Abduhamidov F. A

IDEAL GAZ MOLEKULYAR – KINETIK NAZARIYASI 
 
Modda uch xil agregat xolatda bo’lishi mumkin. O’rganish uchun eng 
qulayi gazsimon xolatidir. Yuqoridagi mavzularda normal bosim va xona 
temperaturasida 
bir 
kub 
santimetrda 
turli 
tezliklar 
bilan 
xaotik 
xarakatlanuvchi taxminan 10
20
ta molekula borligini bilib oldik. Bunda xar bir 
molekula xar sekundda boshqalari bilan taxminan million marta to’qnashadi. 
Shunday ekan, mehanika usullarini qo’llab molekulalar xarakatini (gazlar 
xosssasini xam) o’rganib bo’lmaydi. Buning uchun xar bir daqiqa uchun 10
20
ta tenglama yozishimiz va uni yechishimiz zarur, buni esa amalga oshirib 
bo’lmaydi. 
 
IDEAL GAZNING MOLEKULYAR KINETIK NAZARIYASINING 
ASOSIY TENGLAMASI. 
 
Gazlar qattiq jismlardan va suyuqliklardan nisbatan kichik zichligi, 
siqiluvchanligi, katta tezlikdagi diffuziyasi, ularga berilgan xar qanday xajmni 
egallashi bilan farq qiladi. 

---

9 
Molekulyar fizika 
Gazlarning bu xarakterli xossalarini ularning molekulyar tuzilishi xaqidagi 
quyidagi asosiy farazlar bilan tushuntirish mumkin:
1) gaz molekulalari (ularning o’lchamlari bilan taqqoslaganda) bir – biridan 
ancha katta masofalarda turadi;
2) gazlar orasidagi tortishish kuchi juda kichik. 
Ideal gaz. 
Fizikada gaz xossalarini o’rganishda yengillashtirish uchun 
real gazlarni ideal gaz deb ataluvchi soddalashtirilgan modelidan foydalani 
ladi. Ideal gazda:  
a) Molekulalararo o’zaro tasir kuchlari bo’lmaydi, ya’ni molekulalar bir – 
birini tortmaydi xam, itarmaydi xam; 
b) Molekulalarning o’zaro tasiri faqat ular to’qnashganda sodir bo’ladi va 
burilish elastik urilish xisoblanadi; 
c) Gaz molekulalari xajmga ega emas, ya’ni moddiy nuqta kabi bo’ladi. 
Gazning bu modeli 200
0
C dan bir necha ming gradus temperaturagacha 
bo’lgan temperaturada va atmosfera bosimiga yaqin bosimda bo’lgan bir 
atomli gazlarning xossalariga mos keladi.