Abyssal-abissal

ZEMNЫE OBOLOCHKI — EARTHLY SHELLS Yer k;obiglari — magnitosfYera. E. ning eng
tashqi va eng qatta kysmi Yerga eng
yaqin fazo — magnitosfYeradir, uning fizik xossalari Yerning magnit maydoniga va bu maydonning kosmik zarralar oqimi bilan o‘zaro ta’siriga
boglits. Kosmik zondlar va Yerning
So‘n’iy yuldoshlari yordamida tekshirishlar Yer doimo Kuyoshdan keladigan korpuskulyar nurlar oqimi (quyosh shamoli)da turishiii ko’rsatadi. Yer orbitasi yaqinida bu zarralar oqimining tezligi 300 dan 800 km/sek gacha etadi. Kuyosh plazmasida kuchlanganligi o‘rtacha 4,8—103 A/m (6.1025) ga teng magnit maydoni mavjud faolligi natij asida magnitosfYera o‘zgaradi. Ushbu j arayon tufayli suyosh
shamoli va uning magnit maydonida
sezilarli o‘zgarish yuz bYeradi, ya’ni
magnit buroni paydo bo‘ladi. Magnit
buroni tufayli atmosfYeraning govori qatlami sizib, zarralar ionlanishi ortadi, tezlashaDi, qutb yogdusining Yerkinligi kuchayadi, elektromagnit shovkinlari hosil bo‘ladi, sissa
to‘lqinli radioaloka bo‘ziladi va x.
Geomagnit maydon Yerning radiaqiya
miitatsasini hosil _qiladi, bu esa
kosmik kemalarning kosmosda uchishi
uchun xavflidir.
AtmosfYera — Yerni urab olgan va u
bilan birga aylanadigan savo muxiti
tushuniladi. E. ning geografik s. da
yuz bYeradigan fizik, kimyoviy va biologik jarayonlar uchun asosiy enYergiya
manbai, ya’ni Kuyoshdan tarqaladigan
elektromagnit nurlar Yer sirtiga atmosfYera orsali o‘tadi. AtmosfYera
rentgen va gamma nurlarni yutib.
biosfYerani zararli ta’sirlardai
satslaydi. AtmosfYerada harbonat angidrid va suv buglari bo‘lgani uchun
Kuyosh nurlanishi enYergiyasining 48%
Yer sirtiga etib keladi. AtmosfYerada
bur, tomchi va muz kristallari ko‘rinishida (1,3—1,5) • 1016 kg suv bor.
AtmosfYera kosmik nurlarning ma’lum qismini sam «ushlab» solib, Yerni meteoritlar zarbasidan satslaydi.
Kurutslik va dengiz ustida, turli balandlik va kengliklarda atmosfYera
turlicha sizigani uchun uning bosimi
turlicha tatssimlanadi. SHu sababli,
umumiy atmosfYera ^araqati vujudga
keladi. _Issiqlik almashuvi, namlik*
ning aylanib yurishi va atmosfYera
^araqati itslimni vuj udga keltira
digan asosiy omillardan biri.