A. N. Sam adov I f. n., dotsent

saralash egri chizig‘i.
Shu narsa aniqlanganki, qabul qilingan va real tovar ishlab chiqa- 
rishgacha yetib kelgan g 'o y ala r vaqt o ‘tishi bilan kam ayadi, ularni 
izlab topish va tanlash uchun sarflanuvchi xarajatlar esa oshib bora- 
di (3.2-rasm ). Rasm dan k o ‘rinib turibdiki, 1968-yilda yangi tovar 
haqidagi 58 ta g ‘oyadan faqat bittasigina tovar ishlab chiqarish va 
uni bozorga olib chiqishda foydalanildi. 1981-yilda esa yangi tovar 
to 'g 'ris id a 7 tagina g 'o y a to ‘plangan b o 'lib , ulardan faqat bittasi mu- 
vaffaqiyatga erishgan.
G ‘oyalam i tanlash jarayoni ikki bosqichdan iborat:
1) g ‘oyaning firma talablari va tam oyillariga mos kelishini tek- 
shirish;
2) g ‘oyaning bozor sharoitlaridagi im koniyatlarini tekshirish.
41

---

G 'oyalarni testdan o ‘tkazish uchun quyidagi k o ‘rsatkichlar 
q o ila n ish i mum kin: bozor hajmi va salohiyati turlari ham da kat- 
taligi; raqobatchilikdagi vaziyat; g ‘oyaning tadqiq etish va tayyor- 
lashda am alga oshirilishi; g ‘oyani ishlab chiqarish sohasida am alga 
oshirish im koniyati, uning moliyaviy va m arketing ta ’m inoti.
Innovatsiya jarayonining m azkur bosqichida baholash usullari 
sifatida chek-varaqlar va baholash shkalasi q o ‘llaniladi. Chek- 
varaqlar tovar qanday hajm da talab qilinishi yoki um um an talab 
qilinm asligini aniqlashga im kon beradi. C hek-varaq savollariga 
jav o b lar batafsil beriladi, kerak b o ‘lsa, m os keluvchi tadqiqotlar 
keltiriladi. C hek-varaq tovarning innovatsiya jarayoni doirasida 
tavakkalchiliklarning qanday turlari m avjud b o iis h in i k o ‘rsatadi. 
C hek-varaqdan foydalanish yuzaga kelish ehtim oli yuqori b o ‘lgan 
tavakkalchiliklarning oldini olish im koniyatlarini oldindan baho- 
lashga k o ‘m aklashadi.
Baholash m e ’yo ri uslubi g'oyani uning barcha asosiy om illari- 
ning aham iyatini cham alab, solishtirib, taqqoslab k o ‘rish y o ‘li bilan 
baholashga im kon beradi. M uhim likni o ‘lchash uchun 0, +1, +2 va 
- 1 , - 2 shkalasidan foydalaniladi. Bu uslub baholashni jadval shakli- 
da yoki grafik chizm a k o ‘rinishida am alga oshirishga im kon yarata- 
di. H ar bir om ilning salm og‘ini miqdoriy baholash im koniyatining 
y o ‘qligi bu usulning kam chiligi hisoblanadi (3.3-jadval).
B aholash m e’yori uslubi tahlil qilinayotgan om illar m azkur g 'o ­
yani xaridorlar uchun qiziqish u y g ‘otadigan tovarga aylantirishga 
qay darajada xizm at qilishini baholashga im kon beradi. H ar bir omil 
bir qator baholar olib, ulardan har biri g ‘oyaning zarur talablarga 
qanchalik m os kelishini k o ‘rsatadi. H ar bir omil b o ‘yicha ballar 
sum m asi aniqlanib, ularning asosida g ‘oya k o 'rib chiqilgan om il­
lar b o 'y icha alohida yoki birgalikda baholanadi. Shu tariqa baho­
lash shkalasi usuli yangi tovar g ‘oyasini m a ’lum bir ehtim olga ega 
boTgan holda m iqdoriy baholash im konini beradi.
42

---