A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

2.1-rasm. Ekvimolekulyar tarkibli KMS – MFSP interpolimer kompleks 
bo’kish darajasini tuzsiz muhitlarda muhit – pH ko’rsatkichiga bog’lanishi. 
Harorat – 25
0
C. 
Ko‘plab tuz bog‘larni buzilishi, sistema kislotali muhitda 
IPKni barqarorlashtiruvchi interpolimer vodorod bog‘larni 
yuzaga keli-shi va MFO uch o‘lchamli polikondensatsiyalanishini 
ro‘y berishi olinayotgan mahsulotni erimaslikka olib keladi.
O‘ziqotgan MFS uch o‘lchamda choklangan gidrofobli 
polimer bo‘lib, shishmaydi va hech qanday erituvchida erimaydi. 
MFS 
asosli 
IPK 
shishuvchanligi 
ortishini 
MFO 
polikondensatsiya-lanishi KMS ―nazorati‖ ostida ro‘y beradi deb 

---

63 
ko‘rsatish mum-kin. Ya‘ni KMSni gidrofilli polimer tagligida uch 
o‘lchamli bo‘shashgan to‘r hosil bo‘ladi, shuningdek, tuz bog‘lari 
buzil-gandan keyin ozod bo‘lib qolgan triazinonli sikllarni 
protonlash-tirilgan 
N
+
H
2
guruhlarini barqarorlashtiruvchi 
vazifasi saqla-nib qoladi (2.2-rasm).
2.2-rasm. 25
0
C haroratda eritmalar qovushqoqligi o’zgarishini o’zaro 
ta’sirlashuvchan komponentalar nisbatiga bog’lanishi. 
C=0,1 asosli mol/litr – kontsentratsiya. 
1–IPK KMS-MFS 1,7 % triazinonli sikllar. 
2–IPK KMS-MFS 3,35 % triazinonli sikllar. 
MFS asosli bunday modifitsirlangan yaxshi shishuvchan 
polimerlarni yaratilishi suv va qishloq xo‘jaliklarida ularni qo‘l-
lash imkoniyatlarini kengaytiradi.
Ma‘lumki, 
hatto 
ideal 
komplementarli interpolimer 
sistemalarda ham turli jins makromolekulyar zanjirlarida 
bo‘g‘inlar tarqalgan bo‘lib, 20 foizdan ortiq nuqsonlar bo‘ladi.
Agar KMS – mustahkam zanjirli makromolekula va uning 
zaryadlari zichligi MFSga qaraganda anchayin ko‘pligini e‘tibor-
ga olsak, komplekslanish jarayonida, albatta defektli sohalar hosil 
bo‘lishi kerak. 

---

64