A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

II BOB. INTERPOLIMER KOMPLEKSLAR VA 
KOMPOZIT MATERIALLAR 
 
2.1. Yangi polimer materiallar – interpolimer 
komplekslar va kompozit materiallar 
Hozirgi vaqtda interpolimer komplekslar (IPK) turli dispers 
sistemalarni tuproq va chiqindilar, insonni tabiatga ta‘siri 
natijasida 
yuzaga 
keladigan 
kolloid 
sistemalarni 
barqarorlashtirgichlar va flo-kulyantlar, tibbiyotda qo‘llashga 
mo‘ljallangan 
gidrofil 
polimer-lar 
va 
boshqalarni 
tuzilmalantiruvchi modda sifatida yuqori samaradorlik bilan 
muvaffaqiyatli qo‘llanilmoqda.
Interpolimer komplekslar va ularni kompozitlari, polimer 
materiallarning keyingi yangi avlodi hisoblanadi.
Interpolimerli reaksiyalar o‘tkazilishi natijasida yangi makro-
molekulalararo birikma hosil bo‘lib, ularning xossalari reaksiyaga 
kirishayotgan dastlabki komponentlar xossalaridan farqli bo‘ladi.
Interpolielektrolitli reaksiyalarni o‘rganish yangi interpolimer 
birikmalar polielektrolit komplekslar (PEK) tuzilishi va xossa-
larini tushunishga imkon beradi.
Interpolimer komplekslarni hosil bo‘lish tabiatini tadqiq etish, 
ular haqida I-chizma ko‘rinishidagi kabi o‘rmon tuzilishidagi 
polimer tasavvurini berib, unda bir-biri bilan tuz (PEK) yoki 
vodorod (PK) bog‘lari bilan bog‘langan uzun yoki qisqa ketma-
ketlikdagi juft bo‘g‘inlar, tarqalgan bo‘g‘inlar ketma-ketligidan 
tuzilgan halqa bilan almashinib turadi.

---

57 
I chizma 
 
Tugallangan reaksiya mahsuloti bo‘lmish IPK xossalarini 
o‘rganishlar natijasi I-chizmada halqa ko‘rinishida tasvirlangan 
bo‘lib, u ko‘p miqdordagi defektlardan guvohlik beradi.
Aynan shu tarqalgan gidrofil bo‘g‘inlarga ega defektlar 
borligi evaziga ion va vodorod bog‘lari bilan barqarorlashgan 
IPK suvda sezilarli bo‘kadi.
Gidrofobli o‘rmonsimon sohalari esa, suvli muhitda IPK 
bo‘kish qobiliyatini cheklaydi.
IPK mahsulotlarida defektlar mavjudligi ularni dispers muhit 
bilan gidrofil sohalar orqali ta‘sirlashishni yuzaga keltiradi.
IPKni bu xususiyatga egaligi dispers zarralarni, xususan tup-
roqni agrofizik xususiyatlarini optimallashtirish imkonini beradi.
Tuproq zarrachasini gidrofob bo‘lib qolish sababi shundaki, 
IPK makromolekulalari tuproq zarralari sirtida asosan gidrofil 
sohalar bilan yo‘nalishga keladi. Gidrofob sohalar esa, termo-
dinamik holati qulay bo‘lgani uchun yuqoriga yo‘naladi (II-chiz-
maga qarang).