Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti «adabiyotshunoslik nazariyasi»

Adabiyot esa insonni yaxlit va jonli tarzda o’rganadi, tahlil va tadqiq qiladi, tasvirlaydi: 
kitobxon ko’z o’ngida u fikrlovchi, harakat qiluvchi, his qiluvchi, o’z atrofidagi olamlar bilan 
jonli munosabatda bo’luvchi odam tarzida gavdalanadi. Shu sabab ham adabiyotda qayta yartilgan 
olam-insoniylashgan olam mukammalligi, ezgulikni uyg’otadigan go’zalligi bilan inson ong-shuuriga 
qattiq ta’sir etadi; uni komil insoniylikka yetaklaydi. Shu fazilati bilan adabiyot – “insonshunoslik” 
(M.Gorkiy)dir; inson ruhiyatini poklovchi, boyituvchi, “kir-chir”lardan xalos etuvchi mo’jizadir. 
Insonin ulug’lab, e’zozlab, hurmatlab, ardoqlab, sevib kuylovchi va xuddi shunday ruhni boshqalarga 
ato etuvchi qiyosi yo’q ne’matdir. Shuning uchun ham hazrat Navoiy bugun ham xitob qiladilar: 
Jondin seni ko’p sevarman, ey umri aziz! 
Sondin seni ko’p sevarman, ey umri aziz! 
Har neniki sevmoq ondin ortiq bo’lmas, 
Ondin seni ko’p sevarman, ey umri aziz! 
Xulosa: adabiyotning tasvir ob’ekti – hayot, tasvir predmeti - inson, vazifasi - inson 
tuyg’ularini tarbiyalashdir. Demak, adabiyot hayotning so’z san’ati orqali insoniylashgan 
ifodasidir. 
Tayanch tushunchalar 
Fan, san’at, adabiyot. Adabiyot – so’z san’ati. Adabiyot insonshunoslikdir. Adabiyot tuyg’ular 
tarbiyachisidir. 
Savol va vazifalar 
1. Fan va san’at nima? Ularning qaysi ko’rinishlarini bilasiz? 
2. Adabiyot nega so’z san’ati? So’zning qudrati haqida bilganlaringizni so’zlang. 
3. Adabiyot – insonni qanday o’rganadi? 
4. Adabiyotning vazifalarini aniqlang, yodlagan asarlaringiz misolida isbot qiling. 
Adabiyotlar 
1. Falsafa. T., “Sharq”, 1999, 401-445-betlar. 
2. V.G.Belinskiy. Tanlangan asarlar. T., O’zbekiston SSR davlat nashriyoti, 1955, 131-134-betlar. 
3. Oybek. Adabiyot to’g’risida, T., “Fan”, 1985. 
4. Muhammad Yusuf. Yolg’onchi yor, T., G’afur G’ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 
1994.
5. T.Boboyev. Adabiyotshunoslikka kirish, T., “O’qituvchi”, 1979, 24-33-betlar. 
6. Hotam Umurov. Adabiyot nazariyasi, o’quv qo’llanma, S., SamDU nashri, 2001, 14-30-betlar. 
 

---

12