Akkumulatorlar batareyasining nosozliklari va ularning yuzaga kelish sabablari

Akkumulatorlar batareyasi (AKB) nosozliklarining yuzaga kelish sabablari, ularning diagnostikasi va bartaraf etish usullari

AKB nosozliklarining sabablari	Diagnostika usullari	Bartaraf etish usullari
AKBtez-tez razryadlanadi va startyor bilan dvigatelni yurgizib yuborishda tirsakli valning kerakli aylanishlar chastotasini ta’minlay olmaydi
Dvigatel ishlamay tur- gan yoki dvigatel tir­sakli vali past aylanish- lar chastotasida ishla- gan hollarda elektr is- te’molchilarini uzoq vaqt ishlatish.	Uzoq masofani yori- tish faralari ulanganda yarim cho‘g‘ bilan ishlaydi.	AKBning razryadlan- ganlikdarajasi aniqla- nadi, zarurat bo‘lsa zaryadlanadi. Dvigatel ishlamaganda iste’mol- chilarni uzoq vaqt ish­latish tavsiya etilmaydi.
Qopqoq yuzasi bo‘yi- cha toko‘tkazuvchi if- loslikyoki elektrolit bilan AKB qisqichlari tutashuvi tufayli me’­yordan ortiq o‘z-o‘zi- dan razryadlanish.	Voltmetr strelkasi «qizg‘ish» zonada, ampermetr razryadni ko‘rsatadi.	Batareya yuzasi nasha- tir spirtining 10 % li eritmasi yoki kalsiy- lashtirilgan soda bilan tozalanadi.
Operatorning yemiri- lishi yoki «o‘sishi», AKB aktiv massasi to‘kilganda hosil bo‘l- gan shlam bilan elek- trodlar tutashuvi tu­fayli me’yordan ortiq o‘z-o‘zidan razryad- lanish.	Elektrolit zichligi me’yoriy qiymatda bo‘lsa ham, voltmetr bilan o‘lchangan e.y.k.past qiymatga ega bo‘ladi.	Yemirilgan separator- larni almashtirish va shlam tozalash orqali AKBni ta’mirlash.
Ifloslangan suv yoki elektrolit qo‘llanilishi tufayli me’yordan ortiq o‘z-o‘zidan razryad- lanish.	Voltmetr strelkasi «qizg‘ish» zonada, ampermetr razryadni ko‘rsatadi.	10 soatli razryad reji- mida AKB 1,1—1,2 V.gacha razryadlanadi, elektrolit to‘kiladi, ba- tareya yuviladi, yangi elektrolit quyiladi va me’yorgacha zaryad­lanadi.

AKBning uzoq mud- datda saqlanganligi, past zaryadlanish da- rajasida va elektrolit zichligi past holda eks­pluatatsiya qilinish tu- fayli elektrodlarning sulfatlanib qolishi.	Zaryad boshlanishida kuchlanish yuqori; zaryad jarayonida elektrolit zichligi de- yarli oshmay turib, uning qaynay bosh- lashi, harorat oshishi va zaryad oxirida kuchlanish pasayishi.	Elektrolit to‘kib tash- lanadi, 1,145 g/sm^3 zichlikli yangisi quyi­ladi, AKB 0,05^0C20 A (bu yerda, ^0C20—20 soatli razryad rejimi- dagi sig‘im) tokbilan zaryadlanadi va zaryad oxirida zichlikme’yo- riga olib boriladi; AKB ta’mirlanadi.
AKB qisqichlari sim ushlagichlarining qo‘- shilish joylari zich mahkamlanmaganligi tufayli ularning oksid- lanib qolishi.	Qisqichlar va sim ush- lagich qo‘shiladigan joylarda oppoq qurum hosil bo‘lib qoladi.	AKB qisqichlari sim ulagichlari «oppoq» qurumdan tozalanadi, zich mahkamlanib, texnikvazelin bilan moylab qo‘yiladi.
Elektr iste’molchilari zanjirida qisqa tutashuv.	Hamma iste’molchi- lar uzib qo‘yilar, «massa»sini AKB (—) klemmasiga tutashtiri- ladi. Uchqun hosil bo‘lishi qisqa tutashuv borligini bildiradi, uning aniq joyi tester yoki multimetr orqali ketma-ket tekshirish bilan aniqlanadi.	Aniqlangan qisqa tuta- shuv joyi qo‘shimcha izolatsiya bilan himoya qilib qo‘yiladi.
Bir yoki bir necha ak- kumulatorlarda no- sozliklar mavjud.	AKBsig‘imi me’yor- dan kam va yuklama ostidagi kuchlanish tez pasayib ketadi.	Batareya almashtiriladi.
Generator qurilmasida nosozliklar mavjud.	Generator qurilmasi chiquvidagi kuchla- nish me’yordan kam.	Generator qurilmasi ta’mirlanadi.
AKBda elektrolit sathining tez pasayib ketishi
AKB monobloki shi- kastlangan.	Monoblokda teshilish- lar bor.	AKB monobloki ta’mirlanadi yoki al- mashtiriladi.
Generatordan me’yor- dan ortiq kuchlanish bilan AKB o‘ta zaryad­lanishi.	Generator chiquvidagi kuchlanish me’yordan ortiq.	Kuchlanish rostlagichi yoki generator ta’mir- lanadi.

AKB tiqini zichlan- magan.	Tiqinning buralishi tekshiriladi.	Tiqinni zich burash bilan nosozlikbartaraf etiladi.
AKB tiqinid	agi shamollatuvchi teshiklar orqali elektrolitning sachrashi
Me’yordan ortiq zaryad toki.	Generator qurilmasi nosozligi tekshiriladi.	Kuchlanish rostlagich ta’mirlanadi yoki yan- gisiga almashtiriladi.
AKB har xil qutbli elektrodlarning qisqa tutashuvi.	Nosoz AKBda kuch­lanish bo‘lmaydi.	AKB ta’mirlanadi.
AKB zaryadlanmaydi
Generator qurilmasi AKB zanjirida uzilish bor.	Generator chiquvidagi kuchlanish voltmetr bilan tekshiriladi, uzi- lish tester bilan aniq- lanadi.	Aniqlangan uzilish bartaraf etiladi.
Elektrodlarning aktiv massasi yemirilgan.	Elektrolit zichligi me’yorda bo‘lsa ham, AKB e.y.k. kamyoki zaryad jarayonida sust gaz ajralib chiqadi.	AKB ta’mirlanadi.
Voltmetr strelkasi «qizil» zonada joylashgan, sozlovchi kuchlanish me’yorli qiymatida ampermetr katta zaryad kuchini ko‘rsatadi
AKB har xil qutbli elektrodlarning qisqa tutashuvi.	Nosoz AKB da kuch- lanish bo‘lmaydi.	AKB ta’mirlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Avto tuzulish. Aqilov 2012 ma`ruza matn
2. O.Hamraqulov, Sh.Magdiyev. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent, 2005 yil.
3. Руководство по ремонту и обслуживанию. Инструкция по эксплуатации автомобилей ДЭУ. НЕКСИЯ (все модели). Ташкент, 2000 г.
4.О.Хамракулов, Ш.Магдиев. Автомобилларнинг техник эксплуатацияси. Тошкент. 2005 й.
5. Magdiyev Sh.P. Rasulov H.A. Avtomobil va dvigatellarga texnik xizmat ko’rsatish, ta’mirlash. Toshkent, “ILM ZIYO” -2006 yil.