Abdujalil razzaqov olamhaqida xususiy

m utlaq, azaliy va abadiy, o ‘zgarm as m avjudlikdir. Bunday ta ’rifga faqat 
biz sanab o ‘tg an O lam ning to ‘rtala tarkibiy qismlari: m ateriya, makon, 
zam on va haqiqatlargin a m unosib. M avjud ta ’limotlarda biz ifodalagan 
shaklda b o im a s a ham , O lam ning tarkibi haqida ozm i-ko‘pm i m a ’limotlar 
jo y olgan va ularning aksariyati bizning fikrlarga mos keladi. Biz mavjud 
ta ’lim otlar b ilan biz keltirgan dalillar o ‘rtasidagi um um iylik va tafovutlarni 
yuq o rid a aniqlab bayon qilib berganm iz va ular haqida alohida 
fikrlarim izni ham bayon qilib. asoslab, berishga harakat qilganm iz. Ammo, 
“B o r lik ” tushunchasiga kelganda ushbu fikrlarni aytib bo‘lmaydi. 
Q olaversa, u haqida biz bildirgan fikrlar ham hali mukam m al b o ‘lmagan 
va to ‘ldirishga, aniqlikka m uhtojligi sezilib turardi.
K e ltirilg an
sabablarga 
k o ‘ra, 
m avjud 
ta ’limotlarda, 
“B orlik” 
tushunchasi haqida m a'lu m o tlar biz tasavvur qilgan shaklda uchramaydi. 
ushbuni to ‘g ‘ridan - to 'g 'r i ifodalovchi tushunchani topib b o im ag ach , 
m anbaalardan unga m azm unan va m ohiyatan mos keladigan o'xshash 
(sinonim ) tushunchalarni izlashga kirishdik va ushbu unvonga falsafadagi 
"fakt" tushunchasi ju d a yaqin kelishini payqadik.
X o ‘sh. “f a k t ” tushunchasi nima va и haqida m anbaalardan 
n im alarn i topish m um kin?
-  
35
~

---

A BD U JALIL R A Z Z A Q O V
O L A M H AQ ID A X U S U S IY FALSAFA
-  “F a k t” asli lotincha s o 'z b o 'lib , u “ bajarilgan, am alga oshirilgan”
- degan m a ’noni bildiradi; u ruscha m an b aalard a ham “fakt” deb 
keltiriladi 
v a
o ‘qiladi. 
0 ‘zbekchada, 
falsafaga 
oid 
entsiklopediyalarda 
ushbu so ‘zga oid 
m a ’lum otlar ruscha 
m anbaalardan o ‘zgarishsiz k o ‘chirib keltirilsada, am alda ilm iy va 
badiiy 
adabiyotlarda 
deyarli 
foydalanilm aydi, 
o g ‘zaki 
m uloqotlarda 
esa, 
to ‘laligicha 
ruscha 
m a ’noda 
keltiriladi, 
eshitiladi va tushuniladi;
- F akt so ‘zi b a 'z id a “H aqiqat”, “voq ea”, “natija” tushunchalarini 
ifodalash uchun sinonim sifatida ishlatiladi;
- Fakt, t ’o 'q ib ch iqarilgan(yolg‘on) fikrlarga qarshi o ‘laroq, u 
reallikni ifodalaydi;
- Fakt-abstraktlik(m avhum lik) va u m um iylikkka nisbatan aniqlikni 
ustun darajada aniklik bilan ifodalaydigan tushuncha;
- M antiq fanida va fan m etodologiyasida em pirik bilim larni aks 
ettiradi;
- Fakt em pirik bilim larning o ‘ziga xos shakli sifatida nazariya yoki 
gipotezaga qarshi q o ‘yilishi m um kin;
- F alsafada “ Faktulizm ” va “teoretizm ” degan y o ‘nalishlar m avjud 
bolib, faktulizm
y o ‘nalishida faktning nazariyaga nisbatan 
m ustaqilligini e tiro f etiladi, teoretizm da esa, buning aksi.