Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «bosim ostida payvandlash»

7.2. Chokli payvandlash rejimi 
 
Chokli payvandlash rejimiga I
pay
, t
pay
, t
T
, F
pay
, v
pay
ba’zan F
ch
, 
t
ch
, shuningdek roliklar ish yuzasining o‘lchamlari (f
i
, R
i
, D
i
) 
kiradi. 

---

62
Chokli payvandlashda payvandlash tokining kuchi nuqtali 
payvandlashdagidan 15
–
20 % katta bo‘ladi, bunga payvandlash 
rejimining ancha qattiqligi (payvandlash vaqti kam) va qisman, 
shuntlanish sabab bo‘ladi. Ammo qizish joyi kengroqligi tufayli 
metallning qizishga qarshiligi kamayadi va kam muddatli impuls 
bilan, chayqalib to‘kilishlarsiz payvandlash imkoniyati paydo 
bo‘ladi. Payvandlash kuchi taxminan nuqtali payvandlashdagidek 
belgilanadi. 
Chokli payvandlash rejimining muhim parametri payvandlash 
t
pay
impulslari bilan payvandlash sikli vaqti t
s
=t
pay
+t
T
orasida nisbat 
bo‘lib, u odatda t
pay
/ t
s
=0,15–0,85 nisbat bilan baholanadi: 
t
pay
/ t
s
< 0,5 – kam uglerodli po‘latlarni payvandlashda; 
t
pay
/ t
s
=0,5 – o‘rtacha uglerodli po‘latlarni payvandlashda; 
t
pay
/ t
s
=0,4–0,6 – zanglamaydigan, issiqqa chidamli po‘latlar va 
titan qotishmalarini payvandlashda; 
t
pay
/t
s
=0,5–0,85 – himoya qoplamali po‘latlarni payvandlashda; 
t
pay
/t
s
=0,15–0,35 – aluminiy qotishmalarini payvandlashda. 
Payvandlash tezligi (m/min) f nuqtalarining talab etiladigan 
bir-birini qoplash kattaligini va ular o‘rtasidagi oraliq (qadam) t
q
hisobga olingan holda tanlanadi: 
Т
pay
q
pay
t
t
t
v


06
,
0
, 
bunda: 
)
1
(
l
f
l
t
q


; t
pay
va t
T
- mos ravishda tok impulsning 
va to‘xtam (pauza) ning davomiyligi, s. 
Payvandlash tezligining eng yuqori qiymatlari qizish va 
kristallanish tezligi bilan cheklangan. Shu sababli payvandlashning 
yuqori tezligini saqlab turish uchun t
pay
va t
T
ni kamaytirishga 
harakat qilinadi. Qizish va kristallanish sekinlashishi munosabati 
bilan metallning qalinligi ortganda v
pay
kamaytiriladi. Aynan shu 
sababli, issiqlik o‘tkazuvchanligi yuqori bo‘lgan metallarni 
quyidagi turli sikllar bilan amalga oshiriladi: 
a) I
pay
ni uzluksiz ulash, roliklarni uzluksiz aylantirish 
(siljitish) S
V
, o‘zgarmas F
pay
bilan – yupqa listlardan yasalgan 
konstruksiyalarni payvandlash uchun. Tokni uzluksiz ulash 

---

63
payvandlash tezligini keskin oshirishga imkon beradi. Ammo 
birikmalar sifati va roliklarning chidamliligi pasayadi; 
b) I
pay
ni uzlukli ulash, roliklarni uzluksiz aylatirish S
V
, 
o‘zgarmas bilan – impulslar orasidagi to‘xtam (pauza) vaqtida t
T
vaqt ichida roliklar va detallar qisman sovishga ulguradi, shu bois 
roliklarning chidamliligi ortadi, termik ta’sir joyining eni torayadi, 
qoldiq deformatsiyalar kamayadi; 
d) I
pay
ni uzlukli ulash, roliklarni uzlukli (qadamli) aylantirish 
S
V
, o‘zgarmas F
pay
yoki chokni cho‘kichlash F
ch
bilan – katta 
uzunlikdagi yirik detallarni payvandlashda. Tok o‘tkazish paytida
roliklarni to‘xtatish detallar va roliklarning ish yuzasi jadal 
sovishiga yordam beradi. Tegish joylari barqarorlashadi, 
roliklarning sirpanishi to‘htatiladi, elektrod-detal tegish joyidagi 
harorat pasayadi, elektrod va detal metalining o‘zaro kimyoviy 
ta’sirlashuvi kamayadi. Elektrodlarning chidamliligi ortadi. 
Bundan tashqari, roliklarni to‘xtatish F
ch
ni qo‘yish imkonini 
beradi.