Abuzalova M

a – til orqa, lablanmagan, keng unli. U ko‘proq qipchoq shevalaridagi 
o ni ifodalaydi. Chunonchi, ata (ota), bala (bola), bash (bosh) kabi. 
ə -a unlisining tor va qisqa varianti: ə k ə (aka), ana (ə n ə) ….
o - o‘ unlisining urg‘u tushmagan varianti: otin (o‘tin), g‘oza (g‘o‘za), 
jora (jo‘ra) kabi. 
o - o‘ unlisining til orqa, lablangan, o‘rta keng varianti. Bu variant juda 
ko‘p qishloq shevalarida uchraydi: yol (yo‘l), qol (qo‘l), oraq (o‘roq) kabi. 

---

98 
Rus tilida unli tovushlarning (fonemalarning) variantlarini aks ettirish 
uchun (ъ, b, ^ ъ ) kabi diakritik belgilar qabul qilingan. 
Transkripsiyada yumshoq undoshlar alohida belgi (‘) bilan ko‘rsatiladi. 
Masalan, (быть-быт`, любов-л` увоф) kabi. 
O‘zbek tilidagi undoshlar transkripsiyada o‘z holicha alifbodagi harflar 
kabi qo‘llaniladi. Faqat l, v undoshlarining variantlariga maxsus diakritik 
belgilar qo‘yiladi. Va yana ng undoshi n tarzida, sirg‘aluvchi j undoshi j
1
tarzida belgilanadi. 
Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar 
1. Nutq tovushlarining ijtimoiy qiymatga ega ekanligini isbotlashga harakat 
qiling. 
2. Tovushning harf va fonemadan qanday farqi bor? 
3. Transkripsiya nima? Bu so‘z qaysi sohalarning o‘ziga xos atamasi 
hisoblanadi?
4. Transkripsiyani nima uchun o‘rganamiz? 
5. Transkripsiya tamoyillarini orfografiya prinsiplaridan qanday farqi bor? 
6. Transkripsion belgilar qanday tuziladi? Diakritik belgi nima? Misollar 
asosida tushuntiring. 
7. Fonetik transkripsiyaning fonologik transkripsiyadan qanday farqi bor? 
8. Grafematik transkripsiya nima? 
9. Xalqaro fonetik alifbodan nima maqsadda foydaniladi? 
10.Quyidagi kichik matnni transkripsiyada yozing: