A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

(1) deyiladi. Domna pechining ustki qismi koloshnik (2) deb ataladi. 
Koloshnikka shixta materiallarini domnaga m a’lum miqdorda, bir 
tekisda yuklash qurilmasi o ‘matilgan.
116

---

7.1-rasm. Domna pechL
Domna ishlayotganda ajralayotgan gazlar, uning koloshnik 
qismiga o ‘matilgan truba (3) orqaii gaz tozalash qurilmasiga o ‘tadi. 
Gaz tozalangach, maxsus quvurlar orqali havo qizdirgich (4) ga 
yuboriladi. Pechning koloshnik qismi tagidagi pastga tomon kengayib 
boradigan kesik konusli eng katta qismi shaxta (5) deb ataladi. Bu 
qism o‘z navbatida silindrik shaklli qism bilan tutashgan bo‘lib, u 
raspar (6) deyiladi. Raspar kesik konusli qism bilan tutashgan bo‘lib, 
bu qism zaplechik (7) deb ataladi. Bu qism o ‘z navbatida silindrik 
shaklli qism bilan tutashgan.
O 'txona tubi leshchad deyiladi, u grafit g‘ishtli bloklar yoki yu­
qori sifatli shamot g ‘ishtlaridan ishlanadi. Pech metall halqali taglik 
plitaga, taglik esa beton poydevorga o‘matilgan bo iib , temir ustun- 
larda turadi.
Domna pechining asosiy mahsuloti cho'yandir. Lekin cho‘yan 
olishda u bilan birga shlak, domna gazi va koloshnik changi ham ajra- 
ladi, shu boisdan ular ham domna pechining mahsulotlari hisoblanadi.
117

---

Cho‘yanlar kimyoviy tarkibi va ishlatilish joylariga ko‘ra 
quyidagi turlarga ajratiladi:
Qayta ishlanadigan cho‘yanlar. Bu cho‘yanlar qattiq va 
mo‘rtdir. Sababi shuki, bu cho‘yanlarda uglerodning hammasi yoki 
ko‘proq qismi temir bilan kimyoviy birikma temir karbidi (Fe
3
C) 
holatida, qolgani grafit tarzida b o ‘ladi.
Quyma cho‘yan!ar. Bu cho‘yanlarda uglerodning ko‘p qismi 
erkin holatda, ya’ni grafit tarzida bo‘fadi. Quyma cho‘yanlaming 
boshqa cho‘yanlarga nisbatan afzalligi shundaki, ular yuqori oquv- 
chanlik, qotganda hajmning kam kirishishi, suyuqlanish temperatu- 
rasining nisbatan pastligi, oson kesib ishlanishi kabi xossalarga ega.