Айдарбек тулепов ислом


Download 7.76 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/193
Sana16.11.2023
Hajmi7.76 Mb.
#1781476
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   193
Bog'liq
86. ИСЛОМ ВА АКИДАПАРАСТ ОКИМЛАР

Муътазила тоифаси
Наззомия: 
Иброх,им ибн Сайёр Наззом тарафдор­
лари. Н а ззом и й ла р н и н г наздида ижмоъ, хабару-л- 
вох,ид ва к,иёс хужжат эмас, шунингдек, банда кодир 
булган нарсани Аллох, халк кила олм айди. Иброх,им 
Н аззом : «А ллох, х,еч нарса эм а с» эътикодидаги х,ар 
кандай инсон Уни хдракатсизликда айблаб, вахдоийлар 
караш ларини инкор килган булади. «А лло х, - бир 
нарса» эътикодидагилар эса Уни муайян бир нарсага 
усшатиб, кофир булади. Чунки «нарса»га шубх,а-гумон 
ва узгариш мансуб булиб, «Аллох, улардан холи», дейди.
Аллох, таоло бошка нарсаларга уопамайдиган нарса 
булиб, Узини васф килган нарса билан сифатланган. 
Аллох,нинг исми ва сифатлари бир. Факат уларнинг 
маъносигина турлича. Аллох, таоло барча сифатлари 
билан азалийдир. Исм зотсиз, зот эса исмсиз булиши 
мумкин эмас. Чунки исмлар зотларнинг акси, зотлар 
эса исмларнинг аслидир.
Асвория: 
Ф и р к а н и н г а сосч и си А л и А св о р и й
булиб, А бул Хузайлнинг издошларидан эди. Сунгра у 
Наззом фиркасига кушилган залолатда авжига чиккан. 
Бузук акидаларидан бири Аллох,нинг бир нарсанинг 
булм а сли ги х,акидаги и лм и ун и н г такдирида х,ам 
булмайди, деган сузидир. Бу эса А ллохди н г кудратини 
чеклаб куйиш демакдир. Аллохцинг илми ва кудратини 
чеклаб куйиш эса куфрдир.
Мурдория: 
Фирканинг асосчиси Исо ибн Субайх, 
булиб, ун и н г лакаби А б у Мусо М урдордир. М урдор 
форс тилидан олинган булиб, узбек тилида «булганган», 
«иф лосланган», «наж ас» маъноларини билдиради. Уни 
«м уътази ла йуналиш ининг рох,иби», деб хам аташар 
эди. Унинг бузук эътикодларидан бири - одамлар х,ам
69


Айдарбек Тулепов. 
Ислом ва ак,идапараст оцимлар
Куръони карим оятларига баробар келадиган оятларни 
ижод кдлиб келтиришлари мумкин, деган. Шунингдек, 
у Аллох, таоло бандаларига зулм к,илиши ва ёлгон
гапириш и х,ам м ум кин, деган. Яна у кимки Аллох, 
таолони куз билан куриш жоиз, деса кофирдир, деган.
Мурдор узининг устозларини х,ам кофирга чикдрган 
ва улар хдм Мурдорни кофир деб хукм кдлганлар.
Жуббоия: 
Фирк,а рах,бари - А б у А л и Мух,аммад 
Жуббоий. У Эрон билан Басра оралигидаги Хузистонда 
яшаб минтакд ах,олисини залолат йулларига кириб 
кетишларига сабабчи булган. Акдцаси муътазилия булиб, 
Басра ахщ иси шу мазхдбга эътикдц к,илиб келар эди.
Ж уббоийнинг бузук, акдцаларидан бири шу эдики, 
Аллох, таоло бирор бандасинингтилагини бажо келтирса, 
бандасига итоат этган булади. Зеро, узганинг муродини 
амалга ошириш унга итоат килиш демакдир, деб даъво 
к,илар эди. Бу ак,идаси Абул-Хасан Ашъарий томонидан 
рад этилганига к,арамай у уз сузидан кдйтмаган.
Яна бузук, ак,идаларидан бири - Аллох,га к,илган 
иш ига к,араб исм бери ш н и ж оиз д еб б и ли ш д и р . 
М асалан, ун и н г ак,идасига биноан Аллох, аёлларга 
х,омила ато этса, Унинг ном и «А ёлла р н и х,омиладор 
этувчи» булиши керак эмиш. Ж уббоий 303/916 йилда 
вафот этган.
Ж уб бои й н и н г узи х,ам угли А б у Хош им х,ам шу 
каби хаёлий, бузук, ак,идалари билан купчиликнинг 
Ах,ли Сунна вал-Ж амоа эътикдцидан чалгиб, адашиб 
кетиш ига сабабчи булиш ган.
Бах,шамия: 
Ж уб б о и й н и н г у гл и А б у Х ош и м га 
эргаш иб адаш ганларнинг фирк,аси шу н ом би лан
70



Download 7.76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling