ma’nosiga ega bo’ladi va o’z joniga qasd qilishni rad etadi.Ong ishi natijasida paydo bo’lgan bema’nilik hissi odamga o’z taqdirini ortiqcha baholash imkonini beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1. Zotov A.F., Melvil Yu.K. Yigirmanchi asr G'arb falsafasi. - M .: Prospekt, 1998 yil. 2. Kamyu A. Sevimlilar. - M .: Pravda, 1990. 3. Kamyu A. Sevimlilar. "Ajoyib mutafakkirlar" seriyasi. - Rostov-na-Donu: Feniks, 1998 yil. 4. Kamyu A. Sizif haqidagi afsona; Isyonchi / Per. fr bilan. O.I. Skuratovich. - M .: OOO "Potpuri", 1998 yil. 5. Qisqacha falsafiy ensiklopediya. - M .: Taraqqiyot, 1994 yil. 6.http: //books.atheism.ru/gallery/kamu - 7. Erkin ensiklopediya http://ru.wikipedia.org
Do'stlaringiz bilan baham: |
