A. N. Sam adov I f. n., dotsent

3.3. Sifat strategiyasi
Yangi tovarning bozor k o ‘rsatkichlarini shakllantirish tizim ida 
tovarlar o ‘rovi ham m uhim elem ent vazifasini bajaradi. Tovarlar- 
ning k o ‘pchiligi to iste’m olchiga yetib borguncha transport orqali 
tashiladi va om borlarda saqlanadi. Bu holda tovarlar ulam i yetkazib 
berish va iste’mol qilish qoidalariga asosan m axsus idishlarga jo ylab
o ‘raladi. Tovarning o ‘rovi ishlab chiqaruvchi yoki savdo tashkiloti 
tom onidan iste’m olchiga beriluvchi «tashrif qog‘ozi» vazifasini b a­
jaradi.
Tovarlar o ‘rovi (o ‘rov) deb tovar solingan idish yoki o 'ralg a n
m ateriallarga aytiladi. U m ahsulotning saqlanishi, uni transport 
orqali tashish va u bilan m uom ala qilishda qulayliklar boTishiga x iz­
m at qiladi, shuningdek, iste’m olchilar e ’tiborini jalb qilish, tovarni 
identifikatsiya qilish, reklam a va axborot bilan ta’m inlash, im ijni 
yaratish kabi m arketing funksiyalarini bajaradi. 0 ‘rovning m ar­
keting funksiyalari aham iyati tobora o ‘sib borm oqda. Bu esa bozor 
faoliyatining o ‘ziga o ‘zi xizm at k o ‘rsatishni rivojlantirish, iste’m o l­
chilar farovonligini o ‘stirish, iqtisodiyotni kom pyuterlashtirish va 
axborotlashtirish, kom paniya imiji va tovar m arkasining oldi-sotdi 
jarayonini tezlashtirish kabi omillari bilan bo g ‘liq.
Tovar o ‘rovini ishlab chiqish jarayoni quyidagi qarorlarni qa- 
bul qilishni o ‘z ichiga oladi: o ‘rov konsepsiyasini asoslab berish, 
o ‘rovning qo ‘shim cha tavsifnom alarini (oTcham i, shakli, m ateriali, 
rangi, m atni, tovar m arkasining joylashuvi) yaratish, o ‘rovni sinab 
k o ‘rish.
Tovar o ‘rovi konsepsiyasi xaridor va iste’m olchilar uchun 
q o ‘shimcha xususiyatlarga ega b o ‘lgan yangi m ahsulotlam i ishlab
50

---

chiqishga k o ‘m aklashuvchi asosiy tam oyil va g ‘oyalarni o '/ icliiyu 
oladi.
Y angi m ahsulotlar uchun o ‘rovlarning bir necha xil variantlari 
m odellashtiriladi va tahlil qilinadi. 0 ‘rovni yaratishda qabul qilitiuv- 
chi qarorlar tovarni taqsim lashda q o ‘llanuvchi tovar harakatlanishi 
tizim i, tovar narxi va reklam ani tashkil etish bilan kelishib olingan 
b o ‘lishi lozim.
Fan-texnika taraqqiyoti va bozor m unosabatlarining rivojlanishi 
o ‘rovning vazifasi va m azm unini rivojlantirishga ta ’sir k o ‘rsatadi. 
U shbu om ilar tufayli o ‘rov tovarni transport orqali tashishda uni hi- 
m oya qilish vositasi sifatida em as, balki tovar haqidagi m a ’lum otlar 
m anbayi sifatida k o ‘rib chiqiladi. T ovar o ‘rovini tayyorlashda quyi­
dagi talablar bajarilishi lozim: original b o ‘lish va patentlar bilan hi- 
m oyalanish; estetik shartlarga ja v o b berish; funksionallikni ta ’m in­
lash, y a ’ni tovarning elem enti boTish; reklam a harakatlarini am alga 
oshirish; kam xarajat talab qilish; iste’m olchiga yetib borguncha 
tovarning saqlanishini ta ’m inlash; transport va om bor xarajatlari- 
ni ratsionallashtirishga k o ‘m aklashish; tovarni sotish uchun qulay 
boTish; tovarning raqobatbardoshligi va ekologik tozaligini aks et- 
tirish; ikkilam chi xom ashyo sifatida foydalanish im koniyatiga ega 
boTish.
Shu tariqa, zam onaviy sharoitlarda o ‘rov tovar siyosatining sa­
m arali vositasi vazifasini bajaradi. U oldi-sotdi jarayonini tezlashti- 
radi va yengillashtiradi, tovar va firm a im ijini kuchaytiradi.
Y angi tovarni bozorga olib chiqishdan oldin uni iste’mol qi- 
lishning xavfsizligi va ishonchliligi nuqtayi nazaridan sinab k o ‘rish 
lozim. Sinovlar dala va laboratoriya sharoitlarida o ‘tkazilishi mum- 
kin. Sinov shakllari tovarning oTcham i, vazifalari va turiga bog'liq 
boTadi. Sinovlarni o ‘tkazish uchun iste’m olchilar yangi tovarlar 
jo y lash g an laboratoriyaga ta k lif qilinadi yoki bu tovar iste’molchi- 
larga uyda tekshirib k o ‘rish uchun foydalanishga berib yuboriladi.
Testdan o ‘tkazishda quyidagi k o ‘rsatkichlar aham iyatga ega: si­
nov o ‘tkaziladigan jo y (bozor, laboratoriya, uy); obyekt (tovar, uarx, 
nom , m arka); sinovda ishtirok etishga ja lb qilinuvchi shaxslar (xari-
51

---

dor, ekspert); muddat (qisqa, uzoq vaqt); hajm (bitta tovar, tovarlar