«Ақлий ҳужум», «Ролли ўйинлар», «Кластер», «Танқидий тафаккур», «Бумеранг», «Дебатлар», «Таққослаш», «Муаммоли ўқитиш»,

Download 358.5 Kb.

bet	2/6
Sana	21.11.2020
Hajmi	358.5 Kb.
	#149290

1 2 3 4 5 6

Bog'liq
6х6х6 методлари

Талаб:

Математика ўқитувчиларига қўйилган давлат ва касбий талабларнинг бажарилишига эришиш.

Дарснинг мазмуни:

Бугунги кун талаби «Замонавий педагогик технология» асосида дарс ўтиш жараёнида ўқувчи ўтилган мавзу бўйича амалий машғулотлар бажариш, мавзуни дўстларига гапириб бериб, тушунтириш натижасида унинг ўзлаштириши 60-90 % ташкил этиши амалиётда синалди.

Амалий машқ – мавзуда баён қилинган назарий билим, қоида, формулани амалда, машқлар ишлаш жараёнида қўллай олиш кўникмаси (уқуви) га эга бўлиш мақсадида ташкил қилинади. Математика дарсларининг деярли ҳаммасида амалиёт билан боғлиқ машқлар бажарилади.

Мустақил ишлаш – маълум мавзулар гуруҳи (блоки) тугагач, уларни бир тизимга солиш, мустаҳкамлаш мақсадида ўқувчиларга мустақил амалий иш, фаолият билан шуғулланиш, дарслик, масалалар тўплами билан ишлаш кўникмаларини ҳосил қилиш. Масалан, мустақил иш алгебраик касрлар устида тўрт амалга оид бўлиши мумкин. Мутақил иш ёзилган варақ ҳар бир ўқувчига алоҳида берилиши мумкин. Уни ўқитувчи аввалдан тайёрлаб қўяди.

Ўқувчиларнинг жуфт-жуфт мулоқотда бўлиши - бирор мавзуга оид масалани ҳал этишда ўқувчи ўзининг бажараётган ишини ёнида ўтирган (у билан жуфтликда бўлган) ўқувчига тушунтиради. Масалан, жуфтликдаги бир ўқувчи масаланинг шарти ва саволини таҳлил қилишдан уни тўла ечишга олиб борувчи барча ишларни, мулоҳазаларни ўртоғига тушунтиради. У ўз навбатида, масаланинг ечилишини биринчи ўқувчига тушунтиради. Яъни жуфтликдаги ўқувчилар навбатма-навбат ўқитувчи вазифасини (ролини) бажарадилар.

Ўқувчиларни гуруҳларга бўлиб ишлаш орқали ўргатиш – бунда синфдаги ўқувчилар гуруҳларга ажратилади. Ҳар бир гуруҳда 5-6 тадан ўқувчи бўлиши мумкин. Гуруҳдаги вазифа аниқ ва равшан қўйилиши керак. Гуруҳдаги ўқувчилар қўйилган вазифа бўйича фикр-мулоҳазаларини ўртага ташлаб, умумий бир фикрга келадилар. Бу фикрни гуруҳ номидан бирор ўқувчи синфга тақдим этади.

Ўқитувчи гуруҳларнинг фаолиятини изоҳлайди ва баҳолайди. Бундай ишлашда ўқувчилар: бир-биридан ўрганадилар; ҳар гуруҳнинг нуқтаи-назарини, фикрини ҳурмат қилишга; ўз фикрлари, мулоҳазаларини асослашга, кўпчиликка етказа олишга ўрганадилар.

Ролли ўйинлар – мавзуга мос вазиятни саҳналаштириш, ролларга бўлиб ижро этиш. Режа шундай тузилиш керакки, саҳнадаги ижрочининг билим олишларига, кўникмаларни эгаллашларига ёрдам берсин. Ўқитувчи қайси мавзулар саҳналаштириш учун қулайлигини ҳар омонлама ўйлаб кўради; улар рўйхатини тузади ва аълочи ўқувчилар билан биргалашиб сценарий ёзади.

Математик диктантлар – ўқувчи билимининг баҳолашнинг жорий назорат шаклларидан бири. Бунда содда машқлар билан бир қаторда, маълум бир мавзулар мажмуасига оид атама ва тушунчаларни ўқувчининг қай даражада ўзлаштиргани аниқланади.

Танловлар – маълум бир мавзулар гуруҳи бўйича олинган билимларни, кўникмаларни текшириш, баҳолашни мақсад қилиб қўйилади. Бу тадбир савол-жавоблар мусобақаси, викторина, математик даворий газеталар, мавзу бўйича ёзилган рефератлар танлови кўринишида ўтказилади.

Конференциялар – ҳар бир чоракда ўтказилиши мумкин, уларни ҳам оралиқ назоратнинг бир тури деб қараса бўлади. Бунда ўқувчилар ўзлари мустақил ёзган ишларини синфга маъруза шаклида тақдим этадилар.

Ишлар маълум мавзуларга бағишланган бўлади. Ҳар бир синфдан бир нечта мақбул деб топилган ишлар бўйича ўқувчиларнинг мактаб математика конференциясини ўтказиш ҳам мумкин.

«Ақлий ҳужум» - танланган битти муаммо бўйича ўқувчиларни ўзаро мулоқотга, шу муаммо бўйича ижодий иш олиб боришга даъват қилиш, таклиф этиш.

Дарс ишланмасини замонавий педагогик технология асосида ёзиш ҳақида тавсиялар.

Сана__________

Мавзу___________________________________________________________

Дарснингмақсади:_________________________________________________

a) таълимий_______________________________________________________

б) тарбиявий_____________________________________________________

в) ривожлантирувчи_________________________________________________

g) Давлат таълими стандартларига асосан таълим мазммунинининг мажбурий минимуми.

________________________________________________________________

Дарс типи _________________________________________________________

Янги билим беручи, билимларни мустаҳкамлаш, билимларни синаш, умумлаштируви такрорлаш, билим, кўникма ва малакаларини ривожлантириш.

(Дарс типи белгилаб олинади ва ёзилади.)

Дарс тури _________________________________________________________

Сайёҳат, эртак, мусобақа, изланиб ўрганиш биргаликда ўқитиш, саҳналаштирши, ҳамкорлик, понарама, викторина, диспут, мулоқат, mustaqil ижодий фаолият, заковат, синов, парламент, мантиқий фкрлаш, танлов, Ким ошди аукцион дарс.

(Дарс типи белгилаб олинади ва ёзилади.)

Дарс методлари ____________________________________________________

БББ (Билардим. Билмоқчиман. Билиб олдим.), ақлий ҳужум, савол-жавоб, mustaqil ish, klaster, sikveyn, kubik, tushunchalar asosida bashorat qilish, debat, tahmin va tasdiq, zig-zag, toifali sharh, insert, esse, juftlik bilan ishlash, guruh bilan ishlash, oxirgi so’zni menga qoldiring, munozara, chuqurlashtirilgan ma’ruza, bir-birini so’rash, bir-biriga o’rgatish, konseptual jadval, T chizmasi, Venn diagrammasi, ustoz rahbarligidagi amaliyot, tadqiq qilish, chalkashtirilgan mantiqiy zanjirlar, semantik xususiyatlar tahlili, 2 qismli kundaliklar, birgalikda izlash munozaralar girdobi, atamalar asosida bashorat qilish, turli darajadagi savollar, matnning obrazli tizimi, uning timsollari bo’yicha savollar, o’quvchilar munosabatini aniqlash, hikoyalarni qiyoslash hikoya chizmasi, kuzatish, reklama, intervyu, burchaklar, komandalar-o’yinlar-turnirlar, boshqotirma, rebus, topishmoq, test, ma’ruza-munozara, mustaqil izlanish, uy inshosi, sahna namoyishi, so’rov, o’zini-o’zi baholash, gurihiy o’zini-o’zi nazorat qilish, yo’l ko’rsatish, esimizni titkalaymiz, o’qiyman-o’ylayman, yozma topshiriq, akademik bahs munozara, qarama-qarshi munozara, binar, mozaika, geyzer, mustaqil izlanishlar, uy bayoni sinf bayoni, insho, ma’lumot yig’ish, eksperimen, matbuot materiallardan foydalanish, og’zaki taqdimot, rolli o’yinlar, plakat bilan taqdimot, yozma debat, diktant, asoslangan esse, suhbat, informasion axborot texnilogiyalaridan foydalanish. Ta’limiy o’yinlar (chorraha, sayohat, kim chaqqon, do’stingni top, davom etir, meni tushun, baliq ovi, bingo, domino, lotto, zakovat, molekula atom, burchaklar, gaz suyuqlik qattiq jism, ziyraklik, sen bo’shsan, oylab top, men kim man, men nima man, zinama-zina, yettiga-yetti.

(Dars metodlari belgilab olinadi va yoziladi.)

Foydalanilgan adabiyotlar___________________________________________

Dars jihozi________________________________________________________

Darsning borishi.

Tashkiliy qism. Guruhlarni tashkil etish taqdimot.________________________

O’tgan mavzuni so’rash. Ta’limiy o’yin________________________________

Yangi mavzuni o’rganish. Yo’naltiruvchi savollar.________________________

Darsni mustahkamlash_______________________________________________

Test ____________________________________________________________

Rebus ___________________________________________________________

Boshqotirma _____________________________________________________

Topishmoq _______________________________________________________

Yozma topshiriqlar (sifatli, sonli, eksperimental, grafikli masalalar)__________

Uyga vazifa (kuzatish uchun, o’qish uchun, yasash uchun, yechish uchun, yozish uchun)___________________________________________________________

Tekshirdi ____________________ Imzo ________________ Sana __________

BBB (Bilardim, bilmoqchiman, bilib oldim) metodi.
Bu metodni "Yangi bilim beruvchi tipidagi darsda foydalanish mumkin.

1 Qadam: Doskaga yangi mavzu yoziladi va o’quvchilar daftariga "Bilardim" - deb yozib yangi mavzu bo’yicha bilganlarini, yozish taklif etildi. (3 daqiqa vaqt beriladi). Taqdimot o’tkaziladi. Taqdimot davomida o’quvchilar yangi mavzu bo’yicha bilganlarini aytib beradilar. Taqdimot davomida fikrlarni guruhlar tomonidan qaytib takrorlamaslik qoidasiga qat'iy rioya qilinadi.

2 Qadam: o’quvchilarga daftarlariga "Bilmoqchiman: " - deb

yozib yangi mavzu bo’yicha nimalarni bilishni xoxlashini yozish taklif etiladi. (1 daqiqa vaqt beriladi) Taqdimot o’tkaziladi.

3 Qadam: o’quvchilarga darslikni ochish va daftarlariga "Bilib oldim" - deb yozib qo’yib tushuganlarini yozish taklif etiladi. (10 daqiqa vaqt beriladi). Vaqt o’tgandan so’ng taqdimot o’tkaziladi. Yangi mavzu o’quvchilar tomonidan aytib beriladi. Barcha qadamlarda o’quvchilar bir - birini tinglash qoidasiga rioya qilinadi. O’qituvchi tomonidan yangi mavzu bo’yicha aytilmasdan qolgan qismlari va qo’shimcha adabiyotlardan topilgan materiallardan foydalanib to’ldiriladi.

Klaster metodi.

Klaster inglizcha so’z bo’lib (kluster) bosh, bir shingil, popuk ma'nosini anglatadi. Klaster - bu ma'lum mavzu bo’yicha erkin va ochiq fikrlashning notekis shaklidir.

1 Qadam: Yangi mavzuning asosiy tushunchasi aylana (elips) shaklidagi chizma ichida yoziladi. Masalan yangi mavzu "Kvadrad" bo’lsa quyidagicha daftarlariga chizish va yozish taklif etiladi.

2 Qadam: o’quvchilarga kvadrat deganda ko’z oldingizga kelgan fikrlarni chiziqchalar yoniga yozish taklif etiladi. (Bunda o’quvchi rasmini chizsa ham ruxsat beriladi).

3 Qadam: Taqdimot o’tkaziladi. Bunda o’quvchilar tomonidan yozilgan fikrlar umumlashtirib aytib beriladi. (Guruhdan 1 o’quvchi spiker aytib beradi). Bu fikrlarni doskada bo’r yoki plakatda flomasterlar bilan yozish mumkin.

4. Qadam: Yangi mavzu o’rganiladi.

5. Qadam: Darsni mustahkamlash bosqichida o’quvchilarga quyidagi topshiriq beriladi. q·izil rangli ruchkalaringizni (yashil, qora bo’lsa ham bo’ladi) olib yangi o’rganilgan tushunchalar bilan boyiting.

6. Qadam: Guruhlar taqdimoti o’tkaziladi. Spikerlar qo’shimcha yozganlarni (o’qib) aytib beradilar. Doskada (boshqa rangli bo’r bilan) yoki plakatda boshqa rangli flolmasterlar bilan o’quvchilarning qo’shimcha aytgan fikrlari yozib boriladi.

7. Qadam: o’qituvchi umumlashtiradi qo’shimcha adabiyotlardan foydalangan holda klasterga yana qo’shimcha kiritishi mumkin. (Bu o’qituvchining mahoratiga bog’liq).

Tushunchalar asosida bashorat qilish metodi

Yangi mavzu bo’yicha asosiy tushunchalar to’rtburchak shaklida chizilganlar ichida yoziladi. Masalan. Mavzu. “Xonaning hajmini aniqlash” bo’lsin. Quyidagi tushunchalar yoziladi.

O’lchov lentasi

O’quvchi o’zining taxmin ya’ni bashoratlarini yozadi.

Zig - zag (ajurli arra),

"Ajurli arra" (ajur so’zi frantsuzcha "ajour" so’zidan olingan bo’lib "bir yoqdan ikkinchi yoqqa o’tgan, ikki tomoni ochiq" degan ma'noni anglatadi) metodidan darsning "Yangi mavzuni o’rganish" bosqichida foydalanish mumkin. quyidagi qadamlar bilan o’quvchilar faoliyati tashkil etiladi.

1. Qadam: Guruh bo’lib o’tirgan barcha o’quvchilarni (6 tadan)

raqamlaymiz. 1,2,3,4,5,6

2. Qadam: Darslikni ochib 1 raqamli o’quvchilar mavzuning 1-qismini, 2 raqamli o’quvchilar mavzuning 2- qismi va hokazo 6 raqamli o’quvchilar mavzuning 6 -qismini o’qish taklif etiladi. (Mavzu matnini qismlarga bo’lishni o’qituvchi oldindan mo’ljallab

qo’yadi). O’qish va daftariga qayd qilish uchun 5 daqiqa vaqt beriladi.

3. Qadam: o’qish va daftarlariga bilib olganlarini qayd qilish uchun berilgan vaqt tugagandan so’ng 1 raqamlilar 1- guruhga, 2 raqamlilar 2- guruhga va hokazo 6 chi raqamli o’quvchilar 6 chi guruhga birlashishlari so’raladi. Ularga yangi mavzuning o’ziga tegishli qismi bo’yicha fikr almashishga yana 5 daqiqa beriladi. Har bir guruhdan 1 ta spikerni taqdimotga chiqishi uchun tayyorlashlari lozim.

4. Qadam: Navbat bilan bir guruhdan 1 o’quvchi (spiker) chiqib yangi mavzuning 1-qismi haqida, 2 guruhdan 1 o’quvchi (spiker) chiqib yangi mavzuning 2- qismi haqida va hokazo 6 chi guruhdan 1 o’quvchi yangi mavzuning 6- ajratilgan qismi haqida so’zlab beradi.

5. Qadam: o’qituvchi tomonidan yangi mavzu to’ldiriladi. To’ldirishda o’qituvchi qo’shimcha adabiyotlardan, internetdagi yangi mavzuga doir materiallardan, matbuot materiallaridan foydalanadi.

Aqliy hujum.

Aqliy hujum muammolarni hal qilishda keng qo’llaniladigan samarali metoddir. U o’quvchilarni mustaqil fikrlashga, o’z tasavvurlari va ijodlaridan foydalanishga undaydi. Aqliy hujum metodidan darsning uchala bosqichida ham foydalanish mumkin.

Savol - javob metodi:

Savollar 3 xil bo’ladi:

1. Yo’naltiruvchi 2. Ma'lumot beruvchi

3. Esga keltiruvchi

Savol - javob metodidan o’tgan mavzuni so’rash va yangi mavzuni mustahkamlash bosqichida foydalanish yaxshi samara beradi. Savol - javob metodidan foydalangan holda didaktik (ta'limiy) o’yinlardan foydalanilsa ta'limda samaradorlik (o’quvchilar faolligi) oshadi.

Bu o’yinlardan biri - "·qo’stingni top" o’yinidir. O’yinni tashkil etish uchun o’tgan mavzuga doir o’quvchilar soniga qarab savol - javob kartochkalari tayyorlanadi. Barcha o’quvchilarga bu kartochkalar tarqatiladi. Shovqin bo’lmasligi uchun bir boshdan savollarni o’qish taklif etiladi. Savolni eshitgan barcha o’quvchilardan birtasiga shu savolning javobi bor u aytishi lozim. Darsda shunday holatlar bo’ladiki hech kimdan sado chiqmaydi unda boshqa savolga o’tiladi. O’yin oxirida kimga javob kartochkasi qolganligi aniqlanadi va bu qaysi savolning javobi ekanligi o’qituvchi va o’quvchilar yordamida topiladi. Savol - javob metodidan "baliq ovi" o’yinida ham foydalanish mumkin. Baliqchalar shakli karton qog'ozidan tayyorlanadi, magnit, ip va tayoqchadan qarmoq tayyorlanadi. Baliqchalarga savol yoziladi. Kartonga skripka bog'lab qo’yiladi. Biror sovg'adan bo’shagan karobka olinadi, unga baliqchalar solinadi. O’quvchilar navbat bilan kelib qarmoq tashlab baliqni ovlaydi va savolga javob beradi. Savol - javob metodidan bahs davomida ham foydalanish mumkin. O’rtaga savol muammo tarzida tashlanadi. O’quvchilar bu savolga munosabat bildiradilar. To’g’ri javobni topishga harakat qiladilar.

Kubik metodi

Kubik metodidan darsni mustahkamlash vaqtida foydalansa yaxshi natija beradi. 1 qadam: o’quvchilarga mavzu o’tilgandan so’ng unga biror tushuncha shakllanadi. Shakllangan tushunchani (kattallik, asbob, o’lchov birligi) quyidagicha yozish taklif etiladi.

1. Tasvirlang

2. Taqqoslang

3. o’xshating

4. Tahlil qiling

5. Ishlating

6. Foydali va zararli tomonlari.

Sinkveyn metodi.

Sinkveyn frantsuzcha so’z bo’lib "besh" degan ma'noni bildiradi. o’quvchilarga darsni mustahkamlash bosqichida biror fizik kattalik, asbob, hodisa nomi, fizik olimni quyidagicha besh qatorli misraga solishni taklif etish lozim.

Ot (1 so’z)

Sifat (2 so’z)

Fe'l (3 so’z)

Ibora (gap bilan ta'rifi beriladi)

Sinonim (1 so’z yoziladi, otga yozilgan so’z bilan ma'nosi bir xil bo’lsin).

Binar metodi

Bu metoddan har kunlik darsda foydalanish mumkin. "Bi" old qo’shimchasi 2 ma'nosini bildiradi. Binar - juft bo’lib ishlashdir.

Oxirgi so’zni menga qoldiring.

Bu metoddan darsda biror muammoni hal qilishda foydalanish mumkin. Barcha o’quvchilar muammoga munosabatlarini bildiradilar. Oxirgi aytgan o’quvchining munosabati qabul qilinadi.

Venn diagrammasi.

Bu metod o’quvchini kattaliklarni qiyoslashga undaydi. quyidagiday doiralar chiziladi. Ikkita kattalik taqqoslanadi. Bir xil jihatlari o’rtada (aylanalar kesishgan qismida yoziladi. O’ziga xos jihatlari aylanada yoziladi

Burchaklar metodi.

Burchaklar metodidan foydalanish yo’li quyidagicha: 4 ta burchakka mavzuga doir 4 ta jihoz qo’yiladi. O’quvchilar raqamlanadi. 1,2,3,4 deb. Guruhlar tashkil etilgandan so’ng 1 guruh 1 deb qabul qilingan burchakka boradi va hokazo 4 guruh deb qabul qilingan burchakka boradi. Burchaklardagi jihozlarni olib ular haqida fikr almashadilar va taqdim qiladilar. Jihozlarga qarab o’zlariga nom tanlaydilar. Dars mavzusiga qarab burchaklarga matematikning rasmi, asbob- anjomlar,matbuot materiallari, kompyuter texnikasini qo’yish mumkin. Yuqorida yozilganimizdek guruhlarga ajratgandan so’ng o’quvchilar burchaklarga borib qo’yilgan muammoni hal qiladilar. Bunga 5-10 daqiqa vaqt beriladi. Vaqt o’tgandan so’ng taqdimot o’tkaziladi. Kompyuter texnikasi oldiga borgan o’quvchilar shu mavzuning elektron versiyasini o’rganib o’quvchilarga taqdim qilishlari lozim.

Limerik metodi.

O’quvchilarga biror mavzu bo’yicha quyidagi savollarga javob berish taklif etiladi.

1. Kim, qayerdan

2. qanday, qanaqa.

3. Nima sodir bo’ldi?

4. Nima bilan tugadi?

Mozaika metodi.

Mozaika so’zining ma'nosi bo’laklardan yig'ib butun hosil qilishdir. Bu usuldan foydalanish uchun oldindan kartochkalarga so’zlar yozilishi kerak. O’quvchi so’zlar ketma - ketligini topib qo’yib gap yasashi lozim. Matematikadagi qonun, qoidalarning so’zlarini alohida kartochkalarda yozish mumkin. har bir qoida, qonun so’zlari yozilgan kartochkalar alohida konvertda saqlanishi lozim. Rasmlarni ham qirqib bo’laklab qo’yilsa o’quvchi yig'ib rasm haqida gapiradi. Guruhlarni ham mozaika metodidan foydalanib tashkil etish mumkin.

Boshqotirma.

Bu keng tarqalgan metod hisoblanadi. Aslini olsak bu ham savol-javob metodi, lekin bunda savol og'zaki berilsa javob yozma doska yoki daftariga yoziladi. So’zlar kichkina-kichkina chizilgan to’rtburchaklarda yoziladi. Boshqotirmadan o’tgan mavzuni so’rashda, yangi mavzuning "mavzusini" keltirib chiqarishda, darsni mustahkamlash maqsadida keng foydalanish mumkin.

Bayon metodi.

Bayon bu o’quvchining o’rganib bo’lingan mavzusi bo’yicha yoddan yozilgan ishidir. Bayonninh hozirgi nomi esse.

Topishmoq va she'rlar.

Topishmoqlar va she'rlardan ham darslarda foydalansak darsimiz yanada qiziqarli bo’ladi.

Diofant( matematik) haqida qabr toshidagi yozuv.

She’r

Birodar to’xta bir dam

Shu qabrning yonida.

Yotar unda Diofant

So’ngi joy makonida

Shu yerda topdi uning

Uzoq umri nihoya