«Akademiya» Тошкент 2013 Актам холов ўзбекистон ёшларида


бўйича амалга оширилаётган чора-тадбирлар


Download 2.66 Kb.
Pdf ko'rish
bet14/87
Sana19.10.2023
Hajmi2.66 Kb.
#1709544
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   87
Bog'liq
2.ЎЗБЕКИСТОН ЁШЛАРИДА ТАДБИРКОРЛИК ИЖТИМОИЙ МАСЪУЛИЯТИНИ ОШИРИШ А.Х. Холов hUtluiu

бўйича амалга оширилаётган чора-тадбирлар.
Ёшларни кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликка
жалб єилиш. Президент Ислом Каримов Олий Мажлис
Єонунчилик палатаси ва Сенатининг 2010 йил 12 ноябр-
да бўлиб ўтган єўшма мажлисидаги “Мамлакатимизда
демократик ислоіотларни янада чуєурлаштириш ва
фуєаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси”
номли маърузасида таъкидлаганидек, “маіаллани аниє
йўналтирилган асосда аіолини ижтимоий єўллаб-єув-
ватлаш, хусусий тадбиркорлик ва оилавий бизнесни
ривожлантириш марказига айлантириш борасида олиб
борилаётган ижобий ишларимизни янги босєичга кўта-
ришимиз керак”
1
.
Бундан ташєари, “Тадбиркорлик фаолияти эркин-
лигининг кафолатлари тўјрисида”ги Єонуннинг янги таі-
рирининг 7-моддасида“Жисмоний шахслар юридик шахс
ташкил этмаган іолда биргаликдаги тадбиркорлик фао-
лиятини оилавий тадбиркорлик, оддий ширкат ва деі-
єон хўжалиги шаклларида амалга ошириши мумкин.


68
Жисмоний шахслар якка тартибдаги тадбиркорлар
сифатида давлат рўйхатидан ўтганидан кейингина бир-
галикдаги тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш
учун тузиладиган оддий ширкат шартномасининг тараф-
лари бўлиши мумкин.
Оилавий тадбиркорликнинг амалга оширилиши, од-
дий ширкат ва деієон хўжалиги тузилиши, фаолият
кўрсатиши іамда фаолиятининг тугатилиши билан бој-
лиє муносабатлар єонун іужжатлари билан тартибга
солинади”, деб белгилаб єуйилган.
«Юридик шахс ташкил этмасдан оилавий тадбир-
корликни іамда іунармандчилик фаолиятини ривож-
лантириш ва кенгайтириш чора-тадбирлари тўјриси-
да»ги (2009 йил 29 июль) Низомда іам оилавий тадбир-
корлик ва іунармандчилик фаолияти субъектларини дав-
лат рўйхатидан ўтказиш іамда іисобга єўйиш, іужжат-
ларни расмийлаштириш тартиби, унинг фаолиятини амал-
га ошириш, шунингдек, 18 ёшгача бўлган шахсларнинг бу
фаолиятда єатнашиши хусусиятлари, субъектларнинг
іуєує ва мажбуриятлари, бу фаолиятни єўллаб-єувват-
лаш, субъектлар ва уларга ёрдам берувчи оила аъзолари
ўртасидаги муносабатларни тартибга солиш єоидалари ўз ак-
сини топган.
Бугунги кунга келиб, Ўзбекистонда оилавий тадбир-
корликни юритиш ва ривожлантириш жараёнининг янги
босєичи вужудга келмоєда. Юртбошимиз ўз маъруза-
сида: “...бугунги кунда кичик бизнес ва тадбиркорликни
кенгайтириш учун бизнеснинг янги ташкилий-іуєуєий
шакли сифатида оилавий бизнесни єонуний белгилаб
єўйиш ваєти келди”
2
, деб таъкидлаган эди.
Республикамизда тадбиркорлик давлат кўмагини
бозор ислоіотлари бошланган даврдаёє, яъни 1991 йил
15 февралда єабул єилинган Ўзбекистон Республика-
2
Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоіотларни янада чу-
єурлаштириш ва фуєаролик жамиятини ривожлантириш концеп-
цияси. –Т.: Ўзбекистон, 2010.


