Abdulla Qodiriy O’tkan kunlar yozg‘uchidan

www.ziyouz.com kutubxonasi 163

O’tkan kunlar (roman). Abdulla Qodiriy

Otabek tabi’atning shu ko‘rkam va latif ko‘rinishiga maftun bo‘lib, bir oz yotqandan keyin «ul ham bo‘lsa edi”, deb o‘yladi va uzoq tin olib qo‘ydi.

Bu kunning ko‘rkamligidan olg‘an taassurotini Ali ichiga sig‘dirolmadi:

— Zap yaxshi kunmi! — dedi.
Otabek ham shu go‘zallikni o‘ziga tatitmay turg‘an dardidan shikoyatlandi:
— Shunday kunlarda kam-ko‘sting bo‘lmasa...
— Sizning ham kam-ko‘stingiz bormi? — deb Ali kulimsiradi.
— Yo‘q, deb o‘ylaysizmi?
— Hammada bo‘lg‘anda ham, sizda yo‘q deb bilaman.

— Masalan?

— Masalanmi, — dedi kulib Ali, — sizning bilan otangizning obro‘si qushbegida ham yo‘q, davlat to‘g‘ri-sida bo‘lsa, ochiqarlik yerda emassiz... Ikkita to‘tidek xotiningiz bek akam uchun sochini tarab o‘lturadir... tag‘in qanaqa kamu ko‘st?

Kishining baxtini yuzakigina ko‘rib hukm qilg‘uchi Ali unga qiziq ko‘rindi va kulib:

— To‘g‘ri aytdingiz! — dedi.
— Shukur qilish kerak, bek aka, — dedi Ali va o‘zi-ning baxtsizligidan, topqanini ro‘zg‘ordan ortdirolmay, shu kungacha uylanalmay kelishidan hasrat qilib ketdi. Otabek uning hasratini diqqat bilan eshitdi, hayotning zarbasi har kimning o‘z darajasiga qarab va lekin istisnosiz bo‘lg‘anlig‘ini tushundi.

— Dunyoning ishi shunaqa ekan, mulla Ali, — deb uni yupatib qo‘ydi. Ikkisi ham bir necha vaqt jim qoldilar.

— Marg‘ilonliq xotiningizdan bolangiz bordir?

— Yo‘q...
— Bo‘lsa ham turmadimi, uylanganingizga ancha yil bo‘lg‘an shekillik?

— Turmadi.

Ali Otabekning kami ko‘stini shu bolasizliqdan deb o‘ylag‘an edi:
— Bolasizliq uchun xafa bo‘lish kerak emas, hali yoshsiz, bek aka!
Otabek javob bermadi. Korsonda qimiz keldi. Bek bir-ikki zarangni ichkandan keyin, yamlanib ko‘kka qarab yotib oldi. Ali bor tovshini qo‘yib ashula qildi:


Ko‘zlarim yo‘l ustida, kelmadi yor,
Ushbu keng dunyo ko‘zimga bo‘ldi tor.
Qay qaroqchi oldi yorimning yo‘lin,
Mundagi baxtsiz yigit yo‘l uzra zor...

— Qo‘shilishmaysizmi, bek aka?

— O‘zingiz yaxshi aytasiz, to‘xtamang!

Ali borliq ovozi ila hamma hunarini ishlatib, g‘azal tugalguncha ashulani aytib bordi.
— Tuzikmi, bek aka?
— Yaxshi ashulachi ekansiz!
— Undog‘ bo‘lsa ustidan buni ichib yuboring, — dedi kulib, bir zarang qimiz uzatdi. Bek qimizni bir simirishda bo‘shatdi-da, entikib uzoq qirg‘a qaradi, uzoq qarab turdi-da, yuqoridag‘i baytni o‘qub og‘iz ichidan ming‘illadi.


Ko‘zlarim yo‘l ustida, kelmadi yor,
Qay qaroqchi to‘sdi yorimning yo‘lin...

— Qo‘qong‘a ketkan sipohlardan darak eshitdingizmi, bek aka? Otabekning xayoli bo‘linib, Aliga qaradi:

— Eshitmadim.
— Manim akam ham ketkan edi... Oy borib, omon kelishsunlar-da!

www.ziyouz.com kutubxonasi 164

O’tkan kunlar (roman). Abdulla Qodiriy

— Akangiz yigitmidi?

— Yo‘q, mergan edi. Qo‘qon ketayotgan o‘rtoqlarig‘a qiziqib, borma deganga ko‘nmadi. Urush ehtimoli yo‘q-mi, shunchaki fotiha uchun ketishkandirlar-a?

— Kim bilsin, — dedi bek va bir oz o‘ylab qolg‘an-dan keyin, — bo‘lmas, — deb qo‘ydi. Korsondagi qimiz tugab, sho‘rva ham ichildi. Dasturxonni yig‘quvchi kelinchakka o‘g‘ul

tilab duo qilin-g‘andan keyin, qo‘lig‘a o‘ttuz chaqa surma puli berdilar va qirni aylanish, binafsha terish uchun turib ketdilar.