Abu zakariyo yahyo ibn sharaf navaviy riyozus-solihiyn

www.ziyouz.com kutubxonasi 
203
1062/3. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) bir kecha xufton namozini 
tunning yarmiga qadar kechiktirdilar. Keyin namoz o‘qib tugatgach, bizga yuzlandilar-
da: «Odamlar namoz o‘qib, uxlab ham bo‘lishdi. Sizlar esa (masjidga kirib) uni 
kutganingizdan beri uning ichida hisoblanasizlar (ya’ni o‘shaning hisobicha savobga ega 
bo‘lasizlar)», deb aytdilar. Imom Buxoriy rivoyatlari. 
 
191-BOB 
Jamoat bilan namoz o‘qishning fazilati haqida 
 
1063/1. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Jamoat bilan o‘qilgan 
namoz yolg‘iz o‘qilgan namozdan yigirma yetti daraja afzaldir», deb aytdilar. Imom 
Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1064/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Kishining jamoat 
bilan o‘qigan namozi uyda va bozorda o‘qigan namozidan yigirma besh barobar afzaldir. 
Agar o‘sha kishi chiroyli tahorat qilib, faqat namoz o‘qishni niyat etib, masjidga chiqsa, 
Alloh uning darajasini baland qilib, xatolarini o‘chiradi. Kishi namozxonasida tahoratini 
sindirmasdan o‘tirar ekan, farishtalar uning haqqiga: «Allohim, mag‘firat et, Allohim, 
unga rahm qil», deb duoda bo‘lishadi. Ular (masjidga kirib), uni kutganidan beri 
namozda turgan hisoblanadi», deb aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.Bu 
hadis lafzi Buxoriyniki. 
1065/3. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bir ko‘zi ojiz kishi Rasululloh (s.a.v.) 
huzurlariga kelib: «Ey Allohning Rasuli, menig yetaklab masjidga olib boruvchi kishim 
yo‘q», deb, u zotdan masjidga bormasdan uyda namoz o‘qishga ruxsat so‘radi. 
Rasululloh (s.a.v.) u ko‘zi ojiz kishiga ruxsat berdilar. U kishi endi orqa o‘girib 
ketayotgan edi, Rasululloh (s.a.v.) uni chaqirib: «Namozga aytiladigan azonni 
eshitasanmi?» dedilar.U kishi: «Ha», deb javob bergan edi, Rasululloh (s.a.v.) 
«Muazzinning azoniga javob qil, ya’ni jamoatga borgin», deb aytdilar. Imom Muslim 
rivoyatlari. 
1066/4. Ibn Ummu Maktum kunyasi bilan taniqli muazzin Abdulloh ibn Qaysdan (r.a.) 
rivoyat qilinadi. Bu zot: «Ey Allohning Rasuli, Madina zararli hasharot va yirtqichlari ko‘p 
shahardir. (Menga jamoatga bormasdan, uyda namoz o‘qishimga ruxsat berasizmi?)» 
deganlarida, Rasululloh (s.a.v.)  «Hayya ‘alas solat, hayya ‘alal falah» kalimalarini 
eshitasanmi? Agar eshitadigan bo‘lsang, jamoatda hozir bo‘l», dedilar. Abu Dovud 
rivoyatlari. 
1067/5. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Mening jonim 
Uning qo‘lida bo‘lgan zotga qasamki, men o‘tin terib kelishni buyurishga qasd qilsam. 
Bas, o‘tin terib kelinsa. Keyin namoz o‘qishga buyursam, u namozga azon aytilsa, keyin 
bir kishiga buyursam, u odamlarga namoz o‘qib bersayu men bunga xilof qilib, jamoatga 
kelmaganlarning uyiga o‘t qo‘yib yuborsam», deb aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim 
rivoyatlari. 
1068/6. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu zot: «Kimni ertaga Alloh taologa 
musulmon holda yo‘liqish xursand qilsa, azon aytiladigan masjidda namozlarini ado 
etsin. Albatta, Alloh nabiylaringizni hidoyat yo‘liga yo‘naltirib qo‘ygan. Albatta, besh vaqt 
namozni masjidda jamoat bilan o‘qish hidoyat yo‘llaridandir. Agar sizlar ham uyida 
namoz o‘quvchi kishilar kabi uyingizda o‘qisangiz, nabiylaringiz sunnatini tark qilgan 
bo‘lasizlar. Agar nabiylaringiz sunnatini tark qilsangizlar, zalolatga ketasizlar. Biz 
sahobalarni ko‘rar edik. Ma’lum bir nifoqi bor munofiq bo‘lmasa, jamoat namozidan 
qolmas edi. Ikki kishining orasida kelib bo‘lsa ham, safda turar edi», dedilar. Imom 
Muslim rivoyatlari. 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
204
Imom Muslimning boshqa rivoyatlarida: «Albatta, Rasululloh (s.a.v.) bizga hidoyat 
yo‘lini o‘rgatdilar. Azon aytiladigan masjidda namozni jamoat bilan o‘qish hidoyat 
yo‘llaridandir», dedilar. 
1069/7. Abu Dardodan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Uch nafar kishi biror 
qishloq yoki sahroda jamlanishsayu jamoat bo‘lib namoz o‘qishmasa, shayton ularga 
g‘olib keladi. Bas, shundoq ekan, jamoatni o‘zingizga lozim tuting. Chunki bo‘ri ham 
yolg‘iz yurgan qo‘yni yeydi», deb aytdilar. Abu Dovud rivoyatlari. 
 
192-BOB 
Bomdod va xufton namozlarini jamoat bilan o‘qishga targ‘ib 
 
1070/1. Usmon ibn Affondan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Kim xufton 
namozini jamoat bilan o‘qisa, kechaning yarmini ibodat bilan bedor o‘tkazganday bo‘ladi. 
Kimki bomdod namozini jamoat ila o‘qisa, butun kechani ibodat bilan o‘tkazganday 
bo‘ladi», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. 
Imom Termiziyning Usmon ibn Affondan (r.a.) qilgan rivoyatlarida Rasululloh (s.a.v.) 
«Kim xufton namozini jamoat bilan o‘qisa, kechaning yarmini ibodat bilan bedor 
o‘tkazganning savobiga erishibdi. Kim xufton va bomdod namozlarini jamoat bilan 
o‘qisa, kechaning barchasini bedor o‘tkazganning savobiga erishibdi», dedilar. Imom 
Termiziy bu hadisi sharifni sahih, hasan, deb aytganlar. 
1071/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Agar odamlar 
xufton va bomdod namozini jamoat bilan o‘qishning savobini bilishganida edi, unga 
emaklab bo‘lsa ham kelishar edi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1072/3. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Munofiqqa 
bomdod va xuftondan og‘irroq namoz yo‘qdir. Agar ular ikkovidagi savobni bilishganida 
edi, emaklab bo‘lsa ham kelishar edi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
193-BOB 
Besh vaqt namozni muhofaza etishga buyurish hamda uni qasddan 
tark qilganlarni qattiq va’iydlar bilan 
qaytarish to‘g‘risida 
 
Alloh taolo: 
«Barcha namozlarni va xususan, o‘rta namozni (asr namozini) saqlanglar — 
o‘z vaqtlarida ado etinglar» (Baqara surasi, 238-oyat). 
«Endi agar tavba qilsalar va namozni to‘kis ado qilishib, zakotni bersalar, 
ularning yo‘llarini to‘smangiz! (ya’ni ular bilan urushishni bas qilingiz)» (Tavba 
surasi, 5-oyat), deb aytgan. 
1073/1. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasulullohdan (s.a.v.)  «Qaysi amal 
afzal?» deb so‘rasam, u zot: «Vaqtida o‘qilgan namoz», dedilar. «Keyin qaysi?» desam, 
u zot: «Ota-onaga yaxshilik qilish», dedilar. «Keyin qaysi?» desam, u zot: «Alloh 
yo‘lidagi jihod», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1074/2. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Islom besh narsa 
ustiga qurilgan: «La ilaha illalloh va anna Muhammadan Rasululloh» kalimasi; namozni 
ado etish; zakot berish; Baytullohni haj qilish; Ramazon ro‘zasini tutish», dedilar. Imom 
Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1075/3. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Kishilar «La ilaha 
illallohu va anna Muhammadan rasululloh», deb aytmagunlaricha, namozni ado 
etmagunlaricha va zakotni bermagunlaricha ular bilan urishmoqlikka buyurildim. Agar 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
205
mana shu aytilgan narsalarni bajarishsa, ular o‘z jonlari va mollarini mendan 
saqlashibdi. Lekin Islom haqlarida (ya’ni, had va qasoslarda) bunday emas. Buning 
hisobi Alloh taologa havoladir», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1076/4. Muozdan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh (s.a.v.) meni Yamanga 
yuborayotib, «Sen ahli kitob bo‘lgan qavmning huzuriga ketyapsan. Agar borsang, ularni 
«La ilaha illalloh vaanna Muhammadan rasululloh» shahodatiga chaqir. Agar bunga itoat 
qilishsa, Alloh ularga har kecha va kunduzda besh vaqt namozni farz qilganini bildirgin. 
Agar bunga ham itoat qilishsa, Alloh ularga boylaridan olib, kambag‘allariga beriladigan 
sadaqani farz qilganini bildir. Agar bunga ham itoat qilishsa, zakot olayotganingda 
ularning yaxshi mollarini tanlab olishdan saqlangin. Hamda mazlumning duosidan 
qo‘rqqin. Chunki u bilan Alloh o‘rtasida parda bo‘lmaydi», dedilar». Imom Buxoriy va 
Muslim rivoyatlari. 
1077/5. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Bir kishi bilan shirk va 
kufr orasidagi farq namozni tark qilishdir», de dil ar. Imom Muslim rivoyatlari. 
1078/6. Buraydadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Biz bilan ularning 
(munofiqlarning) orasidagi farq namozdir. Bas, kimki uni tark qilsa, batahqiq kofir 
holicha qolibdi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari. 
1079/7. Buyuk tobe’inlardan ekanligiga ittifoq qilingan Shaqiq ibn Abdullohdan (r.a.) 
rivoyat qilinadi. «Rasulullohning sahobalari namozni tark qilishdan boshqa biror amalni 
tark qilishni kofirlik deb hisoblashmas edi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari. 
1080/8. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Qiyomat kuni 
bandaning birinchi bo‘lib hisob qilinadigan amali namozdir. Agar u yaroqli bo‘lsa, najot 
topib, muvaffaqiyatga erishibdi. Agar yaroqsiz bo‘lsa, hasrat-nadomatda qolibdi. Agar 
bordiyu farz amallaridan biror kamchilik bo‘lsa. Alloh taolo: «Bandamning nafl amallariga 
qaranglar-chi?» deydi. Agar nafl amallar bo‘lsa, farzning kamchiliklari to‘ldiriladi. Keyin 
boshqa amallari ham mana shu tarzda ijro etiladi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari. 
 
194-BOB 
Avvalgi safning fazilati hamda avvalgi safni to‘ldirib 
jipslash va tekis qilishga buyurish haqida 
 
1081/1. Jobir ibn Samuradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) huzurimizga 
chiqib: «Farishtalar Rabbilari huzurida saf tortgani kabi sizlar ham saf tortmaysizlarmi?» 
dedilar. Biz: «Ey Allohning Rasuli, farishtalar Rabbilari huzurida qanday saf tortishadi?» 
desak, u zot: «Avvalgi safni to‘ldirib va safni jips qilishadi», dedilar. Imom Muslim 
rivoyatlari. 
1082/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Agar odamlar 
azon va avvalgi safning fazilatini bilishganida edi, uni qo‘lga kiritish uchun qur’a 
tashlashga majbur bo‘lib qolishsa, qur’ani tashlab bo‘lsa ham u fazilatni olishga harakat 
qilishar edi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1083/3. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Erkaklar safining 
yaxshisi avvalgi safdir. Oxirgi saf esa yomonidir. Ayollar safining yaxshisi oxiridir. 
Avvalgi saf esa yomonidir», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. 
1084/4. Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) 
sahobalarining orqa (saf)da turganlarini ko‘rib): «Oldinga o‘tinglar. Bas, menga iqtido 
qilinglar. Orqangizdagilar sizlarga iqtido qilsin. Ba’zi toifa kishilar doim ortda qolishadi. 
Alloh ham ularni ortda qoldiradi», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. 
1085/5. Abu Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh (s.a.v.) namoz (oldidan) 
yelkalarimizni ushlab: «Barobar turinglar. Har turli bo‘lib turmanglar. Qalblaringiz ham 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
206
har turli bo‘lib qoladi. Menga balog‘atga yetgan aqllilaringiz yaqin tursin. Keyin aqlda 
ularga yaqinlari tursin. So‘ngra ularga yaqinlari tursin», deb aytardilar». Imom Muslim 
rivoyatlari. 
1086/6. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Saflaringizni barobar 
qilinglar. Chunki safni barobar qilish namozning mukammal bo‘lishiga sababchidir», 
dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
Imom Buxoriy rivoyatlarida: «Saflarni barobar qilish namozni qoim etishdir», 
deyilgan. 
1087/7. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bir kuni namozga takbir aytilganida Rasululloh 
(s.a.v.) bizlarga yuzlarini qaratdilar-da: «Saflaringizni tekislab, jipslashtiringlar. Chunki 
men sizlarni orqamdan ham ko‘raman», dedilar. Imom Buxoriy shu lafz bilan imom 
Muslim mana shu ma’noda rivoyat qilganlar. 
Imom Buxoriyning boshqa rivoyatlarida: «Bizlar safda tursak, yelkamiz 
yonimizdagining yelkasiga, oyog‘imiz yonimizdagining oyog‘iga yopishib turar edi», 
deyilgan. 
1088/8. No‘‘mon ibn Bashirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Saflaringizni 
barobar qilinglar. (Agar bunday qilmasangizlar) Alloh taolo (qalblaringizni ixtilofli qilib, 
oralaringizga g‘azab-adovatni solib qo‘yish bilan) yuzlaringizni bir-biriga muxolif qilib 
qo‘yadi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
Imom Muslimning rivoyatlarida quyidagicha aytiladi: «Rasululloh (s.a.v.) saflarimizni 
go‘yoki kamon o‘qlarini tergandek tekislab qo‘yardilar. Bizning tushunganimizni 
ko‘rgunlaricha shunday qildilar. Keyin bir kuni (namozga kirishish uchun) takbir 
aytaman, deb turganlarida, bir kishi ko‘kragini (boshqalarnikiga qaraganda) biroz 
chiqarib turganini ko‘rib, «Ey Allohning bandalari, saflaringizni barobar qilinglar. (Agar 
bunday qilmasangizlar) Alloh taolo yuzlaringizni bir-biriga muxolif qilib qo‘yadi», 
dedilar». 
1089/9. Baro ibn Ozibdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) safning orasiga 
kirib, bu tomondan narigi tomongacha yurdilar-da old tomonlarimizni va yelkalarimizni 
qo‘llari bilan barobar qilib: «Saflaringizni har turli qilmanglar. Agar har turli qilsanglar, 
Alloh qalblaringizni muxolif qilib qo‘yadi», dedilar. Va yana u zot: «Albatta, Alloh va 
uning farishtalari avvalgi safdagilarga duoyu salavot ayturlar», deb aytardilar. Abu 
Dovud rivoyatlari. 
1090/10. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)  «Saflaringizni 
to‘g‘rilanglar. Yelkalaringizni barobar qilinglar. Safdagi ochiq joylarni to‘ldiringlar. 
Birodarlaringiz safni qo‘llari bilan to‘g‘rilayman, deyishsa, ularga muloyim bo‘ling. 
Hamda shayton uchun safda bo‘sh joy qoldirmang. Kim safni yetkazsa, Alloh ham uni 
yetkazadi. Kim safni uzsa, Alloh ham undan uziladi», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari. 
1091/11. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Saflaringizni 
jisplashtiringlar va uning orasini yaqin qilinglar hamda yelkalaringizni tekislanglar. 
Mening jonim Uning qo‘lida bo‘lgan zotga qasamki, men shaytonlarni saflarning ochiq 
yerida kichkina qora qo‘zichoqlar kabi o‘tib turganini ko‘raman», dedilar. Abu Dovud 
rivoyatlari. Bu hadis Muslimning shartlariga binoan sahihdir. 
1092/12. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Oldingi safni 
to‘ldiringlar. So‘ngra undan keyingi safni to‘ldiringlar. To‘lmaydigan saf oxirgi saf 
bo‘lsin», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari. 
1093/13. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Albatta, Alloh va uning 
farishtalari safning o‘ng tomonidagilarga duoyu salavot ayturlar», deb aytdilar. Abu 
Dovud rivoyatlari. 
1094/14. Barodan (r.a.) rivoyat qilinadi. Agar biz Rasulullohning (s.a.v.) orqalarida 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
207
namoz o‘qiydigan bo‘lsak, u zotning o‘ng tomonlarida turishni yaxshi ko‘rar edik. U zot 
yuzlarini bizga qaratib, quyidagicha aytgan so‘zlarini eshitdik: «Ey Rabbim, 
bandalaringni qayta tiriltiradigan yoki Mahshargohga to‘playdigan kunda azobingdan 
saqla!». Imom Muslim rivoyatlari. 
1095/15. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Imomlaringizni 
o‘rtaga olinglar. Hamda safdagi ochiq joylarni to‘ldiringlar», deb aytdilar. Abu Dovud 
rivoyatlari. 
 
