Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik

qarab tur; ichibo ‘Idimi - ichib bo ‘klimi va h.).
Bunday tushib qolishda mazmunga putur yetkazmaydigan 
barcha unsurlar tushib qolishi mumkin. M azkur nutqda to 1 liq jum la 
deyarli uchramaydi, nutq qismi uchun zarur hamma so ‘zlar ham 
qo‘llanmaydi. 
Bu - so‘zlashuv nutqining boshqa adabiy- 
funksiyaviy nutqlardan yaqqol farqi hisoblanadi. T o‘g ‘ri, kitobiy 
nutqda ham u yoki bu sintaktik butunlik almashtirilgan jum laiar 
uchraydi, y a ’ni biror gap bo‘lagi tushib qoladi, bu - bayon 
konteksti sharti bilan bog‘liqdir. Lekin bu hoi kitobiy nutqda juda 
cheklangan. Chunki aniqlashtirish uchun qayta so‘rash imkoni 
mavjud emas. Faqat o ‘quvchi kontekstdan tushib qolgan qism 
mazmunini ilg‘ab olishi mumkin b o ‘lsagina bunga yo‘l qo‘yiladi. 
So‘zlashuv nutqida ellipsis hodisasi vaziyatga bog‘liq, u nutq 
jarayonining o ‘zida sodir b o ia d i, nutqning verbal bo'lm agan 
vositalari imo, ishora bilan bir qatorda yuzaga keladi.
33-§. So‘zIashuv nutq uslubining o'ziga xos jihati, ayniqsa, 
uning sintaksisida k o ‘rinadi. Ayni mana shu sintaktik qurilishining 
o ‘ziga xosligida so‘zlashuv nutqining funksiyaviylik xususiyati 
(qisqa va lo‘ndaligi) yaqqol namoyon boMadi (qaytdiz - siz ishdan
109

---

uyga qaytdizmi? qaytdim -  men ishdan uyga qaytdim). Bunga 
sabab dialog ishtirokchisi b o ‘lgan ikki tomon bir-biri bilan yaxshi 
tanish, bir xil vaziyat takrorlanib turadi, shunga k o ‘ra, bir-birini 
tushunish 
uchun 
nutqda 
sintaktik 
konstruksiya 
barcha 
unsurlarining b o ‘lishi talab etilmaydi. Bir sintaktik konstmksiyada 
m a’lum b o ig a n unsurlar ikkinchi konstmksiyada uchramaydi. U 
har kuni (shanba, yakshanbadan boshqa) soat to'qqizda ishga