A. R. Jo‘raev, A. M. Shoimov, J. E. Pardaboev

4.13. Metallarni bosim bilan ishlash oldidan qizdirish va qizdirish 
qurilmalari 
Metallar ma’lum temperaturagacha qizdirilganda sovuqligiga 
nisbatan deformatsiyalanishga qarshiligi 10-15 marta kamayadi. 
Binobarin, metallarni bosim bilan ishlashdan oldin qizdirishdan asosiy 
maqsad uning plastikligini oshirishdir. Bu esa zagotovkani kichikroq 
kuchlar ta’sirida, kamroq ish sarf qilib, shaklini talab etilguncha 
o’zgartirishga imkon beradi. Ma’lumki, po’latning suyuqlana 
boshlanishi 50-100 °C temperaturadan pastroqda esa o’ta qizish zonasi 
yotadi. O’ta qizigan po’latning zarbiy qovushoqligi 5-20 % pasayadi. 
Akademik S.I.Gubkinning ko’rsatishicha, metallarni bosim bilan
ishlash oldida qizdirilishda ularning mo’rt bo’lib qolishining oldini 
olish 
uchun 
qizdirish 
temperaturasini 
absolut 
suyuqlanish 
temperaturasining 0,70-0,95 qiymati oralig’ida begilash kerak.
Termik 
ishlov 
berish. 
Mashinasozlikda 
po’lat 
va 
cho’yanlardan, 
shuningdek, 
rangli 
metall 
qotishmalaridan 
tayyorlanadigan ko’pgina detallar va keskichlarning fizik-mexanik va 
texnologik 
xossalarini 
yaxshilash 
bilan 
ekspluatatsion
ko’rsatkichlarini oshirish maqsadida ularga termik ishlov beriladi. 
Metall va uning qotishmalariga termik ishlov berish uchun ularni 
ma’lum temperaturagacha qizdirib, shu temperaturada ma’lum vaqt 
saqlab turilgandan keyin har xil tezlikda sovitiladi. Bu ishlov berishda 
zagotovkalarning kimyoviy tarkibi o’zgarmay, strukturasi o’zgarishi 
hisobigagina xossalari o’zgaradi.
4.14. Materiallarni termik ishlashda foydalaniladigan pechlar va 
boshqa anjomlar 
Ma’lumki, metallarga termik ishlov berishda qizdirgich pechlar 
va ulardagi temperaturani kuzatuvchi priborlardan, sovitgichli idishlar 
va xilma-xil qisqichlardan foydalaniladi. Qizdirgich pechlar turli 
konstruksiyali bo’lib, ularning shakli va o’lchami termik ishlanadigan 
buyumlar shakli va o’lchamiga, pechga kiritish usuliga, issiqlik 

---

59 
manbaiga va boshqa ko’rsatkichlariga ko’ra ajraladi. Pechlarni 
issiqlikning buyumga ta’siriga ko’ra alangali, mufelli turlari bor.