195-BOB 
Farzlar bilan birga o‘qiladigan ta’kidlangan sunnatlarning 
fazilati hamda ularning savob jihatidan oz, ko‘p, 
o‘rtachalari bayoni 
 
1096/1. Ummul Mo‘‘minin Ummu Habiba Ramla binti Abu Sufyondan (r.a.) rivoyat 
qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Biror musulmon banda Alloh uchun har kuni o‘n ikki rakat 
farzdan tashqari nafl namoz o‘qisa, Alloh taolo u kishi uchun jannatda uy quradi yoki u 
kishi uchun jannatda uy quriladi», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. 
(Bizning Hanafiya mazhabimizdagi farzdan oldingi va keyingi sunnat namozlarni o‘qish 
mana shu hadisga asosandir. - Tarj). 
1097/2. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) bilan birga peshin 
namozidan oldin va keyin juma namozidan keyin, ikki rakat, shom namozidan keyin ikki 
rakat hamda xufton namozidan keyin ikki rakat namoz o‘qidim» dedilar. Imom Buxoriy 
va Muslim rivoyatlari. 
(Bizning Hanafiya mazhabimizda bomdodning farzidan oldin ikki rak’at sunnat, 
peshinni farzidan oldin to‘rt rak’at, keyin ikki rak’at sunnat, juma namozida esa, farzidan 
oldin ham keyin ham to‘rt rak’at sunnat, shom namozida esa farzidan keyin ikki rak’at 
sunnat, xuftonni farzidan keyin ikki rak’at sunnat o‘qiladi. Bu aytilgan gaplarga, 
kelgusida keladigan sahih hadislardan dalillar bordir. - Tarj). 
1098/3. Abdulloh ibn Mug‘affaldan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Ikki azon 
orasida namoz bordir. Ikki azon orasida namoz bordir. Ikki azon orasida namoz bordir 
(ya’ni azon bilan iqomat orasida) deb, uchinchisidan keyin: «Xohlagan kishi uchun», 
dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
196-BOB 
Bomdod namozining ikki rakat sunnati ta’kidlangan sunnat 
ekani haqida 
 
1099/1. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) peshin farzidan oldin to‘rt 
rakat va bomdod farzidan oldingi ikki rakat sunnatni hech tark qilmasdilar. Imom 
Buxoriy rivoyatlari. 
1100/2. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) biror ixtiyoriy namozga 
bomdod namozining ikki rakat sunnatiga e’tibor berganchalik ahamiyat bermasdilar. 
Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
1101/3. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Bomdod namozining ikki 
rakat sunnati dunyo va undagi narsalardan yaxshidir», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. 
Imom Buxoriy va Muslimning boshqa rivoyatlarida «Bu bomdod namozining ikki rakat 
sunnati dunyodagi hamma narsadan yaxshiroqdir», deyilgan. 
1102/4. Abu Abdulloh Bilol ibn Rabohdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu zot bomdod 
namozini bildirish uchun Rasululloh (s.a.v.) huzurlariga keldilar. Nogahon Oisha (r.a.) 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
208
Biloldan (r.a.) bir narsa so‘rab, mashg‘ul qilib qo‘ydilar. Hattoki tong yorishib ketdi. 
Keyin Bilol turib qayta-qayta chaqirdilar. Rasululloh (s.a.v.) esa chiqavermadilar. Keyin 
odamlarga namoz o‘qib berganlaridan so‘ng Bilol (r.a.): «Oisha bir narsa so‘ragan edi. 
O’sha narsaga mashg‘ul bo‘lib kechikib qoldim. Hattoki tong yorishib ketdi. Siz ham, ey 
Rasululloh, kechikib chiqdingiz. Bunga nima sabab?» deganlarida, Rasululloh (s.a.v.) 
«Men bomdodning ikki rakat sunnatini o‘qiyotgan edim», dedilar. Shunda Bilol (r.a.): 
«Ey Allohning Rasuli, tong juda yorishib ketgan edi-ku?» degandilar, Rasululloh (s.a.v.) 
«Agar tong bundan ko‘proq yorishganida ham ikki rakat sunnatni mukammal, chiroyli 
suratda ado qilar edim», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari. 
 
197-BOB 
Bomdodning ikki rakat sunnatini yengil o‘qish va unda o‘qiladigan 
narsalar hamda uning qaysi vaqtda o‘qilishi bayoni 
 
1103/1. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) bomdod namozining azoni 
bilan iqomati orasida ikki rakat yengil namoz o‘qir edilar. Imom Buxoriy va Muslim 
rivoyatlari. 
Ikkovlarining boshqa rivoyatlarida: «Rasululloh (s.a.v.) bomdod namozining ikki rakat 
sunnatini shu qadar yengil o‘qirdilarki, hattoki: «U zot Fotiha surasini o‘qidilarmikan?» 
deb o‘ylab qolardim», deb kelgan. 
Imom Muslimning boshqa rivoyatlarida: «Rasululloh (s.a.v.) agar azon eshitsalar, 
bomdod namozining sunnatini o‘qib, uni yengil qilardilar», deyilgan. 
Yana bir boshqa rivoyatda: «Agar subh kirsa» bo‘lib kelgan. 
1104/2. Hafsadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasulullohning (s.a.v.) odatlari agar muazzin 
bomdod namoziga azon aytsa va subh yorishsa, yengilgina qilib ikki rakat bomdod 
namozining sunnatini o‘qib olardilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
Imom Muslimning rivoyatlarida: «Agar subh yorishsa, yengil qilib faqatgina bomdod 
namozining ikki rakat sunnatini o‘qib olardilar», deb kelgan. 
1105/3. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) kechasining (tahajjud) 
namozini ikki rakaat-ikki rakat qilib o‘qirdilar. Kechaning oxirida esa bir rakat vitr 
o‘qirdilar. Bomdodning farzidan oldin ikki rakat sunnatini o‘qirdilar. Buni azon aytilishi 
bilan o‘qib olardilar. Go‘yoki takbir quloqlariga yetib turgandek edi. Imom Buxoriy va 
Muslim rivoyatlari. 
(Ya’ni avvalgi vaqti o‘tib ketishidan qo‘rqqan holda namoz takbirini eshitgan kishi 
shoshgani kabi tezlik bilan o‘qib olardilar. Bu hadisga binoan Imom Shofe’iy 
mazhabidagilar vitrni bir rakat o‘qishadi. Bizning Hanafiya mazhabida esa, vitrni 1171-
raqamli va boshqa sahih hadisga muvofiq uch rakat o‘qiladi. -Tarj). 
1106/4. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) bomdod namozining 
sunnatini avvalgi rakatida Baqara surasidagi «Qulu amanna billahi va ma unzila ilayna» 
oyatini, ikkinchi rakatida «omanna billahi vashhad bianna muslimun» oyatini o‘qir edilar. 
Boshqa rivoyatda esa «Ikkinchi rakatida «Oli Imron» surasidagi «ta’olav ila kalimatin 
sava’in baynana va baynakum» oyatini o‘qirdilar» bo‘lib kelgan. Bu ikkovini Imom 
Muslim rivoyat qilganlar. 
1107/5. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) bomdod 
namozining ikki rakat sunnati birinchi rakatida «Qul ya ayyuhal kafirun» va ikkinchi 
rakatida «Qul huvallohu ahad» suralarini o‘qir edilar. Imom Muslim rivoyatlari. 
1108/6 . Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasulullohning (s.a.v.) bir oy 
mobaynida bomdod namozining ikki rakatlik sunnati birinchi rakatida «Qul ya ayyuhal 
kofirun» surasini va ikkinchi rakatida esa «Qul huvallohu ahad» surasini o‘qiganlarini 

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
209
ko‘rdim». Imom Termiziy rivoyatlari. 
 
198-BOB 
Bomdodning ikki rakat sunnatidan keyin o‘ng tomonga yonboshlash