A. u tayrova
Geografik kartalarda ёzuvlarni joylashtirish
Download 422.15 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4-MAVZU: KARTALARNİ JİHOZLAShDA RANG ASOSİY VOSİTA SİFATİDA. 4.1. Rang va uning tavsiflari.
- Rang bilan to’lqin uzunligi o’rtasidagi nisbatlar
- Rang Maydon chegaralari Maydon kengligi
- İzchil kontrast natijasida rangning o’zgarishi
- Binafsha rang Oq
- Suniy ёritish ostida rang h’ususiyatlarining o’zgarishi Rang xususiyatlari Rangning nomlanishi Rang tusi
- 4.2. Kartalarni jih’ozlashda rangning roli
- 4.3. Kartalarni fonli orginalini jih’ozlash
- Mamuriy kartalarning fonli jih’ozlanishi.
- 4.4. Ranglarni kompyuterda ishlab chiqarish. Rangni modellarini ko’rsatish
|
3.3. Geografik kartalarda ёzuvlarni joylashtirish Karta mazmunini o’qiy boshlaganda, avvalambor geografik nomlarga etibor qaratiladi. Turli geografik obekt nomini kartada to’g’ri ёzilishi va ёzuvning joylashtirilishiga qarab, kartaning mazmunini tezroq tushunish mumkin. Ёzuvlarni to’g’ri joylashtirishning asosiy talabi, h’ar bir ёzuv tegishli geografik obektni aniq qo’rsatishi lozim. Kartada obektlarni bir joyda to’planish xususiyati ёzuvlarni joylashtirishga sabab bo’ladi. Ah’oli punktlarini joylashishini ko’rsatganda, ёzuvning bir joyda jamlanganligini ko’rish mumkin, bunday h’ollarda turli shakl va o’lchamga ega 25 shriftlardan foydalaniladi. Barcha ah’oli punktlarining nomi parallellar bo’ylab, koordinata to’ri to’g’ri burchakli kartalarda - gorizontal, yani kartaning shimoliy va janubiy chekkalariga parallel joylashtiriladi. Nomlar asosan o’ng tomonda, obektga yaqin (0,3—0,5 mm) oraliqdagi bo’sh joyga ёziladi. Ah’oli punkti zich joylashganda, uncha katta bo’lmagan maydonda doimo bunday imkoniyat bo’lmasligi mumkin. Bunday h’ollarda ёzuvlarni joylashtirishda biroz erkinlik mavjud, yani ёzuvlarni egibroq va boshqacha, ammo obektni aniq ko’rsatadigan qilib ёziladi (31-rasm).
Rasm 31. Ah’oli punktlarining ёzuvlarini kartada joylashtirish
Chiziqli tarqalgan obektlarning nomi obekt belgisiga parallel ёki uning o’qi bo’ylab joylashtiriladi. Darё tarmoqlarini ko’rsatishning o’ziga xos xususiyatlari bo’lib, bunda darё irmog’ining burilish joyining qiyaroqligini ravon ifodalash lozim. Bunday nomlar odatda qiya shrift bilan ёziladi, bunda h’ar bir shriftning qiyaligi — yo’nalish taxminan qanga qiyaligini belgilaydi (32-rasm, a). To’g’ri shriftlar bilan ёzilganda h’ar bir h’arfning uchi qiyaroqchizilgan obektga nisbatan perpendikulyar bo’ladi (32-rasm, b). Darёning nomi yo’nalishini h’isobga olmay, chiziqli belgining istalgan tarafida joylashtiriladi. Katta darёlar uchun turli o’lchamdagi shriftlardan foydalaniladi, bunda darёning boshlanish qismi oqim yo’nalishi keskin o’zgargan joyi, yirik irmoqlarning quyilish joyi va darёning quyilish joyi nomini turli shrift bilan ёziladi; bunda yuqoridan oqib tushuvchi jilg’a va irmoqlar kichikroq, darёning quyilish qismiga kelib shrift kattalasha boradi (32-rasm, v). Agar darёning kengligi karta masshtabiga ko’ra tasvirlansa, darё nomini belgining o’rtasiga ёziladi (32-rasm, g).
Rasm 32. Kartalarda darёlar nomini joylashtirish а б
г 26 Maydonli obekt nomini obekt maydonining shakli, kattaligi, maydon bo’ylab cho’zilganligiga ko’ra turli yo’llar bilan joylashtiriladi. 34-rasmda dengiz va ko’llar nomini ёzishdagi qator namunalar ko’rsatilgan:
Rasm 34. Maydonli obektlar nomini joylashtirish
a) ko’l konturi ichida uzunasiga ёzilgan; b) ko’l konturidan tashqarida, uning cho’ziq yo’nalishiga parallel ravishda; v) obekt dumaloqroq ko’rinishda, kichkina bo’lganda obektning o’ng ёki istalgan shtrixdan bo’sh tarafida; g) asosiy o’q chizig’i yo’nalishi murakkab konfiguratsiyaga ega maydonning ёzuvi chiziq o’qining cho’zilgan tomoni bo’ylab, orasini ochiq h’olda ёziladi. Kartadagi katta maydonni egallagan, katta maydonda cho’zilgan (masalan: jog’ tizmasi, tekislik va boshqalar) obekt nomini obektning bor uzunligi bo’yicha cho’zib ёziladi, shu bilan uning egallagan maydoni ko’rsatiladi. Bazi h’ollarda obektning joylashgan o’rnini h’ech qanday shartli belgilarsiz, faqat ёzuv orqali ko’rsatiladi, bunda obekt nomining ёzilishi uning joylashgan joyi cho’zilgan maydoni bilan mos а г
в 27 kelishi kerak. Yirik maydonni egallagan obektlar nomi (materik, okean, davlatlar)ni butun maydon bo’ylab, bazan ikki - uch qatorda katta shriftlar bilan ёziladi. Kartalarning asl nusxasini tuzish jaraёnida, ёzuvlarni joylashtirishda turli ketma- ketliklardan foydalanish mumkin. Kartaning tayёrlanaёtgan asl nusxasiga obekt joylashgan joyni tushirilaёtganda uning nomini ketma-ket ёzib ketish mumkin, lekin bunda karta mazmuniga mos boshqa elementlarni ёzuv bilan to’sib qo’yish mumkin. Shu sababdan, joy nomlarini kartining asl nusxasida h’am mazmuniga xos barcha elementlarni joylashtirib bo’lgach, nisbatan ochiqroq, bo’shroq joyga ёzish maqsadga muvofiq. Bunda kartaning asl nusxasida eng muh’im geografik nomlarning joylashgan o’rni aniqlanib, uni birinchi planda yirikroq shrift bilan, undan keyin ikkinchi darajali ah’amiyatga ega bo’lgan nomlarni joy-lashtiriladi. Kartada obekt nomini joylashtirish tartibi va ketma-ketligi h’ar bir konkret karta uchun umumiy grafika nagruzka (vazifasi)ga bog’liq va asl nusxasini tuzish texnologiyalarini h’isobga olgan h’olda amalga oshiriladi.
* Rang va ёrug’lik * Ranglarning tavsifi * Ranglarni aralashtirish •
•
Kartalarni jih’ozlashda ranglarni roli Rang h’aqida Kartalarni jih’ozlashda asosiy tasvirlovchi vosita qilib, rang olingan. Geografik kartalarda tasvirlash xususiyatlarini to’g’ri va ilmiy jih’atdan asoslab beruvchi rangni tasiriga uchta asosiy aspekt bo’yicha qaraladi. 1.
2.
Fiziologik 3.
Psixologik 4.
1
- aspekt bo’yicha - nurlanish energiyasi. 2
- aspekt bo’yicha qaralganda, rangning energiyasini ko’zning asab organlariga tasiri. 3 - aspekt bo’yicha qaralganda, rangning sezilishi, qabul qilinishi. Rangni mukammal o’rganadigan fan bu rangshunoslik h’isoblanadi. Bizning kursimizda esa ranglar to’g’risida faqat kartalarni jih’ozlash loyih’asini tuzish masalalarida ko’riladi. Ёrug’likning miqdori va sifati ko’zga tasir qilganda predmetlarning shakli, rangi, h’ajmi h’aqida fikr yuritilib, uning fazoviy yo’nalishi ifodalaniladi. Ёrug’lik spektrining ozgina qismi ko’rinadigan nurlardan iborat. Spektrda 7 xil asosiy rang shartli ravishda ajratilgan.
28 Aslida esa inson ko’zi spektrdagi juda ko’p oraliq ranglarni sezadi. Bunday sezish subektiv h’olatda bo’lib, tadqiqotlar natijasidan olingan malu-motlar shuni ko’rsatadiki, inson ko’zi rangni farqlashi va rangning to’lqin uzunligi bilan quyidagicha h’olatni ifodalaydi: (1-jadval)
Maydon chegaralari Maydon kengligi Siёh’rang – binafsharang 390 – 450 60
Havorang 450 – 480 30 Zangora
480 – 510 30
Yashil 510 – 550 40 Sarg’ish-yashil 550 – 575
25 Sariq
575 – 585 10
Zarg’aldoq (olov rang) 585 – 620 30 Qizil
620 – 800 180
Hozirgi kunda olib borilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, inson ko’zi bilan spektrda 150 ga yaqin rangni ajratadi. Ёrug’lik karta yuziga tushganda, ёrug’likning bir qismi o’tib ketadi, bir qismi yutiladi, qolgan qismi qaytadi. Natijada tushaёtgan ёrug’lik 3 ta qismga bo’linadi. 1.
qaytgan ёrug’lik (aks etish); 2.
yutilgan ёrug’lik; 3.
o’tib ketgan ёrug’lik (misollar keltiramiz). Ranglarning tavsiflari Predmetlarni rangi ёrug’likni tanlab yutishiga qarab xromatik ranglar deyiladi. Xromatik ranglar uchta asosiy tavsifi bilan farqlanadi. 1.
ranglar qatori (ton); 2.
ranglar ёrqinligi; 3.
ranglar tinikligi. Ranglar qatori - bu rangning sifati bo’lib, uning spektrning biror bir rang bilan taqqoslashdir (m.: qizil, yashil, ko’k va h’.k.). Ranglar ёrqinligi va (tiniqligi) - ranglardagi tassavurni o’zgartirmaydi (m.: to’q- qizil, to’q-ko’k va h’.k). Ranglar tiniqligi - ko’zning sezishiga bog’liq h’olda oq rang bilan kam farq qiladigan darajada bo’ladi. Ranglarni aralashtirish Rang Maydon chegaralari Maydon kengligi Siёh’rang – binafsharang 390 – 450 60
Havorang 450 – 480 30 Zangora
480 – 510 30
Yashil 510 – 550 40 Sarg’ish-yashil 550 – 575 25
Sariq 575 – 585 10 Zarg’aldoq (olov rang) 585 – 620 30
Qizil 620 – 800 180
29 Nyuton tomonidan birinchi marotaba ranglarning aralashtirish diagrammasi tuzildi. Diogramma ranglarning qo’shilishini ko’rsatadi va oq rang bilan spektral rangning qo’shilishi natijasida h’osil bo’ladigan ranglarni to’lqin uzunligi bo’yicha joylashishini ifodalaydi. Nyutonning diagrammasida to’ldiruvchi ranglar qarama-qarshi tomonlarda joylashgan (35-rasm). Qizil, yashil va ko’k ranglar tez seziladigan ranglar bo’lib, asosiy fiziologik rang h’isoblanadi. Shu uchta rang bo’yicha qo’shilishi ikki qismga bo’linadi: 1) additiv; 2) subtraktiv. Additiv qo’shilish kartalarni nashr qilishda keng qo’llaniladi. Subtraktiv qo’shilishda yangi ranglar h’osil bo’ladi (I ilova). Ranglar qatoridagi rang shkalasi tuzishda, ularning xarakterli tomonlaridan ranglar qatori, tiniqligi, ёrqinligi sezish qoidasi turadi (II ilova).
Shkalalar a-bir xil rangdagi qatorlar tinikligi bilan b-aralash ranglar qatori
а-аддитив; б-субтрактив; Сари
к Кирм
II-илова I-илова
30
Ranglarni sezish Ranglarni sezish xususiyati kartalarni jih’ozlash amaliёtida muh’im rol o’ynaydi. Ranglar shkalasini kartalar uchun tanlashda ranglarni sezish muh’im o’rin tutadi va kartalarni yaxshi o’qilishini h’amda ko’rgazmali qilib ifodalaydi. Ranglarni sezishga fizik, fiziologik va psixologik faktorlar tasir qiladi. Kartalarni rangli jih’ozlashda muh’im o’rinlardan birini barobar kontrastlash egallaydi. Bunda ranglar atrofdagi xarakatlar va ranglar natijasida o’zgaradi (2- jadval).
Qizil Kir-qizil Yashilsimon- sariq
To’yingan yashil
Zangori Havo rang
Zumradrang- yashil
Sariq Qirmizi
rang Kulransimon- sariq Zangorisimon- yashil To’yingan h’avo rang To’yingan h’avo rangsimon binafsha rang Binafsha rang Yashil To’yingan qizil Zarg’aldoq Kulrangsimon- yashil
Binafsha rang Qirmizi rang Qirmizisimon- qizil
Havo rang Zarg’aldoq To’yingan oltinsimon- sariq Sarg’imtir- yashil Kulrangsimon- h’avo rang Qirmizi rang Zarg’aldoq Binafsha rang Zarg’aldoq To’yingan limonrang- sariq
Sarg’imtir- yashil
Zangorisimon- h’avo rang Kulrangsimon- binafsha rang Yashilsimon- sariq
(3-jadval) Suniy ёritish ostida rang h’ususiyatlarining o’zgarishi Rang xususiyatlari Rangning nomlanishi Rang tusi To’yinganligi Ёrqinligi Binafsha rang Qizaradi (qirmiziga yaqinlashadi)
Ayrim h’avo ranglar qizaradi To’yinganligini yo’qotadi Siniqadi Zangori Yashillashadi
Sarg’ish-yashil Wzgarmaydi
Wzgarmaydi Wzgarmaydi Sariq Oq rangga yaqinlashadi
Zarg’aldoq (olov rang) Qizaradi To’yinganligi oshadi Ёrqinlashadi Qizil
Ranglar garmoniyasi (ranglarning o’zaro mosligi) 31 - Ranglarni ajratishda estetika (Estetika izolirovannogo tsveta); - Ranglarning o’zaro mosligi (Garmonii kalorita) - Ranglarning o’zaro munosabatining mosligi (Garmonii otnosheniy). 4.2. Kartalarni jih’ozlashda rangning roli Kartada rang belgili, chiziqpi va maydonli shartli belgilarni tasvirlash imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi. Belgilar sistemasini loyih’alashtirish vaqtida rang tasviriy simvolika, rangli va soyanurli plastikani samaradorligi priёmlaridan foydalanish imkonini beradi. U shtrixli va fonli tasvirlashda keng qo’llanilmoqda. Kartada rang quyidagi funktsiyalarni bajaradi: 1.
Obektlarni farqlashtirishni osonlashtiradi.
2. Wquvchanligini va ko’rgazmaliligini oshiradi. 3.
ёrdam beradi. 4.
Kartografik asarlarni estetik sifatini oshiradi. 5.
Kartografik asarlarni ko’rkamlashtiradi. 6.
Kartani malumotligini kengaytiradi, uni mazmunini boyitadi. - Oq, qora tasvirdagi grafik vositalar karta mazmunini h’ajmini sezilarli darajada chegaralab qo’yadi. Kartalarda moxiyati ramziy va shartli bo’lgan ranglar tasvirlanadi. Bunga misol umumgeografik kartalar bo’lib, unda yashil rang o’rmonlarni, h’avo rang gidrografik elementlarini, jigarrang esa joylarning relefini ko’rsatadi. Tematik (mavzuli) kartalarda, mazmuni uncha murakkab bo’lmagan kartalarda rang shkalasidan foydalaniladi. Unda bir xil rangdagi qatorlar tiniqligini quyuqlashib borishi natijasida obektlar xarakterining sifati o’zgarib borishini ko’rsatadi (Misol: ah’olining milliy tarkibi jamoa xo’jalik kartalarida, chorva mollarining turi) Yana mavzuli kartalarda, yani analitik - yani bir soh’aga tegishli bo’lgan kartalarda xarakterining miqdor ko’rsatkichi bilan bir xil ranglar shkalasining tiniqligining quyuqlashishi ёki ёrqinligining o’zgarishida beradi (Misol: iqlim kartalarida yil mobaynida quёsh nurining sochilib turishi). Tabiiy geografik kartalarda esa, aralash ranglar qatoridan foydalaniladi. Unda o’rmonlar, joyning relefi, gidrografik elementlarining xarakterli sifati bo’yicha beriladi.
4.3. Kartalarni fonli orginalini jih’ozlash
Kartalarning mazmun elementlarini fonlarini bir tekisda bo’yalishini - kartani fonli jih’ozlanishi deb tushuniladi. Umumgeografik, mavzuli ёki maxsus kartalarni jih’ozlangan nusxalarining yaratilishida kartalarning fonli jih’ozlanishi amalga oshiriladi. Jih’ozlangan nusxa nashr uchun qabul qilingan akvarel bo’ёqlar bilan qo’lda, kistlar ёrdamida bo’yaladi. Shuning uchun h’am u bo’yalishda bo’ёqlarning tanlanishida va kartani tiraj ottiskalari uchun etalon vazifasini bajaradi. Jih’ozlangan nusxalar mayda kataklik chizma qog’ozida bajariladi. Ularni bo’yash uchun eng toza va tiniq, eritilgan h’olda kam cho’kma h’osil qiladigan, spektr belgilari bo’yicha yaxshi (sortli) akverel bo’ёqlarini qullash lozimdir. 32 İshlatiladigan bo’ёqlar poligrafiya bo’ёqlarning ranglariga muvofiq bo’lishi kerak, shuning uchun maxsus albom va bo’ёqlarning mutanosibligi jadvallaridan foydalanishadi. Obektlarning sifat tavsiflariga ega bo’lgan tabiat kartalarini fonli jih’ozlanishi xususiyatlariga ko’ra bir nechta guruh’ga ajratish mumkin. Yirik guruh’ni mazmunini sifatli fon bilan ifoda etiladigan va bu h’olda uning tasvirlash vositasini rang tashkil qiladi. Bularning ayrimlari, yani geologik, tuproq kartalarining birigina saqlangan maqsadda tipik shartli belgilarning instruktsiyasi ishlab chiqilgan. Hozirgi vaqtda xalq xo’jaligidagi amaliy ah’amiyati xududi bo’yicha va kartalarning ishlab chiqilishi metodikasi bo’yicha eng yaxshi natijalarga mavzuli kartografiyaning qadimgi tarmog’i geologik kartografiyadir. Bo’ёklarning to’g’ri tanlash uchun «Turli masshtabdagi geologik kartalar uchun rangli belgilar» jadvali (Jvaniya D. G., 1960) mavjuddir. Rang gammasining belgilangan ranglar tusining fonini jih’ozlanishida kartografiyaning vazifasi belgilangan ranglarni bera olishida. Ko’pgina tabiat xodisalari ko’rsatilgan boshqa kartalar, yani geomorfologik, o’simlik, landshaft va h’.k., uchun h’ozircha rangli jih’ozlashni umumiy qabul qilingan tomonlari yo’qdir, ammo ranglar tanlashda bazi ananalar bo’lsa h’am. Shunday geobotanik kartalarda tundra zonalari kulrang-h’avo rang, qul rang-binafsha rang tusga bo’yaladi. Tayga zonalari uchun bir nechta ranglar qo’llaniladi; bargli tayga uchun zaytun rang jilolari, timqora xvoya taygasi uchun qora va kul rang-ko’k, qarag’ay taygasi jigar rang-to’q sariq. Keng bargli o’rmonlar turkumlarini yashil tusda, cho’lni - sariq va ochsarg’ish, sah’ro va yarim sah’ro to’q sariq rang jilolari, sho’r erlarni esa - och qizil-binafsha ranglar qo’llaniladi. Zonal turkumlar uchun ishlatiladigan ranglarga nisbatan tog’ o’simliklari rang- barangligi bilan ajralishi mumkin. Azonal turi o’simliklarni rang tuslari ёrqin, zonal turkumlari kontrastli ketma-ketlik ranglari ko’rsatiladi. İfodalanaёtgan tafovutlarning sifatli etkazib beradigan fon tusli mavzuli tabiiy kartalariga malum talablar qo’yiladi. İloji boricha toza, o’zaro yaxshi ajralib turadigan va ёrqin ranglarni qo’llash tavsiya qilinadi. Ranglar mutanosibligi garmonal bo’lishi lozimdir, chunki rangli karta o’quvchi diqqatini o’ziga jalb qiladi, yaxshi ko’rinadi. Landshaft, tabiiy-geografik rayonlashtirish va boshqa kartalarning jih’ozlanishi ortiqcha rang-barang bo’lmasligi, h’aqiqatga yaqin ko’rinishda bo’lishi kerak. Kartani yaxshi o’qilishi va ko’rinishi uchun individual tabiiy sharoitlarini tinch ranglar gammasida, kuchsiz ёrqin kontrastli, to’q-quyiq ranglarni qo’llamasdan tuzish maqsadga muvofiqdir. Landshaft kartalar fonli jih’ozlanishida tog’ tizmalari, o’rmon massivlari, o’zanlar, botqoqlashgan mintaqalarning va h’okazolarni ko’rsatishda ularning tabiiy ranglariga mos ranglar tanlash kerak.
Hududlarni tabaqalar bo’yicha bir xilligi (odnorodnıe) va sifati aloqador uchastkalarga bo’lib chiqishda qo’llaniladigan fonli bo’yash nafaqat tabiy h’odisalar kartalarida, balki ijtimoiy-iqtisodiy kartalarda h’am qo’llaniladi. 33 Ular sirasiga siёsiy, siёsiy-mamuriy va mamuriy kartalar kiradi. Boshqa mavzuli kartalarga taqqoslaganda ular ko’p sonli, chunki deyarli h’amma tashkilot, muassasa va o’quv muassasalarida ishlatiladi, shuning uchun katta tiraj bilan nashr qilinadi. Mamuriy kartalarning jih’ozlanishi o’zining aloh’ida tomoniga ega. Har bir h’ududiy birligi turli xil ranglar bilan bo’yaladi. Ko’p sonli qo’shilmalarda ranglarning takrorlanishiga yo’l qo’yiladi. Lekin bu h’olda bir-biriga yaqin tusda joylashishi mumkin emas. Bir joyda iliq, boshqa joyda sovuq tusli ranglarni joylashtirish mumkin emas, chunki kartadan yaqin masofaga uzoqlashganda ular (yani tuslar) bir xil ranga qo’shilib ketadi. Ёnma-ёn joylashgan ranglar bir xil qarama-qarshi va garmonal bo’lishi kerak. Xududiy katakchalarni bo’yashda bir xil to’qlikdagi bo’ёqlarni tanlash kerak. U ёyma (stol) kartalari uchun bir muncha, devoriy kartalarga nisbatan kam bo’lishi kerak.
4.4. Ranglarni kompyuterda ishlab chiqarish. Rangni modellarini ko’rsatish
SogelDrao’, Corel Photo-Paint, Adobe Photoshop, Quark Press, Page Maker kabi va boshqa grafik dastur ёki grafik paketlar keng doiraviy vazifalar uchun qo’l foydalaniladi. Har h’olda kartograf dastur bilan ishlar ekan, u rangli tasvir (xromatik ёki axromatik) bilan ish ko’radi. Tasvirni yaratish va nashr qilishda rangni qo’llanilishi kompyuter garfikani muh’im bo’limlaridan biridir. Sifatli rangni tasvirlashni shakllanishi uchun rangni son ko’rinishida ifodalanadi, bu esa juda qiyin vazifadir. Bugungi kunda inson ko’zi farqlaydigan h’amma rangni va jilolarni bera oladigan texnologiya mavjud emas. Ekranda ёki qog’ozda aks etilgan ranglar deyarli h’amma vaqt originalidan farq qiladi. Bir ko’rinishga ega bo’lgan rangli rasm, chizma (sxema), karta rangli printer va bosmada (poligrafiyada) chiqarilishda monitor ekranida h’ar xil ko’rinishi mumkin. Har xil moslama tasvirni o’ziga qayta ifodalaydi, chunki o’ziga xos texnologiya va rangni kodlashtirish usullarini qo’llaydi. Rangli tasvirni olishni h’amma bosqichlarida rangni to’g’ri berish juda h’am muh’im. Wzgartiriluvchan rang berish uchun, rangni obektiv tavsif usullari zarur. Grafik dasturda xoxlagan rang rangli modelda (solr model) beriladi. Bu model pikselni rangli analitik h’isoblashni turli xil ranglar ko’lamida (bazislarda) chiqarish uchun va bir bazisdan boshqasiga o’tish uchun taxliliy ifodasini belgilaydi (belgilab beradi).
Download 422.15 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|