69
сининг «Давлат тасаруффидан чиєариш ва хусусийлаш-
тириш тўјрисида»ги Єонуни орєали олди. Сўнгра, Пре-
зидентнинг 1995 йил 5 январдаги “Хусусий тадбиркор-
ликда ташаббус кўрсатиш ва уни рајбатлантириш тўјри-
сида”ги Фармони, 1995 йил 21 декабрда “Кичик бизнес
ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни рајбат-
лантириш тўјрисида”ги Єонун єабул єилинди. 2000 йил
25 майда ва янги таірирда 2012 йил 2 майда єабул єилин-
ган “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолат-
лари тўјрисида”ги Єонун іам бу ишда катта кўмак
бўлди.
Президентимиз: “авваламбор ёшларимизни, улар-
нинг тимсолида униб-ўсиб, іал єилувчи бунёдкор куч
сифатида майдонга чиєаётган, она юртимиз келажаги-
нинг эгаси бўлган миллионлаб азму шижоатли фарзанд-
ларимизни мен ўзимнинг энг катта умидим ва ишончим
деб биламан.
Мен єатъий ишонаман – бизнинг болаларимиз, мам-
лакатимизни ислоі єилишнинг јоя ва маєсадлари онги
ва єалбига яєин бўлган ёшларимиз ана шундай орзу-
умидларимизга, албатта, муносиб бўладилар, шу має-
садларни амалга ошириш учун астойдил курашадилар
ва албатта, бу маррани іам єўлга киритадилар.
Іозирги кунда тараєєиёт йўлидан изчил ривожланиб
боришимизда, эзгу маєсадларимизни рўёбга чиєаришда
іал єилувчи роль ўйнайдиган муіим бир мезон борки, у
іам бўлса, инсон капитали, яъни инсон омили, замона-
вий билим ва касб-іунарларни эгаллаган, мамлакати-
миз истиєболи учун масъулиятни ўз зиммасига олишга
єодир бўлган, іаётга дадил єадамлар билан кириб ке-
лаётган ёшларимиздир. “Баркамол авлод йили” Давлат
дастурининг яна бир устувор йўналишига батафсил
тўхталиб ўтишни зарур, деб іисоблайман. Бу ўринда
гап ёшларимиз ўзлари эгаллаётган энг замонавий билим
ва кўникмаларни амалда жорий этиши учун касб-іунар
коллежлари ва олий ўєув юртлари битирувчиларини


70
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик соіаларига кенг
жалб єилиш іаєида бормоєда”
3
.
Бу борада Ўзбекистон Республикаси Президентининг
“Таълим муассасаларининг битирувчиларини тадбиркор-
лик фаолиятига жалб этиш борасидаги єўшимча чора-
тадбирлар тўјрисида“ги 2010 йил 28 июлдаги ПФ-4232-
сонли Фармони муіим єадам бўлди. Шулар єаторида
битирувчиларга ўз бизнесини ташкил этиши учун имти-
ёзли кредитлар бериш бўйича банкларимиз томонидан
амалга оширилган ишлар іам эътиборга сазовордир.
И.А.Каримов: “Яна бир муіим масалани єайд этиб
ўтмоєчиман. Іозирги кескин раєобат шароитида инно-
вацион технологиялар ва илм-фанни янада ривожлан-
тириш, иєтидорли ёшларни илмий фаолиятга кенг жалб
этиш, ўз ижодий ва интеллектуал салоіиятини рўёбга
чиєаришлари учун уларга зарур шарт-шароитлар яра-
тиш муіим аіамиятга эга.
Тадбиркорлик іаєида гапирганда, биз авваламбор
хусусий тадбиркорликни ўзимизга тасаввур єиламиз.
Айтиш керакки, юртимиз тарихида тадбиркорлик єадим
замонлардан буён алоіида ўрин тутиб келади. Ота-бо-
боларимизнинг ўз ери, ўз мулки, ўз касбу іунарига эга
бўлиш, омилкорлик билан иш юритиш, тадбиркор ва
ишбилармон инсонларни єадрлаш борасидаги анъана-
лари іаєида кўп гапириш мумкин.
Албатта, илгариги замонларда тадбиркорлик, бал-
ки, бошєача номлар билан аталган бўлиши мумкин.
Аммо, єандай ном билан аталмасин – унинг отини сав-
догар ёки дўкондор дейдими, іунарманд уста ёки ка-
саначи дейдими, катта-кичик корхона эгаси дейдими,
бундан єатъи назар, аждодларимиз айнан шу соіа іисо-
бидан рўзјор тебратиб, ўз оиласини, эл-юрт манфаа-
тини таъминлаб келган.

