A. N. Sam adov I f. n., dotsent

8.3. G edonizm nazariyasi doirasida 
m arketing innovatsiyalari
M a’lumki, marketing nazariyasi o ‘tgan asr o ‘rtalariga kelib 
shakllangan. 1980-yilarning boshlarida marketing tushunchasi mar­
ketingning «qirq yoshlik inqirozi» (marketing mid-life crisis) nomi­
ni olgan bir qator o ‘zgarishlarga duch keldi. M arketing asta-sekinlik 
bilan ishlab chiqarishga yo‘nalganlikdan sotuvga yo'naltirilganlikka 
va u orqali iste’molchiga yo ‘naltirilganlikka o ‘tdi. Hozirgi kunda 
barcha harakatlar faqat iste’molchilarning ehtiyojlari va motivlari, 
aytilgan va aytilmagan istaklarini hisobga olgan holda amalga oshi­
rilishi lozim. Shunday qilib, 2000-yillarning boshlarida munosabat­
lar marketingi tushunchasi aniq ta ’rifga ega bo'ldi va hayotimizdan 
mustahkam o'rin egalladi.
Munosabatlar marketingining strukturaviy o ‘qini 
Customer Re­
lationship M anagement
(yoki «mijoz bilan o ‘zaro munosabatlarni 
boshqarish») tushunchasi ifodalaydi. CRM — axborot texnologi-
129

---

yalaridan faol foydalaniladigan marketing strategiyasi bo‘lib, keng 
ma’lumotlar to ‘plami yaratish va qoTlashni o ‘z ichiga oladi hamda 
kompaniyalarga shaxsiy yondashuvga asoslangan o‘zaro manfaatli 
munosabatlar yaratish maqsadida mijozlar haqida axborot to'plash 
va qayta ishlashga imkon beradi. CRM yondashuvi ommaviyligi- 
ning o ‘sishi 1990-yillar oxirida Internet texnologiyalari paydo bo‘li- 
shi bilan ta ’minlangan.
A n’anaviy marketing modeli o'zining dolzarbligini yo ‘qot- 
di. Marketing to ‘yinib ketgan bozorlarda zamonaviy sharoitlarda 
iste’molchi nimalar istashini bilmaydi. Muammo iste’molchilar va 
ishlab chiqaruvchilami qondirishga qodir bo‘lgan muqobil yon- 
dashuvlarni va oqibatda taklif bilan to ‘yinganlik sharoitlarida yangi 
marketing usullarini aniqlashdan iborat. Buning uchun yuzaga kel- 
gan vaziyatda ehtimoliy marketing usullarini aniqlash, funksional va 
gedonistik yondashuvlarning o‘zaro aloqalarini ko‘rsatish, qadriyat- 
lar marketingi yondashuvidan foydalanish tufayli muammolarning 
ehtimoliy yechimlarini tahlil qilish zarur.
Bozorga ilgariroq kirib borish natijasida hozirgi paytda ustunlik 
qilayotgan marketingning bir qismi hisoblangan marketing innovat- 
siyalarini ham qayd etib o ‘tish joiz:
- direkt-marketing;
- guerilla marketing (partizancha marketing);
- makromarketing, megamarketing;
- «yashil» marketing;
- ichki marketing.
Quyida asosiy marketing innovatsiyalariga qisqacha ta’rif va tav- 
sif berib o ‘tiladi.