A. M. Shonazarov kasbiy psixologiya

Tadqiqot uchun sarf qilinadigan harajatlar: moliyaviy va mehnatresurslari hisoblab chiqiladi.²
Bo‘nda maqsad va vazifa anitslab olinadi.
Maqsad - bu ongda oldindan payqalgan tadqiqot natijasidir. Muammoni o‘rganish darajasi, ijtimoiy buyurtma, tadqiqot manfaatlariga bog‘liq bo‘ladi.
Empirik (yeksperiment) tadqiqotning umumiy maqsadi: ob’ekt rivojlanish turlari, tuzilmasi, o‘zgaruvchanligi va tendensiyalaridir.
Bu faktlar turli maqsadlarga qo‘llanishi mumkin:
a)nazariy xulosalar olishda;
b)o‘rganish metodining effektivligi, bilish imkoniyati orsali xulosalar olishda;
v)amaliy maslaxatlar olishda;
g)kam o‘rganilgan soha bo‘yicha informatsiya tuplaganda.
Ijtimoiy psixologik tadqiqot maqsadi turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan, muayyan ishlab chiqarish korxonasida mehnat unumdorligini ko`tarish muammosini ijtimoiy psixologik tadqiqot qilish zarur bo`lsa, bo‘nda asosiy maqsad mehnat unumdorligi pastligining asosiy sabablarini aniqlash, mavjud yashirin itstisodiy imkoniyatlarni qidirib topish va mavjud shart-sharoiti o‘zgarishidan iborat bo‘ladi. Tadkitsotning asosiy vazifasi esa belgilab olingan maqsadning mazmunan, uslubiy va tashkiliy jihatdan yanada oydinlashtirib olishdan iborat bo‘ladi.
Ijtimoiy psixologik tadqiqotlarda maqsad-bu tadqiqotlarni nazariy yoki amaliy yo’nalishlarda bo‘lishini ko‘rsatuvchi muljal vazifasini utaydi. Ayni vaqtida dastur o‘tkazilayotgan tadkitsot qanday muammoni hal etishi yoki bunday xarakterdagi natijalarga ega bo‘lishi xususida konkret savollarga javob berishi lozim.
Maqsadni amalga oshirish jaryonida bir yo`la bir necha xil manzaralarga duch kelish mumkin. Zero, hamma narsa oldindan anits belgilanishi qiyin. Hamma imkoniyat va yutuglarni tula aniqdik bilan hisobga olishga o‘rinish be’manilikdan va shallatsilikdan boshqa narsa emas. Shu bilan birga barcha tadkitsotchi ko‘tilgan natijalardan tashsari yana kushimcha natijalar paydo bo‘lishini nazardan sochirmaslik kerak. «Agar siz bundaydir yo`llanmagan, kutilmagan hayolingizga keltirmagan narsani topishni uylamaydigan bo`lsangiz, siz bu narsani xech qachon topa olmaysiz» degan edi.
Maqsadni amalga oshirishda ba’zan fatsatgina asosiy vazifa emas, ikkinchi darajali vazifalarni ham bir yo`la bajarishga to‘g‘ri keladi. Shunig uchun ham ishda asosiy sushimcha u yoki masalalar bir yo`la hal etiladi yoki hal etishning konkret yo`llari belgilab beriladi.³

1.1-rasm. Eksperimental psixologiya.