«Akademiya» Тошкент 2013 Актам холов ўзбекистон ёшларида


Тадбиркорлик фаолияти субъектлари


Download 2.66 Kb.
Pdf ko'rish
bet11/87
Sana19.10.2023
Hajmi2.66 Kb.
#1709544
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   87
Bog'liq
2.ЎЗБЕКИСТОН ЁШЛАРИДА ТАДБИРКОРЛИК ИЖТИМОИЙ МАСЪУЛИЯТИНИ ОШИРИШ А.Х. Холов hUtluiu

Тадбиркорлик фаолияти субъектлари. Ўзбекистон
Республикаси єонунчилигига биноан тадбиркорлик фао-
лияти субъектлари бўлиб балојатга етган жисмоний
шахслар, юридик (тижорат ташкилотлари, чет эл фу-
єаролари ва чет эл ташкилотлари) шахслар іисобла-
нади. Ўзбекистон Республикаси Конститутциясининг 36-
моддасига биноан: “Іар бир шахс мулкдор бўлишга
іаєли”
14
.
Ўзбекистон Республикаси Конституциясига биноан,
фуєаро бу іуєує ва мажбуриятлардан 18 ёшга тўлган-
дан кейин мустаєил равишда фойдаланиши мумкин.
Республикамизда тадбиркорликнинг єуйидаги
турлари эътироф этилади:
14
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. –Т.: Ўзбекистон, 2012.


60
Шундай єилиб, жисмоний шахс 18 ёшга тўлгандан кейин
єонунда белгиланган тадбиркорлик фаолияти билан ин-
дивидуал тарзда ёки юридик шахс ташкил этиш орєали
шујулланиши мумкин, тадбиркорлик фаолияти билан
юридик шахс маєомига эга бўлмаган тарзда шујуллани-
ши учун фуєаро белгиланган гувоіномасини, савдо-сотиє
фаолиятини юргизиш учун патент сотиб олиши зарур.
Ўзбекистон Республикаси Фуєаролик кодексига асо-
сан юридик субъект деб шундай ташкилотга айтилади-
ки, унинг хўжалик юритиш учун мулки бўлмоји ва ўша
мулки гарови мажбуриятларига жавоб беради, ўз номи-
дан сотиб олиш ва шунингдек, мулкий іуєуєларга эга
бўла оладиган, мажбуриятларни ўз зиммасига олади-
ган, судда даъвогар ва жавобгар бўла олади. Юридик
ташкилотлар ўзининг мустаєил бухгалтер балансига ва
банкда шахсий іисоб раєамига эга бўлади. Юридик таш-
килот ўрнатилган тартибда давлат рўйхатидан ўтган кун-
дан бошлаб, фаолият юритаётган іисобланади.
И.Каримов таъкидлаганидек: “Тадбиркорлик, кичик
ва ўрта бизнес ривожининг беєиёс аіамияти іаєида гап
борар экан, бир нарсани іеч єачон унутмаслигимиз
лозим. Мазкур муаммони ечиш орєали, яъни биз барча
юртдошларимизни тадбиркорлик, ишбилармонлик, ки-
чик ва ўрта бизнес соіасига жалб єилар эканмиз, улар-
нинг хусусий тадбиркорлик фаолиятини ташкил этиш-
да зарур шарт-шароитни яратиб берар эканмиз, шу
билан жамиятимизни сиёсий, иєтисодий ва керак бўлса,
маънавий жиіатдан янгилашнинг мазмун-моіиятини
белгилаб берадиган асосий вазифани - ўрта синф, мулк-
дорлар синфини шакллантириш вазифасини іал этган
бўламиз”
15
.
15 
Каримов И.А. Ватан равнаєи учун іар биримиз масъулмиз. 9-жилд.
-Т.: Ўзбекистон, 2001. 405-406-бетлар.


61
Шу билан бирга, тадбиркорлар єонунда белгиланган
тартибда банкда шахсий іисоб варајини очиш, давлат
томонидан амалга оширилаётган молиявий-кредит, мод-
дий єўллаб-єувватлаш турларидан фойдаланиш, фуєа-
ролар сингари тадбиркорлар іам Ўзбекистон Республи-
каси Конституцияси, Фуєаролик кодексида белгиланган
мулкий ва намунавий іуєуєларга эга. Шунингдек, Ўзбекис-
Єонунчилик доирасида тадбиркорлар єуйидаги ху-
єуєларга эга:
3-чизма


62
16
Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиєлол, иєтисод, сиёсат, маф-
кура. 1-жилд. -Т.: Ўзбекистон, 1996. 308-309-бетлар.
тон Республикаси Солиє кодексида тадбиркорларнинг
солиє тўловчи маєомидаги іуєуєлари белгиланган.
“Тадбиркорлик фаолиятининг іуєуєий асосларини
яратиш, тадбиркорлик тузилмаларини шакллантириш
бўйича ишларни давом эттириш зарур. Бозор иєтисо-
диётига босєичма-босєич ўтиш бозорнинг кўп бўјинли
инфраструктурасини яратишни талаб єилади. Инфра-
структурага эга бўлмасдан бозор механизмлари тўлиє
ишлай олмайди.
Тадбиркорликда фаолликни таъминлаш, тадбиркор-
ларнинг ўзаро ва давлат билан самарали алоєаларини
йўлга єўйиш маєсадида бозор муносабатларини тар-
тибга солувчи идораларнинг яхлит тизимини тузиш
вазифаси турибди. Энг аввало, банк-кредит тизимини мус-
таікамлаш, тижорат банкларининг, шу жумладан, ху-
сусий мулкчиликка асосланган банкларнинг шохобча-
ларини ривожлантиришга кўмаклашиш зарур. Моддий
ресурслар ва товарларнинг кенг барєарор бозорини
барпо этиш учун контракт (шартнома) тизимини янада
ривожлантириб, биржа фаолиятини такомиллаштириш,
тижорат марказлари, савдо уйлари ва бошєаларнинг
ишларини яхшилаш муіим аіамиятга эга”
16
.
Єишлоє хўжалигида тадбиркорлик фаолияти билан
18 ёшга тўлган ва бу ёшга тўлмасдан никоідан ўтган
ёки вояга етмасдан 16 ёшидан эмансипация єилинган,
яъни тўлиє муомалага лаёєатли деб тан олинган фуєа-
ролар шујулланишлари мумкин. 14 ёшдан 18 ёшгача
ёки спиртли ичимликларни суиистеъмол єилиш нати-
жасида муомалага лаёєати чекланган вояга етган шахс-
лар тадбиркорлик фаолияти билан єонуний вакилла-
ри, ота-она, фарзандликка олувчилар ёки васийлар-
нинг розилиги билан шујулланишлари мумкин.


63
Шуни таъкидлаш лозимки, ўтмишда юридик шахсни
ташкил этмасдан туриб, тадбиркорлик фаолиятини амал-
га оширадиган фуєаро ёлланма меінатни жалб єилиш
іуєуєига эга эмас эди. Іозирги пайтда Фуєаролик кодек-
сининг 26-моддаси 3-єисми ва 56-моддаси 1-єисмига муво-
фиє, ёлланма меінатни жалб єилишга рухсат берилади.
Мураккаб шаклдаги юридик шахсни ташкил єилган
іолда тадбиркорлик фаолиятини юритувчилар ўз
субъекти таркибига кўра хилма-хил фаолиятни амалга
оширувчи тижоратчи єишлоє хўжалик корхоналари
іисобланади. Єишлоє хўжалигида тадбиркорлик фао-
лиятининг амалда іамма кўриниши намоён бўлади.
Єишлоє хўжалигида тадбиркорлик субъектларининг ти-
жоратчи корхоналарга бўлиниши уларнинг мулкий
іуєуєи ва фаолиятининг хусусиятларига єараб белги-
ланади. Умумий єоидага кўра, тижоратчи ташкилот-
нинг асосий маєсади фойда олиш ва уни муассислар
ўртасида таєсимлашдан иборат
17
.
Фермер хўжалиги белгиланган тартибда давлат
рўйхатига олинган пайтдан эътиборан ташкил этилган
деб іисобланади. Фермер хўжалиги ваколатли орган
томонидан давлат рўйхатига олинганидан кейин юри-
дик шахс маєомини олади, банк муассасасида іисоб-
китоб ва бошєа хил іисоб вараєлари очишга, ўз номи
ёзилган муірга эга бўлишга іаєли.
Фермер хўжалигининг бошлији – шу хўжаликнинг
муассиси фермердир. Ўн саккиз ёшга тўлган, єишлоє
хўжалигида тегишли малака ёки иш тажрибасига эга
бўлган шахс фермер бўлиши мумкин.
Бошєа юридик ва жисмоний шахслар билан муноса-
батларда фермер хўжалиги номидан шу хўжалик бош-
лији иш кўради.
17 
Рўзиев Р.Ж. Рўзиназаров Ш. Тадбиркорларнинг іуєує ва манфаат-
ларини іимоя єилиш асослари. –Т.: Фалсафа ва іуєує институти,
2006.


64
Деієон хўжалигида эса оила бошлији ёки муомала-
га лаёєатли аъзолардан бири бошлиє бўлиши мумкин.
Фуєаролик кодексининг 28-моддасига асосан, вояга ет-
маган шахс тўла муомалага лаёєатли деб эълон єилин-
ган (эмансипация) таєдирда ўн олти ёшга тўлган шахс
іам деієон хўжалиги бошлији бўла олади
18
.

Download 2.66 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling