Agrar siyosat va qishloq xo’jalik bozorlari doc

 - k - озиқ-овқат моддасининг умумий миқдори, 
i
m
- i - маҳсулот массаси, 
ki
P
- i - маҳсулотдаги k - озиқ-овқат моддасининг улуший таркиби. 
Алоҳида ҳудуд ёки мамлакатнинг озиқ-овқат хавфсизлигини баҳолаш 
учун қуйидагиларни амалга ошириш муҳимдир: 
1. Аҳолининг асосий гуруҳлари озуқа рационини ифодаловчи 
маҳсулотлар гуруҳини аниқлаш. Ўзбекистонда бу маҳсулотлар 8 турдаги 
маҳсулотлар ҳисобланади:
2. База параметрларини аниқлаш:

---

125 
•
ҳар бир маҳсулот бўйича жон бошига истеъмол даражасини 
аниқлаш (
i
m
); 
•
маҳсулот истеъмоли индексини аниқлаш:
o
i
i
i
m
m
J
=
Бу ерда,
o
i
m
- физиологик меъёр бўлиши истеъмол даражаси. 
•
Истеъмолнинг интеграл индексини аниқлаш: 
∑
=
Σ
i
i
J
J
8
/
1
•
Импорт (экспорт)нинг интеграл индексини аниқлаш: 
∑
−
∑
=
−
)
(
)
/
(
л
ис
ч
и
t
J
J
J
Бу ерда,  
∑
)
/
(
ч
и
J
- ишлаб чиқариш индекси,  
 
∑
−
)
(
л
ис
J
- истеъмол индекси. 
•
Энергетик қийматнинг интеграл индексини аниқлаш: 
i
g
J
J
л
ис
э
)
*
(
8
/
1
)
(
−
Σ
=
Бу ерда, g - энергетик қиймат ( i - маҳсулотнинг). 
•
Озиқ- овқат қийматининг интеграл индексини аниқлаш: 
∑
+
+
=
−
Σ
i
л
ис
П
i
y
b
a
J
J
)]
(
[
8
/
1
)
(
Бу ерда, a, b, y – оқсил, ёғ ва углеводларнинг нисбий улуши. 
•
Озуқа рационидаги калория дефицитини аниқлаш: 
э
э
J
K
Σ
−
=
1
Шу таҳлитда, оқсил, ёғлар ва углеводларга бўлган дефицит миқдори 
аниқланади. 
Мамлакатлар озиқ-овқат хавфсизлиги стратегияси бўйича қуйидаги 
гуруҳларга бўлинади:
- импортга асосланган; 
- экспорт қилувчи; 
- ўз ишлаб чиқариши ҳисобига ички бозорни таъминловчи. 

---

126 
Ҳар бир мамлакат аграр сиёсатининг асосий муаммоси озиқ-овқат 
хавфсизлиги муаммосини ҳал қилиш ҳисобланади. Ўзбекистонда ҳам 
мамлакат озиқ-овқат хавфсизлигини ҳал қилиш 27 миллионли халқнинг 
муаммоларини ҳал қилиш мақсадлари учун ҳам аҳамиятлидир. Шу жиҳатдан 
олганда озиқ-овқат маҳсулотлари бозорини ташкил қилувчиларни ўрганиш 
ва такомиллаштириш аграр сиёсат мақсадларини амалга ошириш 
воситаларидан бири бўлиб ҳам ҳисобланади. Ўзбекистонда озиқ-овқат 
хавфсизлиги муаммосини озиқ-овқат маҳсулотлари бозори ҳал қилади. 
Мамлакат озиқ-овқат хавфсизлиги муамосини ҳал қилиш учун қуйидаги 
тадбирларни амалга ошириш лозим: 
- ғалла ва ғалла маҳсулотларига бўлган аҳоли талабини имкон қадар 
миллий ишлаб чиқариш ҳисобига қондириш; 
- аҳолининг мева-сабзавот маҳсулотларига бўлган талабини қондириш, 
бунинг учун ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар экологик жиҳатдан 
тозалигини таъминлаш, бу маҳсулотларнинг сақланувчанлигини ошириш; 
- мамлакат аҳолисини саломатлик учун муҳим аҳамият касб этадиган 
чорвачилик маҳсулотлари билан таъминлаш. Бунинг учун аҳолининг гўшт ва 
гўшт маҳсулотларига бўлган талабларини қондириш йўлларини ишлаб 
чиқиш лозим. 
Мамлакатимизда озиқ-овқат хавфсизлиги муаммоларини ҳал қилиш 
борасида қатор тадбирлар ишлаб чиқилди. Булар сирасига қишлоқ жойлар 
аҳолисини деҳқончилик қилишлари учун томорқа ерлари ажратиб бериш 
ҳақидаги Президент фармони энг катта ишлардан бири ҳисобланади. Айнан 
шу тадбир натижаси ўлароқ, Ўзбекистонда кишиларнинг ун ва ун 
маҳсулотларига, мева-сабзавот маҳсулотларига бўлган талабларини ва 
қисман чорвачилик маҳсулотларига бўлган талабларини қондиришга асос 
бўлди ҳамда мутухассисларнинг ҳисоб-китобларига кўра келгуси даврда 
мамлакатимиз бу борада стратегик жиҳатдан доминантлик қила оладиган 
мамлакатлар сирасига киритилмоқда.

---

127