Abduhamidov F. A

molekulyar – 
kinetik nazariya (MKN) 
yaratildi. 

---

4 
Abduhamidov F.A. 
Molekulyar kinetik nazariyaning asosiy xolatlari quyidagilardan iborat: 
1. Modda zarrachalardan (molekulalardan, atomlardan) tashkil topgan; 
2. Zarralar doimo tartibsiz (xaotik) harakatda bo’ladi; 
3. Zarralar o’zaro ta’sirlashib turadi (zarralar orasida tortishish va itarishish 
kuchlari mavjud); 
Molekulyar kinetik nazariyaning asosiy xolatining dalillari: 

Moddalarning mexanik parchalanishi; 

Moddalarning suyuqliklarga aralishishi; 

Moddalarning bir-biriga diffuziyalanishi; 

Gazlarning siqilishi va kengayishi; 

Broun harakati; 

Zamonaviy mikroskaplar yordamida molekulalar kuzatilganda, ular 
alohida atomlardan tashkil topganligini kuzatish mumkin. 
Molekula
deb – modda xossasi saqlanib qoladigan 
eng kichik zarraga aytiladi.
Molekula (lotincha moles – massa) bitta atomdan 
yoki bir nechta atomdan tashkil topishi mumkin. 
Masalan suv molekulasi (H
2
O) 3 ta atomdan tashkil 
topgan. Unda 1 ta kislorod va 2 ta vodorod atomi bor 
(1-rasm).
Molekulalar orasida bir vaqtda tortishish va itarishish kuchlari mavjud. 
Manashu kuchlarga qarab moddalarning agregat holatlari aniqlanadi. 
Masalan, qattiq jism molekulalari orasida o’zaro tortishish kuchlari katta, 
molekulalar bir-birini katta kuch bilan tortganligi uchun bir-birlari orasidagi 
masofa juda qisqa bo’ladi. Gazlarda esa o’zaro itarishish kuchlari katta 
bo’ladi. 
Massa atom birligi: 
- uglerod atomi massasining 1/12 qismiga teng 
massaga aytiladi. 
1 m.a.b=
𝟏
𝟏𝟐
 m
0c
= 1,66
∙10