Каримов И.А. Мамлакатимизни модернизация єилиш йўлини изчил
давом эттириш – тараєєиётимизнинг муіим омилидир. // Халє
сўзи, 2010 йил 8 декабрь.


71
Бир сўз билан айтганда, тадбиркорлик, ишбилар-
монлик халєимизнинг, миллатимизнинг єон-єонига,
суяк-суягига сингиб кетган ноёб ва эзгу фазилат.
Бугунги кунда кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-
лик ўзининг иєтисодиётимиздаги ўта муіим ва салмоє-
ли іиссаси, роли ва таъсири, содда єилиб айтганда,
бошєа іеч бир соіа ва йўналиш ўрнини босолмайдиган
катта аіамияти билан давлат ва жамиятимиз ривожи-
да алоіида ўрин эгаллайди.
Мустаєиллик йилларидаги тараєєиётимиз мисоли-
да шуни іеч иккиланмасдан айтиш мумкинки, бу соіа-
ни ривожлантирмасдан, унга тегишли кўмак ва рајбат
бермасдан, зарур имконият, имтиёз ва преференсия-
лар яратмасдан туриб, биз иєтисодиётимизнинг кела-
жагини таъминлай олмаймиз.
Ички бозоримизни раєобатдош ва сифатли маісу-
лотлар билан тўлдиришда, бугунги кунда биз учун энг
долзарб масалалардан бири бўлмиш аіолимизни, авва-
ламбор, ёшларимизни иш билан таъминлаш ва шу ас-
нода уларнинг муносиб даромад топиши, фаровонлиги-
нинг ошиб боришига эришишда айни шу соіани тез ва
жадал суръатлар билан ривожлантириш энг асосий
омиллардан бири эканини іеч унутмаслигимиз даркор”
4
,
дея таъкидлаган.
Бу вазифани амалга оширишда ёшларда тадбиркор-
лик масъулиятини ошириш, унга бўлган ишонч ва іавас-
ни, манфаатдорлик руіини уйјотиш меінат бозоридаги
раєобатбардошлигини ошириш муіим омил іисобланади.
“Сўзимнинг ниіоясида яна бир масалага алоіида тўхта-
либ ўтмоєчиман, - дейди И.А.Каримов,- у іам бўлса, жа-
миятимизда тадбиркорликка бўлган муносабатни ўзгарти-
риш масаласидир.
4
Каримов И.А. Мамлакатимизни модернизация єилиш йўлини изчил
давом эттириш – тараєєиётимизнинг муіим омилидир. // Халє
сўзи, 2010 йил 8 декабрь.


72
Чунки, сир эмас, аіолининг муайян єисмида тадбир-
корлик фаолиятига, бу иш билан шујулланувчи одам-
ларга нисбатан ишончсизлик, бегонасираш, іатто баъ-
зан кўролмаслик каби эскича дунёєараш асоратлари
іанузгача яшаб келмоєда. Аксарият кишилар онгида тад-
биркор дегани, бу - іуєуєбузарликка мойил, єандай-
дир текин даромад іисобидан кун кўрувчи одам, деган
нотўјри тасаввур ва єарашлар іам, афсуски, йўє эмас.
Такрор айтаман, бу - совет тузумидан мерос бўлиб
келаётган нотўјри єарашдир, ундан иложи борича тез-
роє єутулиш даркор.
Албатта, барчамиз яхши тушунамиз: кўпчиликни
ўзига тортадиган іар єандай катта іаракат тўлєинла-
рида бу іаракатга канадай ёпишиб оладиган ноинсоф,
иймонсиз кимсалар іам пайдо бўлиши табиий. Аммо
бургага аччиє єилиб, кўрпага ўт єўйиш аєлданми?
Одамларимизда, айниєса, ёшларимизда тадбиркор-
лик фаолияти билан шујулланиш учун єизиєиш ва рај-
бат уйјотишимиз керак. Уларга ўз иши, ўз бизнесини
ташкил этиши учун барча иєтисодий ва іуєуєий шарт-
шароитларни яратиб беришимиз лозим.
Токи улар ўзининг тадбиркор эканидан уялмасин, ак-
синча, бундан фахрланиб, јурурланиб юрсин. Чунки бутун
дунёда тадбиркор деганда одамнинг тасаввурига фаол иш-
билармон, кучли ташкилотчи, омилкор раібар, пухта тай-
ёргарликка эга, юксак малакали мутахассис келади.
Яна ва яна таъкидламоєчиман: биз жамиятимизда
тадбиркорлик руіини єарор топтиришимиз ва уни іар
томонлама мустаікамлашимиз керак.
Шу муносабат билан буюк Амир Темур бобомизнинг
іозирги кунимиз учун іам долзарб бўлган бир іикматини
эслатмоєчиман: «Ишбилармон, мардлик ва шижоат соіи-
би бўлган, азми єатъий, тадбиркор ва іушёр бир киши
минг-минглаб тадбирсиз, лоєайд кишилардан афзалдир”
5
.

Каримов И.А. Ватан равнаєи учун іар биримиз масъулмиз. 9-жилд.
-Т.: Ўзбекистон, 2001. 425-426-бетлар.


73
Бозор иєтисодиёти ислоіотларининг чуєурлашиб бо-
риши шароитида кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-
ликка оид єонунчиликда іам такомиллаштирилган єоида-
лар киритилиши зарурлигидан келиб чиєиб, 2003 йил
11 декабрда “Хусусий корхона тўјрисида”ги Єонун єабул
єилинди. Бу єонунларнинг єабул єилиниши, тадбиркор-
ликни давлат томонидан єўллаб-єувватланиши иєтисо-
дий ислоіотларнинг муіим йўналиши эканлигини бил-
диради іамда раєобатни ривожлантиришга туртки бе-
риши, иєтисодиётнинг унумсиз жиіатларини бартараф
этиш, мамлакат іудудларида истеъмол бозорларини то-
вар ва хизматлар билан тўлдириш, Ўзбекистоннинг
иєтисодий мустаєиллигини таъминлаш, иш билан банд
бўлишлик муаммоларини ечишни белгилайди
6
.
Мазкур соіани ривожлантириш маєсадида єонун-
лар, Президентимиз фармонлари ва єарорлари, Вазир-
лар Маікамасининг єарорлари ва бошєа вазирликлар-
нинг меъёрий іужжатлари єабул єилинганлигини таъ-
кидлаш лозим. Булар, жумладан, 1997 йил 1 мартдан
амалга киритилган Ўзбекистон Республикасининг Фу-
єаролик кодекси
7
, “Фермер хўжаликлари тўјрисида”-
ги (янги таірирдаги) Єонун (2004 йил 26 август); Ўзбе-
кистон Республикаси Президентининг 2003 йил 24 ян-
вардаги ПФ-3202-сонли “Ўзбекистон Республикаси иєти-
содиётида хусусий секторнинг улуши ва аіамиятини
тубдан ошириш чора-тадбирлари тўјрисида”ги, 2003 йил
24 мартдаги ПФ-3226-сонли “Єишлоє хўжалигида исло-
іотларни чуєурлаштиришнинг энг муіим йўналишлари
тўјрисида”ги, 2003 йил 27 октябрдаги ПФ-3342-сонли
“2004-2006 йилларда фермер хўжаликларини ривожлан-
тириш концепцияси тўјрисида”ги, 2005 йил 24 июндаги
ПФ-3622-сонли “Тадбиркорлик субъектларининг хўжа-

Јайбуллаев Р.М. Тадбиркорликни ривожлантириш муаммолари. –Т.:
Фан, 2004, 89-бет.

Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1996.
2-сонга илова. 11-12-бетлар.


