Abu zakariyo yahyo ibn sharaf navaviy riyozus-solihiyn

 
169-BOB  

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
190
Do‘stlarga yordam berish haqida 
 
Yuqorida kelgan «Bir banda birodarining yordamida bo‘lsa, Alloh ham o‘sha banda 
yordamidadir» hadisi va yana «Har bir yaxshilik sadaqadir» hadislari ham bu bobimizga 
taalluqlidir. 
968/1. Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Biz safarda edik. Bir kishi o‘z 
uloviga minib kelib, nazarini o‘ng va chap tomoniga tashlay boshladi. Bas, Rasululloh 
(s.a.v.)  «Kimning ortiqcha minadigan narsasi bo‘lsa, ulovi yo‘qlarga bersin. Kimning 
ortiqcha safar taomi bo‘lsa, yo‘qlarga bersin», deb va yana har turli mol-dunyolarni zikr 
qildilar. Hattoki, biz kimda ortiqcha narsa bo‘lsa, o‘ziniki bo‘lmay, balki muhtojlarning 
haqqi ekan-da, deb o‘ylab qoldik. Imom Muslim rivoyatlari. 
969/2. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) g‘azot qilmoqchi bo‘lib: «Ey 
muhojir va ansoriylar jamoasi, oralaringizdagi ba’zi toifadagi birodarlaringizning na mol-
dunyolari va na qarindosh-urug‘lari bor. Shundoq ekan, sizlar o‘zlaringizga ikki yoki uch 
kishini qo‘shib oling», dedilar. Bizlardan birortamizda ortiqcha minadigan narsa yo‘q edi. 
Faqat navbat bilan minar edik. Men ham ulardan ikkita yoki uchtasini qo‘shib oldim. 
Mening tuyamni navbat bilan minishar edi. Abu Dovud rivoyatlari. 
970/3. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) safarda yursalar, orqada 
qolib ketardilar. Zaiflarni oldinda yurgizib va ba’zilarini mingashtirib ham olardilar. 
Hamda ularning haqqiga duoda bo‘lardilar. Abu Dovud rivoyatlari. 
 
170-BOB 
Safarga chiqishni niyat qilib, ulovga minganda aytiladigan zikrlar 
 
Alloh taolo: 
«O’sha zot sizlar uchun kemalar va chorva hayvonlaridan - sizlar minadigan 
narsalar (paydo) qildi. Toki sizlar ularning ustiga o‘rnashgaysizlar, so‘ngra unga 
o‘rnashib olgach, Parvardigoringizning ne’matini eslab: «Bizlarga bu (kema yoki 
ot-ulovni)  bo‘ysundirib qo‘ygan zot (ya’ni Alloh barcha aybu nuqsondan) pokdir. 
Bizlar o‘zimiz bunga qodir emas edik. Shak-shubhasiz bizlar (barchamiz) 
Parvardigorimizga qaytguvchidirmiz», degaysizlar» (Zuxruf surasi, 12-14-
oyatlar), deb aytgan. 
971/1. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) safarga chiqadigan 
bo‘lib, ulovlariga o‘rnashib olganlaridan keyin uch marta takbir aytar, so‘ngra 
«Subhanallaziy saxxara lana haza va ma kunna lahu muqriniyn va inna ila robbina 
lamunqolibun. Allohumma inna nas’aluka fiy safarina haza al-birro vattaqva va minal 
‘amali ma tarzo, Allohumma havvin ‘alayna safarana haza vatvi ‘anna bu’dahu, 
Allohumma antas sohibu fissafari valxaliyfatu fil ahli. Allohumma inniy a’uzu bika min 
va’sois safari va kaobatil manzari va su‘ il munqolabi fil mali val ahli val valadi», deb 
aytardilar. (Ma’nosi: «Bizlarga bu (kema yoki ot-ulov)ni bo‘ysundirib qo‘ygan Zot (ya’ni, 
Alloh barcha aybu nuqsondan) pokdir. Biz o‘zimiz bunga qodir emas edik. Shak-
shubhasiz, bizlar (barchamiz) Rabbimizga qaytguvchidirmiz. Allohim, Sendan bu 
safarimizda yaxshilik va taqvoni hamda Sen rozi bo‘ladigan amalni so‘raymiz. Allohim, 
bu safarimizni bizga yengil qilib, uzoqligini yaqin qilgin. Allohim, safardagi yo‘ldosh ham, 
xonadonda qoluvchi o‘rinbosar ham O’zingdirsan. Allohim, men Sendan safar 
mashaqqatlaridan, mahzunlik manzarasi va molu-mulk, oilaga va farzandlarga yetadigan 
ziyon-zahmatdan panoh berishingni so‘rayman».) 
Agar safardan qaytsalar, yuqoridagi duoni aytib, quyidagilarni qo‘shimcha qilardilar: 
«Oyibuna, toibuna, obiduna, lirobbina hamiduna». (Ma’nosi: «(Biz) qaytuvchi, tavba 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
191
qiluvchi, ibodat qiluvchi va Rabbimizga hamd aytuvchilarmiz».) Imom Muslim rivoyatlari. 
972/2. Abdulloh ibn Sarjisdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) agar safar 
qilsalar, «Allohumma inniy a’uzu bika min va’sois safari va kaobatil munqolabi val havri 
ba’dal kavni va da’vatil mazlumi va su‘il manzari fil ahli val mali», deb aytardilar. 
(Ma’nosi: «Allohim, men Sendan safar mashaqqati, xafalik yetishi, istiqomat yoki 
ziyodalikdan noqislikka qaytish, mazlum duosi va molu-mulk, oiladagi yomon 
manzaradan panoh tilayman».) Imom Muslim, Termiziy va Nasaiy rivoyatlari. 
973/3. Ali ibn Rabiy’adan rivoyat qilinadi. Ali ibn Abu Tolib (r.a.) otlarini mingani kelib, 
oyoqlarini ulovga qo‘yganlarida «Bismillah», dedilar. Qachonki, uning ustiga 
o‘rnashganlarida «Alhamdu lillahillaziy saxxara lana haza va ma kunna lahu muqriniyn 
va inna ila robbina lamunqolibun», deb aytdilar. (Ma’nosi: «Bizga bularni bo‘ysundirib 
qo‘ygan Zotga hamd bo‘lsin. Bizlar o‘zimiz bunga qodir emas edik. Barchamiz 
Parvardigorimizga qaytuvchidirmiz».) So‘ngra uch marta «Alhamdulillah» va uch marta 
«Allohu akbar», so‘ngra «Subhanaka inniy zolamtu nafsiy fag‘firliy innahu la yag‘firuz 
zunuba illa anta», deb kulib qo‘ydilar. «Ey mo‘minlarning amiri, qaysi narsadan 
kulyapsiz?» deyilganida, u zot aytdilar: «Rasululloh (s.a.v.) ham xuddi shu amalni qilib 
kulganlarida, «Ey Rasululloh, nima narsadan kuldingiz?», deganimda, u zot: «Albatta 
Rabbing biror banda gunohimni kechir, deb aytsa, U: «Mendan boshqasi kechira 
olmasligini biladi», deb ajablanadi», dedilar». Abu Dovud va Termiziy rivoyatlari. 
 
171-BOB 
Musofir tepalikka (dovonga) ko‘tarilganda takbir, past (vodiy)ga tushganda 
tasbih aytishi hamda takbir aytayotganda mubolag‘a tarzida ovozini 
balandlatishdan qaytarish haqida 
 
974/1. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi: Bu zot: «Agar tepalikka ko‘tarilsak, takbir 
aytardik. Agar pastlikka tushsak, tasbeh aytardik», deb aytdilar. Imom Buxoriy 
rivoyatlari. 
975/2. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululoh (s.a.v.) va askarlari agar 
tepalikka ko‘tarilishsa, takbir aytishar edi. Agar pastlikka tushishsa, tasbeh aytishar edi. 
Abu Dovud rivoyatlari. 
976/3. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) agar haj yoki umradan 
(roviy: «g‘azot deb aytganlarini bilaman xolos», dedilar) qaytadigan bo‘lib, tepalik yoki 
sahro yeriga ko‘tariladigan bo‘lsalar, uch marta takbir aytib, so‘ngra «La ilaha illallohu 
vahdahu la sharika lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ‘ala kulli shay’in qodiyr. 
Oyibuna obiduna sajiduna lirobbina hamiduna, sodaqollohu va’dahu va nasoro abdahu 
va hazamal ahzoba vahdahu», deb aytardilar. (Ma’nosi: «Yakka Allohdan boshqa iloh 
yo‘q. Uning sherigi ham yo‘q. Mulk U uchundir. Hamd ham U uchundir. U har bir narsaga 
qodirdir. (Bizlar) qaytguvchi, tavba qilguvchi, ibodat qilguvchi va Rabbimizga hamd 
aytguvchilarmiz. Allohning va’dasi haqdir. Quliga nusrat berib, ahzoblarni (guruhlarni) 
yakka O’zi yengadi.) Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
977/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat etiladi. Bir kishi: «Ey Allohning Rasuli, men safar 
qilishni xohlayman, menga vasiyat qiling», deganida, Rasululloh (s.a.v.)  «Senga, 
Allohdan taqvo etishingni va har bir balandlikka ko‘tarilishda takbir aytishingni vasiyat 
qilaman», dedilar. Haligi kishi orqasiga qaytib ketganida Rasululloh (s.a.v.) «Allohumma 
itvi lahul bu’da va havvin ‘alayhis safara», deb aytdilar. (Ma’nosi: «Allohim, uzog‘ini 
yaqinlashtirgin va safarni unga yengil qilgin».) Imom Termiziy rivoyatlari. 
978/5. Abu Muso al-Ash’ariy (r.a.) rivoyat qilib aytdilar: «Rasululloh (s.a.v.) bilan 
birga safarda bo‘lganimizda, agar biror vodiyga ko‘tarilsak, tahlil va takbir aytardik. 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
192
Shunda ovozimizni baland qilib ko‘tarar edik. Buni eshitgan Rasululloh (s.a.v.)  «Ey 
insonlar, nafslaringizni muloyim tutinglar. Chunki sizlar kar yoki bu yerda yo‘q bo‘lgan 
Zotga duo qilmayapsizlar. Zero U zot sizlar bilan birgadir. Albatta U eshitguvchi va 
yaqinda turuvchi Zotdir», dedilar». Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
172-BOB 
Safarda duo qilishning mahbubligi to‘g‘risida 
 
979/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Shak-shubhasiz, 
uch xil duo ijobat qilingandir: mazlumning duosi, musofirning duosi, otaning farzandiga 
qilgan duosi», deb aytdilar. Abu Dovud va Termiziy rivoyatlari. Termiziy bu hadisni 
hasan, deb aytdilar. Abu Dovuddan qilingan rivoyatda «farzandiga» degan lafz yo‘q. 
 
173-BOB 
Kishilardan yoki boshqa narsalardan xavfga tushganda 
aytiladigan zikr 
 
980/1. Abu Muso al-Ash’ariydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) agar biror 
qavmdan qo‘rqsalar, «Allohumma inna naj’aluka fiy nuhurihim va na’uzu bika min 
shururihim», deb aytardilar. (Ma’nosi: «Allohim, biz Seni ularga ro‘baro‘ qo‘yamiz va 
Sening noming ila yomonligidan panoh tilaymiz».) Abu Dovud va Nasaiy rivoyatlari. 
 
174-BOB 
Biror manzilga tushganda 
aytiladigan zikrlar 
 
981/1. Havla binti Hakimdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Kim bir 
manzilga tushib «A’uzu bikalimatillahit tammati min sharri ma xolaq», deb aytsa, toinki 
boshqa manzilga ko‘chgunicha biror narsa zarar yetkaza olmaydi», deb aytdilar. 
(Ma’nosi: «Allohimning hamma kalimalari bilan U yaratgan narsalarning yomonligidan 
panoh tilayman».) Imom Muslim rivoyatlari. 
982/2. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) agar safar qilsalar, ana 
shu kuni kechasi «Ya arzu robbiy va robbukillohu, a’uzu billahi min sharriki va sharri ma 
fiyki, va sharri ma xuliqo fiyki, va sharri ma yadibbu ‘alayki, A’uzu bika min sharri asadin 
va asvada va minal hayyati val ‘aqrabi va min sakinil baladi va min volidin vama 
valada», deb aytardilar. (Ma’nosi: «Ey yer, mening va sening Rabbing Allohdir. Allohning 
nomi bilan sening yomonligingdan, sendagi yomonlikdan, senda xalq qilingan 
yomonlikdan, senda sudralib yuradiganlarning yomonligidan panoh tilayman. Va yana 
sherdan, shaxslardan, ilondan, chayondan, yerda yashovchi jinlardan, iblis hamda 
shaytondan panoh tilayman».) Abu Dovud rivoyatlari. 
 
175-BOB 
Musofir rejasidagi ishlarni bajarib bo‘lganidan keyin o‘z ahli 
huzuriga tez qaytishining mahbubligi haqida 
 
983/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Safar azobdan bir 
bo‘lakdir. Chunki kishi ovqat, ichimlik va uyqusidan qoladi. Shundoq ekan, sizlardan 
biringizning safardagi rejalashtirgan ishi bitsa, bola-chaqasi huzuriga qaytishga 
shoshilsin», deb aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
193
 
176-BOB 
Musofir safardan qaytganida o‘z ahli huzuriga kunduzi 
kirishining mahbubligi va uzrsiz kechasi 
kirishining karohiyati haqida 
 
984/1. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Agar sizlardan birortangiz 
safarda uzoq muddat qolib ketsa, o‘z ahli huzuriga kechqurun kirmasin», dedilar. Boshqa 
rivoyatda Rasululloh (s.a.v.) kechasi ahli huzuriga kirishdan qaytardilar. Imom Buxoriy 
va Muslim rivoyatlari. 
985/2. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) kechasi o‘z ahllari huzuriga 
kirmas edilar. Balki kunduzining avvalida yoki oxirida kirar edilar. Imom Buxoriy va 
Muslim rivoyatlari. 
 
177-BOB 
Safardan qaytib, o‘z shahrini ko‘rganda aytiladigan zikrlar 
 
986/1. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Biz Rasulullohga (s.a.v.) yo‘liqib, hattoki, 
Madina kiraverishiga yetib kelganimizda: «Oyibuna, taibuna, ‘abiduna, lirabbina 
hamiduna», deb aytishda bardavom bo‘ldilar, shu holda Madinaga kirib keldik» (Ma’nosi: 
biz qaytguvchi, tavba qilguvchi, ibodat qilguvchi va Rabbimizga hamd aytguvchidirmiz). 
Imom Muslim rivoyatlari. 
178-BOB 
Safardan qaytgan kishi avval o‘z mahallasidagi masjidda ikki 
rakaat namoz o‘qishining mahbubligi to‘g‘risida 
 
987/1. Ka’b ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) agar safardan 
qaytsalar, avval masjidda ikki rakat namoz o‘qirdilar. Imom Buxoriy va Muslim 
rivoyatlari. 
 
179-BOB 
Ayol kishining yolg‘iz safarga chiqishi haromligi haqida 
 
988/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Allohga va oxirat 
kuniga imon keltirgan ayolga bir kecha va kunduzlik masofaga mahramsiz safar qilish 
halol emas», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
989/2. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Kishi mahrami 
bo‘lmagan ayol bilan xoli qolmasin. Mahrami bo‘lmagan ayol safarga chiqmasin», 
deganlarida, bir kishi: «Ey Allohning Rasuli, mening xotinim hajga ketdi. Men esa falon 
va falon g‘azotda ishtirok etish uchun nomimni yozdirib qo‘ydim», dedi. Shunda 
Rasululloh (s.a.v.)  «Borgin, xotining bilan birga haj qil (chunki mahram bo‘lib 
bormasang, uning safari shar’iy bo‘lmaydi)», deb aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim 
rivoyatlari. 
 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
194
FAZILATLAR KITOBI 
 
180-BOB  
Qur’on o‘qishning fazilati 
 
990/1. Abu Umomadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Qur’on o‘qinglar. 
Chunki u (Qur’on) Qiyomat kunida o‘qiguvchilariga shafe’ bo‘ladi», dedilar. Imom Muslim 
rivoyatlari. 
991/2. Navvos ibn Sam’ondan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Qiyomat kuni 
Qur’on va unga dunyoda amal qiluvchilar olib kelinsa, Baqara va Oli Imron suralari 
ilgarilab, o‘quvchilariga hujjatlashishadi, ya’ni shafe’ bo‘lishadi», dedilar. Imom Muslim 
rivoyatlari. 
992/3. Usmon ibn Affondan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Sizlarning 
yaxshilaringiz Qur’ondan ta’lim olib, boshqalarga ham o‘rgatgan kishidir», dedilar. Imom 
Buxoriy rivoyatlari. 
993/4. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Qur’onni mohirlik ila, ya’ni 
lafzlarini o‘z o‘rnidan chiqarib tilovat qiluvchi kishi ulug‘, itoatkor mirzalar, ya’ni 
farishtalar bilan birga bo‘ladi. Endi kim Qur’onni tutilib-tutilib mashaqqat ila o‘qisa, ikki 
ajr bo‘ladi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
994/5. Abu Muso al- Ash’ariydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Qur’on 
o‘quvchi mo‘min shirin limonga o‘xshaydi. Hidi ham, ta’mi ham yaxshi. Qur’on 
o‘qimaydigan mo‘min xurmoga o‘xshaydi. Hidi yo‘g‘u ta’mi shirin. Qur’on o‘qiydigan 
munofiq rayhonga o‘xshaydi. Hidi 
yaxshi, lekin ta’mi achchiq. Qur’on o‘qimaydigan munofiq zaqqum (g‘oyat achchiq meva) 
ga o‘xshaydi. Hidi ham yo‘q, ta’mi ham achchiq», deb aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim 
rivoyatlari. 
995/6. Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Albatta, Alloh 
bu kitob, ya’ni Qur’on bilan ba’zi qavmlarni yuksak darajaga va ba’zi qavmlarni past 
darajaga tushiradi», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. (Ya’ni salaflarimizga o‘xshab, 
Qur’on o‘qib, unga amal qilinsa, yuksak maqomlarga ko‘tariladi. Lekin aksi bo‘lsa, 
bizlarning ahvolimizga o‘xshab qoladi). 
996/7. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Faqat ikki toifa 
kishilarga hasad qilish joiz. 1. Alloh bir kishiga Qur’on hifzi va ilmi ne’matini bergan 
bo‘lsa, u kishi kechasiyu kunduzi uni o‘qisa va amal qilsa; 2. Va bir kishiga Alloh mol-
dunyo bergan bo‘lsa, o‘sha kishi mol-dunyosidan kechasiyu kunduzi infoq qilsa», deb 
aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
997/8. Baro ibn Ozibdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bir kishi Kahf surasini o‘qir edi. 
Huzurida arqonga bog‘langan oti turar edi. Bir bulut paydo bo‘lib, u otiga yaqinlashgan 
edi, oti hurkib ketdi. Tong otganda bu kishi Rasululloh (s.a.v.) huzurlariga kelib, bo‘lib 
o‘tgan voqea haqida xabar berganida, Rasululloh (s.a.v.) «Bu xotirjamlik bo‘lib, qachon 
Qur’oni karim (ahamiyat ila) o‘qilsa, ana shu xotirjamlik tushadi», dedilar. Imom Buxoriy 
va Muslim rivoyatlari. 
998/9. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Kim Allohning 
kitobidan bir harf o‘qisa, (nomai a’moliga) bitta yaxshilik yoziladi. Har bir yaxshiligingiz 
o‘n barobar mislicha qilib beriladi. Men «Alif, lom mim»ni bir harf demayman. Balki 
«alif» bir harf, «lom» bir harf va «mim» bir harfdir», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari. 
999/10. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Qur’ondan hech bir 
narsa yodlamagan kishi xaroba uyga o‘xshaydi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari. 
1000/11. Abdulloh ibn Amr ibn Ossdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
195
«Qiyomat kuni ahli Qur’on jannatga doxil bo‘lgan fursatda unga: sen dunyoda Qur’onni 
qandoq tartil (qiroat) ila o‘qigan bo‘lsang, bu yerda ham o‘shandoq dona-dona qilib, 
qiroat bilan o‘qib, yuqoriga ko‘tarilgin. Qaysi zina ustida yod bilgan oyatlaring tamom 
bo‘lsa, «Senga atalgan maqom o‘shadir», deyiladi», deb aytdilar. Abu Dovud va Termiziy 
rivoyatlari. 
 
