A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

 

---

244 
 
 
a
 
 
 
 
 
 
b 
5.31-rasm. a) Nikel – rux ferriti asosidagi KM uchun 
'
  kattalikni to’ldiruvchi 
miqdoriga bog’lanishi. b) Nikel–rux ferriti asosli KM uchun 

 ni to’ldiruvchi 
zarrasi o’lchamlari bilan bog’lanishi. 
V bob bo’yicha nazorat savollari 
1. Perkolyatsiya nazariyasi nimaga asoslangan?
2. Anizotroplikni izohlang. 
3. Metal–izolyator tutashuvi sohasida potensial to‘siqni 
yuzaga keltiruvchi sabablarni tushuntiring. 
4. KM va polimerlardagi elektrostatika munosabatlarini 
tushuntiring. 
5. Molekulyar qutblanishni tashkil etuvchi guruhlarni 
tasniflang. 
6. Polimerlarni nisbiy dielektrik kirituvchanligini tushun-
tiring. 
7. Qutbsiz va qutbli polimerlarni qanday tushunasiz? 
8. Dielektrik kirituvchanlik va dielektrik isrofni tushuntiring. 
9. Reaksiya tezligi qaysi tenglamaga bo‘y sunadi? Teng-
lamani tushuntiring. 

---

245 
10. Dielektrik kirituvchanlik va isrofning chastotaviy va 
haroratli bog‘lanishlarini diagrammalarda tushuntiring. 
11. Maksvel- Vagner effektini tushuntiring. 
12. Elektrodli qutblanish effekti qanday kuzatiladi? 
13. Cho‘ziq 
o‘tkazuvchan to‘ldiruvchili kompozitlarni 
dielektrik xossalarini ta‘riflang. 
14. Effektiv muhit nazariyasidan foydalanib, kompozit 
materiallarning magnit xossalarini tushuntiring. 
 
 

---

246 
VI BOB. KOMPOZITLARNI MODELLASHTIRISH
 
6.1. Kompozit xossalarini modellashtirish 
Kompozitlarning qo‘llanilish sohasi (mashinosozlik, qurilish, 
aviasozlik, kosmonavtika va boshqa texnika sohalarida) tobora 
kengayib bormoqda. Bu esa kompozit materiallarni tayyorlash, 
ularning komponentalarini analitik tahlil qilish va fizik-kimyoviy 
xossalarini o‘rganishni dolzarbligini ko‘rsatadi. Tajriba orqali 
izlanishlar olib borishda maxsus sharoit, uzoq vaqt sarflanishi, 
asbob-uskuna va komponentalar narxi qimmatligi va h.k. kabi 
ma‘lum bir qiyinchiliklarga duch kelinadi. Ushbu qiyinchiliklarni 
oldini olish uchun optimal matematik modellashtirish usullari 
orqali 
kompozitsion 
materiallarning 
xossalarini 
hisoblab 
o‘rganish katta ahamiyatga ega.
Real kompozitsion materiallar uch va undan ko‘p bo‘lgan 
fazali sistemalar bo‘lib, faza sifatida to‘ldiruvchi va matritsa 
orasidagi o‘tish qatlami olinadi. Materialning berilgan xossalarini 
amalga oshirishga ko‘proq imkon beruvchi sistemalar – bu real 
ko‘p komponentli geterogen sistemalar hisoblanadi.
Adabiyotlardan ma‘lumki, turli fizik jarayonlarning guruhi 
quyidagi turdagi tenglama bilan xarakterlanadi: