Ахборот коммуникация технологияларининг тараққий этиши билан ҳаётимизни қулайликлар билан бойитиш мақсадида тақдим

Электрон ҳукумат тизимида логистика масалалари 
Ушбу тўпламда бир-бири билан эквивалент ахборот объекти 
атрибутлари мавжуд бўлиши мумкин. Фойдаланиладиган ҳужжатни 
шакллантириш учун ахборот объектлари атрибутларининг етарли 
бўлган, ортиқчаликлардан ҳоли тўпламини ҳосил қилиш мумкин. 
Бу D тўплам элементлари орасидан эквивалентларини аниқлаш 
ҳамда қайтарилаётган ахборот объекти атрибутларини қаралаётган 
тўпламдан чиқариб ташлаш эвазига амалга оширилади. Текшириш 
жараёнида ахборот объекти атрибутларининг тўла эквивалентлиги, 
яъни уларнинг ифодаланиш форматлари ва қийматларига 
қўйиладиган чекловларининг аниқ эквивалентлиги инобатга 
олинади. 
Агар d
ij 

 d
kl 
бўлса ва улар учун чекловлар D
ij 

 D
kl
кўринишда 
бўлса, D тўпламдан d
ij
ёки d
kl
ахборот объекти атрибутларидан 

---

97 
бирини чиқариб ташлаш қаралаётган тўпламнинг амалдаги 
ҳужжатларга нисбатан етарли бўлишини таъминлайди. Бундай 
кўринишда D тўпламнинг барча элементлари таққослаб чиқилиб, 
муассаса ёки ташкилот фойдаланаётган ҳужжатлар ахборот объекти 
атрибутларининг минимал етарли бўлган тўплами ҳосил қилинади, 
у қуйидаги кўринишда ифодаланади: 
X= {x
1
 , x
2 
, … , x
n
}, бу ерда:  x
i

 D
0
ҳамда

d
ij

D, x
i

 d
ij
,
x
i

(X
i

(D
ij
={

ij

 ij
})), x
i 
∩x
j
=0, i≠j.
X – аниқланиш соҳаси ҳар хил бўлиши шарт бўлмаган ахборот 
атрибутлари синфи бўлиб, x
i
, x
j
атрибутлар ўзаро кесишмайди.
У ҳолда, i-ахборот атрибути учун белгиланган чекловлар 
тўплами Х
i
орқали ифодаланади, яъни: 
X
i
={

i

 i
}. 
Ушбу тўплам элементлари i-ахборот атрибутининг мазмуни 

i
ва унинг узунлигини кўрсатувчи 

i
сонли катталикдан ташкил 
топади. 
Ҳар бир ҳужжатлар мажмуаси Х
i
ўз ахборот объектларига эга, 
ҳар бир объект эса таркибий қисмлардан, яъни атрибутлардан 
ташкил топган: 
x
i
={
n
i
i
i
x
x
x
,
,
,
2
1

}, 
j
i
x
, i-чи ҳужжатнинг атрибути ўз мазмуни ва 
ўлчамига эга, яъни 
j
i
x
=(
j
i
j
i
l
t  ,
), бу ерда: 
j
i
t
- мазмун, 
j
i
l
- унинг сонли 
катталиги, ўлчами ҳисобланади. 
Муассаса ёки ташкилотларда фойдаланилаётган ҳужжатлар 
тўпламига кирмайдиган, муайян бир тузилмага эга, янги электрон 
ҳужжатни шакллантириш лозим бўлсин. Формал тарзда, талаб 
қилинган 
электрон 
ҳужжатнинг 
тузилмаси 
қуйидагича 
ифодалансин: 
W = {w
1
 , w
2
, ..., w
K
 }, 
бу ерда: w
1
, w
2
, ..., w
К
– талаб қилинган ахборот объекти 
атрибутлари.
Ҳар бир w
k
учун унинг қабул қиладиган қийматларига маълум 
чекловлар мавжуд: 
w
1 

 W
1 
, w
2 

 W
2 
 , …, w
K 

 W
K
. 

---

98 
Талаб қилинаётган ҳужжатни мавжуд маълумотлар асосида 
шакллантириш имкониятини баҳолаш қуйидагича ифодаланади. 
Авваламбор, талаб қилинаётган ҳужжатни фойдаланаётган 
электрон ҳужжатлар ахборот объектлари атрибутларининг минимал 
етарли 
бўлган 
тўпламига 
мувофиқ 
ифодаланиши 
формаллаштирилади. Бунинг учун қуйидаги n ўлчамли

-вектор 
киритилади: 
л= {л
1
, л
2
, … , л
n
},
n
i
,
1

, л
i

 {0,1}. 
Ихтиёрий электрон ҳужжат W учун лW = {л
1
w
1
, л
2
w
2
, …, л
n
w
n
} 
ифода ўринли бўлади. Бундан, агар л
i
=0 бўлса, у ҳолда W ҳужжатда 
i-чи атрибутнинг иштирок этмаслиги, акс ҳолда, яъни л
i
=1 бўлса, 
ушбу атрибутнинг иштирок этиши маълум. 
Қаралаётган электрон ҳужжат атрибутлари таркибини 
фойдаланаётган ҳужжатлар ахборот объекти атрибутларининг 
минимал етарли бўлган тўплами билан мувофиқлаш л вектор 
ёрдамида амалга оширилади. 
Бунда w
i


n
j
j
X
1

, i 

{1, …, K} шарт ҳам инобатга олинади. 
Агарда w
i


n
j
j
X
1

бўлса, у ҳолда талаб қилинаётган электрон 
ҳужжатнинг i-ахборот атрибути 

j
диапазонда аниқланган ҳамда 

i
қийматга эга бўлади. 
Талаб қилинаётган электрон ҳужжатни мавжуд маълумотлар 
асосида шакллантириш имкониятини баҳолаш учун сўралаётган 
ҳужжат ахборот объекти атрибутларининг ҳар бирини икки 
босқичда текшириб кўриш лозим бўлади: 
1) ахборот объекти атрибутларининг ҳар бир соҳаси ахборот 
объектлари атрибутларининг бирортасига эквивалентлилиги, яъни: 
w
k

D
0
, k=
K
,
1
. 
2) Талаб қилинаётган ахборот объекти ҳар бир атрибутининг 
мавжуд ахборот объекти атрибутларини минимал етарли бўлган 
тўпламга тааллуқлиги, яъни: 
w
k 

 X. 
Бунда қуйидаги уч ҳолат намоён бўлиши мумкин: 

---

99 
1)

k,k=
K
,
1
, w
k 

D
0

w
к 

X, яъни, бунда сўралаётган
ахборот объектининг барча атрибутлари қаралаётган предмет 
соҳасининг ахборот объектлари учун қўйилган чекловлар 
доирасида мавжуд бўлади. Сўралаётган ҳужжатни талаб қилинган 
ахборот объекти атрибутлари бўйича тўлиқ тақдим этиш имконияти 
мавжуд бўлади. 
2) 

k ,k=
K
,
1
, w
k

 D
0
; 

k,k

 [1, 2,…, K ],w
k

X. 
Бунда сўралаётган ахборот объектининг барча атрибутлари 
учун предмет соҳасида уларга эквивалент ахборот объекти 
атрибутлари мавжуд. Бироқ, уларнинг баъзилари мавжуд ахборот 
объекти атрибутларининг минимал етарли бўлган тўпламига 
тааллуқли эмас.