181-BOB 
Qur’onni yod olgandan keyin uni takrorlab, esda saqlashga 
buyurish hamda uni unutishdan ehtiyot 
bo‘lish to‘g‘risida 
 
1001/1. Abu Musodan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Qur’onni yod 
olgandan keyin tez-tez o‘qib, takrorlab turinglar. Muhammadning joni uning qo‘lida 
bo‘lgan zot (Alloh)ga qasamki, Qur’on (agar o‘qib turilmasa), egasining xotirasidan 
arqoni yechilgan tuyadan ham tezroq qochadi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim 
rivoyatlari. 
1002/2. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Qur’on sohibi (ya’ni, 
uni yod olgan kishi) bog‘lab qo‘yilgan tuyaga o‘xshaydi. Agar uni mahkam tutsang, 
o‘rnida turadi. Agar bo‘sh qo‘ysang, ketib qoladi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim 
rivoyatlari. 
 
182-BOB 
Qur’on o‘qiganda ovozini chiroyli qiluvchining va ovozi chiroyli kishidan Qur’on 
tilovat qilib berishni talab etishning hamda u 
o‘qiyotganda quloq solib turishning mahbubligi haqida 
 
1003/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Alloh taolo hech 
bir ovozni, nabiy Qur’onni jarangdor ovozda ohang bilan o‘qiganlarini eshitganchalik 
eshitmagan», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1004/2. Abu Muso al-Ash’ariydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) bu kishiga 
«Dovud alayhissalomga berilgan yaxshi ovozdan senga ham bir oz berilgandir», dedilar. 
Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
Imom Muslimning rivoyatlarida: «Rasululloh (s.a.v.) bu zotga: «Men kecha sening 
qiroatingni eshitganimni ko‘rganingda edi», deb aytdilar». 
1005/3. Baro ibn Ozibdan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh (s.a.v.) xufton namozida 
«vat-tiyni vaz-zaytuni» surasini o‘qidilar. Men u zotnikidan ko‘ra chiroyli ovozni 
eshitmaganman», deb aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1006/4. Abu Luboba Bashir ibn Abdulmunzirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh 
(s.a.v.)  «Kimki Qur’on o‘qiganda ovozini chiroyli qilmasa, bizdan (ya’ni bizning 
yo‘limizdan yuruvchi) emas», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari. 
1007/4. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh (s.a.v.)  «Menga Qur’on 
o‘qib ber», dedilar. Men: «Ey Allohning rasuli, sizga Qur’on o‘qib beramanmi? Vaholanki, 
Qur’on o‘zingizga nozil qilingan bo‘lsa», desam, u zot: «Men Qur’onni o‘zimdan boshqa 
kishidan eshitmoqni yaxshi ko‘raman», dedilar. Shunda men «Niso» surasini o‘qib «(Ey 
Muhammad), Biz har bir ummatdan (o‘sha ummatning payg‘ambarini) guvoh 
keltirganimizda va sizni ana ularga qarshi guvoh qilganimizda, ularning holi ne kechur?» 
oyatiga yetsam, u zot: «Hozircha kifoya qiladi», dedilar. Keyin u zotga nazar solsam, 
ikki ko‘zlaridan yosh oqmoqda ekan». Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
196
183-BOB  
Maxsus suralar va oyatlar tilovatiga targ‘ib 
 
1008/1. Abu Said Rofe’ ibn Mu’allodan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) 
menga: «Ey Abu Said, masjiddan chiqishingdan oldin senga Qur’ondagi eng ulug‘ surani 
o‘rgataymi?» deb qo‘limdan ushlab (yura boshladilar). Masjiddan chiqmoqchi 
bo‘lganimizda men: «Ey Allohning Rasuli, siz menga Qur’ondagi eng ulug‘ surani 
o‘rgataman, dedingiz», desam, Rasululloh (s.a.v.)  «U yetti oyatdan iborat 
«alhamdulillahi robbil olamiyn» bo‘lib, menga berilgan ulug‘ Qur’on (sura) shudir», 
dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari. 
1009/2. Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «qul 
huvallohu ahad» surasini qiroat qilish haqida quyidagicha so‘z aytdilar: «Mening jonim 
Uning qo‘lida bo‘lgan zotga qasamki, albatta, bu sura Qur’onning uchdan biriga to‘g‘ri 
keladi». 
Boshqa rivoyatda Rasululloh (s.a.v.) sahobalarga: «Sizlardan biringiz bir kechada 
Qur’onning uchdan birini o‘qishga ojizmi?» deganlarida, bu so‘z sahobalarga og‘ir botdi. 
Va: «Ey Allohning Rasuli, qaysimiz bir kechada Qur’onning uchdan bir qismini o‘qiy 
oladi?» deyishganida, Rasululloh (s.a.v.)  «Qul huvallohu ahad Allohussomad» surasi 
Qur’onning uchdan bir qismiga to‘g‘ri keladi», dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari. 
1010/3. Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bir kishi boshqa bir kishining 
«Qul huvallohu ahad» surasini o‘qiyotganini eshitdi. Tong otganida Rasululloh (s.a.v.) 
huzurlariga borib, go‘yo u kishi qilgan amalini kichik sanagandek qilib zikr etdi. Shunda 
Rasululloh (s.a.v.) «Mening jonim Uning qo‘lida bo‘lgan zotga qasamki, albatta, bu sura 
(o‘zi kichik bo‘lishiga qaramasdan) Qur’onning uchdan biriga teng keladi», dedilar. Imom 
Buxoriy rivoyatlari. 
1011/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Qul huvallohu 
ahad» surasi haqida: «Albatta, bu sura Qur’onning uchdan bir qismiga teng keladi», 
dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. 
1012/5. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bir kishi: «Ey Allohning Rasuli, men «Qul 
huvallohu ahad» surasini yaxshi ko‘raman», deganida, Rasululloh (s.a.v.) «Albatta, buni 
yaxshi ko‘rishing seni jannatga kirgizadi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari. Imom 
Buxoriy ham «Sahih»larida ta’liq holda rivoyat qilganlar. 
1013/6. Uqba ibn Omirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Bu kecha menga 
nozil qilingan oyatlarga qaramaysizlarmi? Bu kabi sura hali ko‘rilmagan. O’sha sura «Qul 
a’uzu birobbil falaq» bilan «Qul a’uzu birobbin nas»dir», dedilar. Imom Muslim 
rivoyatlari. 
1014/7. Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) ikkita «qul 
a’uzu» nozil bo‘lishidan oldin jinlardan va insonlarning ko‘zi tegishidan panoh tilab 
yurardilar. «Qul a’uzu» surasi nozil bo‘lganidan so‘ng u ikkisi bilan panoh tilab, boshqa 
panoh tilanadigan narsalarni tark qildilar. Imom Termiziy rivoyatlari. 
1015/8. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Qur’onda o‘ttiz 
oyatli bir sura bor. U (o‘qib yurgan) kishini shafoat qiladi. Hattoki gunohlari mag‘firat 
qilinadi. O’sha sura «Taborakallaziy biyadihil mulk»dir», dedilar. Abu Dovud va Termiziy 
rivoyatlari. 
1016/9. Abu Mas’ud al-Badriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Kim kech 
kirganda Baqara surasining oxiridagi ikki oyatni o‘qisa, unga kifoya qiladi», dedilar. 
Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
(Ya’ni o‘sha kechasi buladigan turli ofatlar yetishidan kifoya qiladi. Yoki o‘sha kechasi 
qoim bo‘lishiga kifoya qiladi). 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy