Abdullayeva sarvinoz
Download 0.89 Mb. Pdf ko'rish
|
yusuf xos hojib qutadgu bilig asarining leksik semantik xususiyatlari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Yipar
|
ten,iz>den,iz
Qamug’da qattiqraq o’lum ul firaq, Firaqin to’kar yashko’rugli qaraq. Tirigla firaqqa visal bor uminch. O’lugli visoldin sezigsiz yiraq. ( www.ziyouz.com kutubxonasi ) “Qayg’u yoki sevinch ta’sirida ko’z bezlaridan ajralib chiqadigan tiniq suyuqlik” ma’nosini bildiruvchi yosh leksemasi qadimgi turkiy tilde ham shunday ma’noni anglatgan. Bu ot ya:sh tarzida talaffuz qilingan, keyinroq a: unlisining cho’ziqlik belgisi yo’qolgan. O’zbek tilida a unlisi a^ unlisiga almashgan: 10 Sh. Rahmatullayev. O’zbek tilining etimologik lug’ati. Toshkent: “Universitet”-2000-yil.43-bet 11 M.Qoshg’ariy. Devoni lug’otit turk. Indeks.Toshkent:1960-67-y. III tom;374-bet. 12 ya:sh>yash>ya^sh. Bu so’z asli “nam” ma’nosini anglatgan: ko’z yashы (ko’zning nami) ->yash ( ko’zdan ajralib chiqadigan suyuqlik) . Kisi alsa, o’zdan quid alko’ni, Sevinchin kechurgaysa o’dlak kuni. Yuzi ko’rki qilma, qilinch edgu qul, Qilinch edgu bo’lsa yarutqa sani. *** Xotin olsang, o’zdan quyiroqni ol. Sevinch-la kechar kunlaring bemalol. Husn istama, xushfe’lin istagin. Agar bo’lsa xushfe’l, toparsan kamol. ( www.ziyouz.com kutubxonasi ) Baytdagial so’zi hozirgi o’zbek adabiy tilidagi ol so’ziga teng va qadimgi turkiy tilde ham hozirgi o’zbek adabiy tilidagidek “qo’lga kirit” ma’nosini anglatgan hamdaal tarzida talaffuz qilingan. Hozirgi o’zbek adabiy tilida a unlisi a^ unlisiga almashgan: al-> a^l Tuman tu chechaklar yazildi kula Yiparto’ldi, kafur ajun yid bila. Saba yali qo’pti qaranfil yidin, Ajun barcha butru yiparburdi kin. *** Tuman xil chechaklar ochildi kula Jahon to’ldi kofur, iporhid bila. Sabo yelida purkar is chinni gul, Olamni muattar qilar mushk nuqul. ( www.ziyouz.com kutubxonasi ) Yipar qadimgi turkiy tilde “kiyikning moyagidan olinadigan xushbo’y modda,mushkva umuman xushbo’y narsalarning hidi”” ma’nosini anglatgan va |