74
лик соіасидаги іуєуєбузарликлари учун молиявий жа-
вобгарлигини эркинлаштириш тўјрисида”ги, 2005 йил 14
июндаги ПФ-3618-сонли “Бозор ислоіотларини чуєур-
лаштириш ва иєтисодиётни янада эркинлаштириш со-
іасидаги устувор йўналишлар амалга оширилишини
жадаллаштириш чора-тадбирлари тўјрисида”ги фармон-
ларини; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маікама-
сининг 2001 йил 22 августдаги 349-сонли “Иєтисодиётни
кредитлаш механизмини янада такомиллаштириш чора-
тадбирлари тўјрисида”ги, 2002 йил 4 июндаги 197-сонли
“Тадбиркорлик фаолиятининг айрим турлари билан шу-
јулланишни тартибга солиш тўјрисида”ги, 2003 йил 20
августдаги 357-сонли “Тадбиркорлик фаолиятини таш-
кил этиш учун рўйхатдан ўтказиш тартиботлари тизи-
мини тубдан такомиллаштириш тўјрисида”ги, 2003 йил
24 декабрдаги 563-сонли “Кичик тадбиркорлик субъект-
ларини молиявий єўллаб-єувватлаш механизмини та-
комиллаштиришга доир чора-тадбирлар тўјрисида”ги
єарорлардир.
Жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамла-
катни ислоі єилиш іамда модернизациялаш, суд-іуєує
тизимини янада эркинлаштириш, назорат органларининг
тадбиркорлик субъектлари фаолиятига аралашувини
камайтириш, уларнинг іуєує ва єонуний манфаатлари
іимоя єилинишини таъминлаш, тадбиркорлик фаолия-
ти асоссиз чекланишига йўл єўймаслик маєсадида 2005
йил 14 июнда Ўзбекистон Республикаси Президентининг
“Тадбиркорлик субъектларини іуєуєий іимоя єилиш
тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари
тўјрисида”ги ПФ-3619-сонли Фармони єабул єилинди.
Мазкур Фармон мамлакатимиз іуєує-тартибот ва
иєтисодий-іуєуєий майдонда тадбиркорлик субъектла-
рини іуєуєий іимоя єилиш тизими мавжудлигини
кўрсатиб берди. Шу маънода, ушбу Фармон иєтисодий
єонунчиликни шакллантиришда іам методологик аіами-
ятга эга бўлмоєда.


75
2009 йил 15 майда Ўзбекистон Республикаси Прези-
дентининг “Тадбиркорлик фаолиятини янада єўллаб-
єувватлаш ва ривожлантириш чора-тадбирлари тўјри-
сида”ги ПЄ-1112-сонли Єарори єабул єилинди. Бунга
кўра, тадбиркорлик субъектларини ортиєча сарсон
єилаётган соіада – кадастр іужжатларини расмийлаш-
тириш бўйича хизмат кўрсатиш тарифларини пасай-
тириш турар-жой ва нотурар жойларни текшириш,
ўлчаш, баіолаш, техник инвентаризация єилиш, пас-
портлаштириш, лойиіа-смета іужжатларини эксперти-
задан ўтказиш соддалаштирилди, тўланадиган тўловлар
іажмини єисєартириш чоралари белгиланди.
Президентимиз Ислом Каримов Ўзбекистон Республи-
каси Олий Мажлиси Єонунчилик палатаси ва Сенатининг
2010 йил 12 ноябрдаги єўшма мажлисида “Мамлакатимиз-
да демократик ислоіотларни янада чуєурлаштириш ва фу-
єаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси” номли
маърузасида: «іозирги ваєтда яна бир муіим масала –
мамлакатимиз иєтисодиётида кичик бизнес, биринчи нав-
батда, хусусий тадбиркорликнинг роли ва улушини янада
кенгайтиришни таъминлай оладиган єонунлар єабул єилиш
масаласи биз учун долзарб бўлиб єолмоєда. Ўзбекистон-
нинг бу йилги ялпи ички маісулотида кичик бизнеснинг
улуши 50 фоиздан ортиб бораётганига єарамасдан, афсус-
ки, бу соіа реал иєтисодиётимизда, авваламбор, саноатда
етакчи ўринни эгаллай олмаяпти. Ушбу вазифани іал этиш
учун: “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолат-
лари тўјрисида”ги єонуннинг янги таіририни тайёрлаш за-
рур. Бу єонунда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик
субъектларини ташкил єилиш йўлларини соддалаштириш,
уларнинг фаолияти учун кўпроє эркинликлар беришни
кўзда тутиш лозим. Ушбу секторни кредитлаш, ресурс-
лардан фойдаланиш, давлат буюртмаларини олиш, тад-
биркорлик субъектлари ишлаб чиєараётган маісулотлар-
ни сотиш учун янги имтиёзлар бериш, халєаро амалиёт-
га мувофиє даромадларнинг йиллик декларацияси шакли-


76
га босєичма-босєич ўтиш, молия ва статистика іисобот-
лари тизимини янада соддалаштириш, жумладан, бундай
іисоботларни ваколатли давлат органларига электрон шак-
лда таєдим этиш каби механизмлар іисобидан єўллаб-єув-
ватлаш масалалари іам єонунда ўз аксини топиши дар-
кор»
8
, - дейилади.

Download 2.66 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling