Ajiniyoz nomidagi


Download 1.02 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/71
Sana08.01.2022
Hajmi1.02 Mb.
#236262
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   71
Bog'liq
kostyum dizayni fanining mazmuni predmeti va metodi

Ishlab  chiqarishni  ekologizatsiyalash.  Bu  yo`nalish  texnologik  jarayon  bilan  bog`liq 
muammolarni echadi: tabiiy boylikni tejamlash, bezarar va chiqindisiz texnologiyalarni qo`llash, 
buyumlar bilan qayta foydalanish, ekologik “aylanish” bilan shug`ullanish. 
Kostyumda ushbu muammolar quyidagicha echiladi: 
-  birinchidan, 
tashqi 
muhitda 
o`zlashtirimaydigan 
sun`iy 
sintetik 
materiallar 
bilan 
foydalanmaslik, 
chunki 
ularni 
ishlab 
chiqilishi 
tashqi 
muhitni 
iflos 
qiladi 
va 
insonni 
sog`ligiga 
futur 
etkizadi 
(masalan, 
statik 
elektrni 
to`playdi); 
sintetikani 
o`rniga 
ana`naviy 
tabiiy 
materiallardan 
foydalanish 
tavsiya 
etiladi. 
1960 
yy. 
avjda 
bo`lgan 
sintetika 
1970 
yy. 
oxirida 
past 
did 
va 
qambag`allarni 
eslatadigan 
bo`ldi; 
qimmat 
va 
sifatli 
kiyimlar 
asosan 
tabiiy 
yoki 
sintetika 
aralashgan 
materiallardan 
(masalan, 
laykra 
bilan 
yung) 
ishlab 
chiqariladigan 
bo`ldi. 
SHu 
bois 
kiyimning 
g`ijimlangan 
effekti 
baholanadigan 
bo`ldi, 
chunki 
shunday 
tashqi 
ko`rinishi 
gazlamaning 
sof 
tabiiyligidan 
dalolat 
berardi. 
Ammo,  1990  yy.  boshida  ommabop  uslub  “granj”  va  ayniqsa  “neo-pank”  (1994- 
1995 
yy.) 
avvalgiday 
bo`lmasada 
sintetika 
yana 
qiziqish 
tug`dirdi. 
Sintetik 
materiallar 
tabiiy 
materiallrning 
xususiyatlariga 
ega 
bo`lgani 
yoki 
ulardan 
o`zib 
ketgani 
bois 
ularni 
mavjud 
bo`lishga 
sazavor 
bo`ldi 
(masalan, 
suv 
va 
shamoldan 
saqlaydigan, 
membrana 
bilan 
qoplangan, 
“nafas 
oladigan”, 
havo 
o`tqazadigan 
ko`pqavatli 
yuqori 
texnologik 
gazlama-buterbrod 
maxsus 
kiyimlar uchun qo`llanadi); 
-  ikkinchidan, 
hayvonlarni 
saqlash 
uchun 
“yashillar”ning 
harakati 
bois 
kostyum 
dizaynida 
tabiiy 
charm 
va 
mo`ynani 
o`rniga 
sun`iylarni 
qo`llashga 
tavisiya etiladi. 
Ammo,  bu  muammoga  dizaynerlarning  munasobati  har  xil,  chunki  charm  va 
mo`yna 
faqat 
dabdabalik 
timsoligina 
bo`lmasdan, 
balki 
qadimdan 
kiyim 
uchun ana`naviy material bo`lgan. Masalan, italian 
“Fendi” firmasi 
dizayneri  K.Lagerfel`dning  fikricha  tabiiy  mo`yna  va  charmli  kiyimdan  voz  kechish  go`shtni 
iste`mol  qimaslik  bilan  baravardir.  1990  yy.  oxirida  tabiiy  mo`yna,  charm  va  patlar  podium  va 
butiklarga qaytib keldi va bu “yashil”larga dizaynerlarni ikkiyuzlamachilikda ayiblashga bahona 
bo`ldi. Har holda, bugun dizayner va iste`molchilar uchun charm va mo`yna bilan foydalanish va 
voz kechish masalasi erkin tanlanadi. 
SHuningdek, masalani echishda tabiiy materiallarning o`rnini bosuvchilar kiyimda qanday 
qo`llanishlishi kerakligi to`g`risida bir ma`noli javob yo`q. Demak, sintetika tabiiy materiallarga 
o`xshamasdan,  o`ziining  sun`iyiligini  oshkora,  masalan,  yorqin  ranglarga  bo`yalib,  namoyon 
etishi  kerak,  garchi  2000-2001  yy.  ba`zan  tabiiy  mo`yna  va  charm  yorqin  ranglarga  bo`yalgan 
bo`lsa ham. 
1990 yy. dizaynerlar yana sintetika bilan qiziqib qolishdi: sun`iy mo`yna va charmlar, vinil 
va  plastiklar,  tabiiy  materiallarga  o`xshatib  ishlangan  (masalan,  “Qizil  kitob”ga  kiritilgan  noyob 
hayvonlarning 
mo`ynasiga o`xshatib ishlangan) materiallar qo`llanadigan bo`ldi. Buning ustiga, garchi sintetik 
materialllarni ishlab chiqarishi tabiatga zarar bersa ham, hozir sintetikadan voz kechish mumkin 
emas.  YAngi  xossali,  ayniqsa  yuqori  ekspluatatsion  xossalaridan  tashqari  o`zi  irish  xossasiga 
(biodegradabli)  ega  bo`lgan  materiallarni  va  ekologik  toza  mahsulotni  ishlab  chiqarish 
maqsadida bezarar va chiqindisiz texnologik jarayonlarni yaratish perspektiv deb hisoblanadi. 
Uchinchidan, ishlab chiqarishni ekologizatsiyalash – bu faqat resurslardan iste`mol qilishni 
kamaytirishgina, yangi bezarar va chiqindisiz 
texnologiyalarni 
yaratishgina 
emas, balki an`anaviy texnologiyalarni tiklanishidir. Bu jixatdan “Espri”  amerikan 


38 
 
kompaniyasining  tajribasi namunali hisoblanadi. Bu 
kompaniya 
1992 
yildan 
beri 
ekologik 
kollektsiyalarni 
ishlab 
chiqaradi.  
“Ekokollektsiya” bo`yalmagan ip  gazlamalardan (chunki  bo`yash jarayoni tashqi muhitga 
eng  ko`p  zarar  etqazadi),  “molniya”  taqilmasi  jezdan,  tugmalari  yog`och,  suyak  va  sadafdan 
ishlangan  modellar  kollektsiyasidan  iborat.  Daniya  “Novoteks”  kompaniyasi  gazlamani 
bo`yashdan  voz  kechgan  holda,  texnologik  tsiklning  tashqi  muhitga  maksimal  zarar 
etqazmasligiga  intildi.  U  o`z  buyumlarida  defoliantsiz  o`stirilgan  paxtani  qo`llab,  bo`yash 
jarayonidagi chiqindilarni yo`q qilishga erishdi. 
Bu muammoni echish yo`llaridan biri an`anaviy o`simlik bo`yoqlarini qo`llashdir (masalan, 
amerika “Livays” firmasi djins kollektsiyalari uchun o`nmaydigan o`simlik bo`yoqlarini qidirib 
topish  borasida  maxsus  tadqiqotlar  o`tqazmoqda).  Materiallarga  bo`lgan  an`anaviy  munosabat, 
buyumlarni yaratishda hunarmandchilik nuqtai nazaridan yondashish dizaynda an`anaviy faoliyat 
modeliga qaytish darak bo`ladi. 
Bu  muammoni  echishning  yana  bir  yo`li  –  chiqindisiz  texnologiyalar  va  resurslar  bilan 
qayta foydalanishga imkon beruvchi tutashtirilgan ekotsikllarni qo`llashdan iborat, chunki “axlat 
krizis”i xom ashyodan nooqilona foydalanishning eng sezilarli alomati bo`lib qoldi. Bugun qayta 
ishlangan  xom  ashyodan  foydalanish  –  tashqi  muhitni  ifloslantirish  muammosini  echish  uchn 
eng ommabop usul bo`lib qoldi. Kiyim dizayni bu masalani echish uchun qayta ishlov berilgan 
chiqindilarni qo`llashdan to ma`naviy eskirgan kiyimlardan foydalanishgacha bo`lgan bir necha 
variantlari  taqdim  etiladi.  1990  yy.  “sekond  xend”  biznesining  ravnaq  topishi  shundan  dalolat 
beradi. Zamonaviy modaning “retro” va “vintage” (o`tmish kiyimlar bilan ishqibozlik) uslublari 
bilan qiziqish ham fikrimizning yorqin dalilidir. 
Masalan,  1969  yilda  amerikalik  S.Leyn  kelinlarning  tuy  libosini  qog`ozdan  tayyorlagan, 
1994  yilda  londonlik  X.  CHaloyan  ham  modani  tez  o`zgarishini  tasdiqlab,  avia  konvertlarning 
qog`ozlaridan  tayyorlangan  ko`ylak  va  kostyum  modellarini  namoyish  etgan,  so`ng  uni  yoqib 
tashlagan (garchi bu qog`oz chidamli bo`lsa ham). 
Kostyum  shakllanishida  noan`anaviy  materiallardan  foydalanish  materiallarning  yangi 
imkoniyatlarini, yangi shakllarini va yangi siymolarini qidirishga imkon tug`diradi. 
Al`ternativ  ekonomika”ni  tarafdorlari  ekologik  ishlab  chiqarish  qiziqarli  g`oyani  tavsiya 
etishadi.  Ularning  fikri  bo`yicha  xom  ashyoni  minimal  talafotini  ta`minlaydigan  mukammal 
texnologiyaga  asoslanishi  zarur  va  aholini  kichkina  guruhining  talablarini  qondirish  uchun 
bo`yumlarni  kam  seriyali  ishlab  chiqarish,  ular  resurslarni  katta  tejamligiga  olib  keladi,  chunki 
faqat  kerakli  mahsulot  ishlanadi.  Mantiqaga  zid  ravishda  uslublar  ko`pligi,  loyihalash 
differentsiatsiyasi, bir xil buyumlarni ommabop seriyali ishlab chiqarishdan ancha tejamli bo`lib 
chiqadi. 

Download 1.02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   71




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling