Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «bosim ostida payvandlash»

11.4. Uchma-uch payvandlash mashinalarining qisuvchi 
mexanizmlari va tirak moslamlari 
 
Qismalar ushbu vazifalarni bajaradi: detallar bir-biriga 
nisbatan aniq o‘rnatilishi, tok manbaidan detallarga tok kelishi 
ta’minlaydi va cho‘ktirish paytida detallarning sirpanishga yo‘l 
qo‘ymadi. Detallarni qismida o‘rnatishning ikki usuli: tirgaklar 
bilan va tirgaklarsiz o‘rnatish usullari qo‘llaniladi. 
Uzun detallar (tilimlar, relslar, quvurlar va b.) tirgaklarsiz 
payvandlanadi.
Bu holda katta qisish bosimlaridan foydalaniladi, chunki 
cho‘ktirish kuchi detallarga detallar bilan jag‘lar orasida hosil 
bo‘luvchi ishqalanish kuchlari yordamida uzatiladi. Tirgaklar bilan 
payvandlash cho‘ktirish kuchi detallarga asosan tirgaklar 
yordamida uzatiladi va shu bois tok keltiruvchi jag‘lar yuklardan 
holi 
bo‘ladi. 
Qismlarning 
tuzilishi 
turli 
xil 
bo‘lib, 
payvandlanadigan detallarning shakli hamda o‘lchamlari, zarur 
qisish kuchi va ishlab chiqarish turi bilan aniqlanadi. 
Kichik va o‘rtacha quvvatli mashinalarda dastakli yuritmali 
ekssentrik vintli yoki richagli hamda pnevmatik qisuvchi 
mexanizmlar qo‘llaniladi; o‘rtacha va katta quvvatli mashinalarda 
eletkr yuritmali gidravlik, pnevmogidravlik qismalar ishlatiladi. 
Pnevmatik qisuvchi mexanizmda pnevmotsilindr (1) dan kuch 
shtok (2) va richag (3) orqali detal (5) ga uzatiladi (17.9-rasm); 
richag o‘q (4) atrofida aylanadi. Qisish kuchi pnevmotsilindr havo 
bosimiga, richaglarning tuzilishga qarab aniqlanadi va detallarning 
o‘lchamiga bog‘liq emas. Pnevmatik qismalarning qisish kuchi 
20–100 kN ni tashkil etadi.

---

117 
11.9-rasm. 
Uchma-uch 
payvandlash 
mashinalarining 
richagli-
pnevmatik siqish mexanizmi. 
Pnevmogidravlik qisuvchi mexanizmda yuqorigi qisma (8) 
pnevmotsilindr kameralari (6) va (5) ga uzatilayotgan siqilgan 
havo yordamida ko‘tariladi va tushadi (17.10-rasm). Kamera 5 ga 
havo kelganda qisma (8) pastga tushadi va detalni dastlabki qisish 
bajariladi. Keyin havo ikkinchi silindrning kamerasi (1) ga 
uzatiladi. Shtok (3) bak (4) dan moy kelish yo‘li uchun zarur 
bo‘lgan katta bosimni hosil qiladi. 

---

118