Agrotexnologiyalar instituti elektr energiyasi va nasos stansiyalaridan foydalanish kafedrasi

Minorali quyosh QIESlar 
Quyosh minorali issiqlik (termodinamik) elektr stansiyalarda elektr energiyani ishlab 
chiqish uchun quyosh radiatsiya energiyasidan foydalaniladi. Ularda quyosh energiya ketma- 
ketlik bilan issiqlikka aylantiriladi, undan keyin - v elektr energiyaga (bug‘ qozon - turbina – 
generator sikli bо‘yicha). 
Bunday qurilmalar quyidagi prinsip bо‘yicha ishlaydi: balandligi 40...100 m bо‘lgan 
minoalar chо‘qqiga suvli qozon-issiqlik qabul qilgich о‘rnatiladi, unga katta maydondan yassi 
kо‘zgular yordamida quyosh nurlari fokuslanadi. Qozonda hosil bо‘lgan 200...500 
o
S 
temperaturali bug‘ elektr energiyani ishlab chiqarish uchun turbinaga uzatiladi (6.17-rasm). 

---

54 
6.18-Rasm. Minorali turidagi quyosh issiqlik elektr stansiyaning tarkibiy sxemasi: 
1-minora; 2-issiqlik qabul qilgich; 3-geliostatlar; 4-sovuq issiqlik tashuvchi uchun rezervuar 
5-issiq issiqlik tashuvchi uchun rezervuar; 6-issiqlik almashtirgich; 7-bug‘ turbina; 8-elektr 
generator; 9-kondensator; 10-transformator; 11-elektr tarmoq; 
12- issiq issiqlik tashuvchi; 13- sovuq issiqlik tashuvchi; 14-bug‘ 
6.18-rasmda energetika sohasidagi issiqlik sinovlarni va tajribalarni utkazish uchun 
Amerikadagi NSTTF quyosh qurilma keltirilgan. NSTTF qurilma 60-metrdagi minora-nishon 
va har qaysi 6×6 metr о‘lchamdagi 220 geliostatlardan iborat. Kо‘zgular, arximed qurilmaga 
о‘xshash, quyosh nurlanishni qurilmaning yuqoridagi bir yarim metrli bitta dog‘chaga 
yо‘naltiradi, unda quyoshli kunlarda temperatura 2000 °S gacha kо‘tariladi. Bu esa Quyosh 
yuzasidagidan 2,5 martaba kichik va napalm yonish temperaturasidan ikki marta katta. 
Qurilmadagi kо‘zgularning maydoni 8500 m
2
va issiqlik quvvat esa 5 MVt ga teng. 
6.19-Rasm NSTTF quyosh issiqlik elektrostansiyasi, AQSH 

---

55 
6.20-Rasm Solar Two minorali quyosh elektr stansiyasi, quvvat 10 MVt. 
Kaliforniya AQSH 
Torresol Energy kompaniya Fuentes-de-Andalusiyada (Ispaniya) Gemasolar Power Plant 
quyosh isssiqlik elektr stansiyani qurilgan, quvvat 20 MVt (6.20-rasm). Minoradagi issiqlik 
qabul qilgichning temperaturasi 500...1000 
o
S tashkil etadi. Issiqlik tashuvchi sifatida azot 
kislotalar tuz ishlatiladi. Bu esa issiqlik tashuvchining 500 
o
S temperaturada 13...24 soat 
davomida issiqlikni saqlash imkoniyatni beradi. QIES tungi vaqtda va bulutli ob-havoda ham 
ishlash mumkin. 
6.21-Rasm Gemasolar Power Plant quyosh issiqlik elektr stansiyasi (Ispaniya) 

---

56 
6.22-Rasm PS20 quyosh issiqlik elektr stansiyasi (Ispaniya) 
Abengoa Solar kompaniyasi tomonidan qurilgan PS20 quyosh issiqlik elektr stansiya 
20 MVt quvvatga ega (6.22-rasm). Minoraning balandligi 161 m, 1255 geliostatlar, 
geliostatlardagi har bir ko‘zguning yuzasi 120 m
2
. Issiqlik qabul qilgichning temperaturasi 
538...1482 
o
S tashkil etadi. 
Stirling Energy System Inc firma tomonidan AQSH Arizona shtatda qurilgan quyosh 
mini-stansiya parabolali konsentratorli Stirling dvigatellar bilan 6 ta modullardan iborat (6.23- 
rasm). Parabolalik ko‘zgularning diametri 11 m, har bir modulning quvvati 25 kVt. Stirling 
dvigatelda ishchi modda sifatida vodorod ishlatiladi. 

---

57 
6.23-Rasm. Stirling dvigatel bilan parabolali konsentratorlar asosidagi 
quyosh issiqlik elektr stansiyasi. AQSH, Arizona shtat