Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti
Download 7.17 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 9. « Suv sarfini hisoblashga doir masalalar » mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik modeli
- « Suv sarfini hisoblashga doir masalalar » mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik xaritasi
- Suv sarfini hisoblashga doir masalalar Masala
- « D.Bernulli tenglamasi va uni qo’llash » mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik xaritasi
Rasm 4.6 Sinov savollari 1. Bernulli tenglamasini ayting va izohlang. Uni qo’llash bo’yicha misollar keltiring. 2. Bernulli tenglamasining mexanik ma’nosini ayting va izohlang. Misollar keltiring. 3. Bernulli tenglamasining geometrik ma’nosini ayting va izohlang. Misollar keltiring. 98 9. « Suv sarfini hisoblashga doir masalalar » mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik modeli O’quv soati – 2 soat Talabalar soni: 25 ta O’quv mashg’ulot shakli Individual topshiriqlarni bajarishga asoslangan amaliy mashg’ulot Amaliyot rejasi 1. Oqim tezligi. 2. Ortiqcha bosim. 3. Suv sarfi . 4. Masalalar yechish. O’quv mashg’ulotining maqsadi: Suyuqlik va gazlarning eng muhim asosiy fizik xossalari haqida tushuncha berish; hisob imkoniyatlaridan samarali foydalanish ko’nikmalarini hosil qilish; ularni amaliyotga qo’llashni o’rganish. Pedagogik vazifalar: O’quv faoliyati natijalari: Suv sarfining ma’nosini o’rganish; Oqim tezligi va suv sarfi orasidagi bog’lanishlarni o’rganish; Oqib o’tuvchi suv hajmni aniqlash bo’yicha bilimni mustahkamlash; Qo’yilgan savollarga javob beradilar; Suyuqliklarning teshik va nasadkalardan oqish tezliklarini topadilar; Suyuqliklarning bosimini aniqlaydilar; Napor chiziqlarini chizadilar va hajmni aniqlaydilar. O’qitish vositalari Ma’ruza matni, kompyuter slaydlari, doska ekspert varaqlari, grafiklardan foydalanish. O’qitish usullari-texnikasi Amaliy mashg’ulot, topshiriqlar, amaliy ishlash usuli, suhbat, guruhlarda ishlash usuli. Bahs munozara usuli. Charxpalak O’qitish shakllari Individual, guruh O’qitish sharoiti Texnik vositalar bilan ta’minlangan, guruhlarda ishlash usulini qo’llash mumkin bo’lgan auditoriya. Monitoring va baholash Og’zaki savollar, blis-so’rov « Suv sarfini hisoblashga doir masalalar » mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik xaritasi Ish bosqichlari O’qituvchi faoliyatining mazmuni Tinglovchi faoliyatining mazmuni 1-bosqich (20 min) 1.1. O’quv mashg’uloti savollarni tahlil qiladi va o’quv faoliyati natijalarini aytadi. 1.2. Tinglovchilarning mashg’ulotdagi faoliyatini baholash ko’rsatkichlari va mezonlari bilan tanishtiradi (1-ilova). 1.3. Mavzu bo’yicha tayyorlangan topshiriqlarni tarqatadi.(2-ilova). 1.4. Savollar berib suhbat tarzida tinglovchilar bilimlarini jonlantiriladi Tinglaydilar. Tinglaydilar. Topshiriqlar bilan tanishadilar Javob beradilar 2 -bosqich Asosiy bo’lim. (50 min) 2.1. Topshiriqlarni aniqlaydi va guruhda ishlashni tashkil etadi. Yechimni tekshiradi va baholaydi. (3-ilova). 2.2. Topshiriqlar mazmunini tushuntiradi va bajarish bo’yicha maslahatlar beradi. 2 ta mini guruxga ajraladilar. Topshiriqda keltirilgan savollarga 1-2 javob tayyorlaydi. 99 3-bosqich. Yakun lovchi (10 min) 3.1. Mavzu bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. 3.2. Mavzu maqsadiga erishishdagi tinglovchilar faoliyati tahlil qilinadi va baholanadi. 3.3. Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun adabiyotlar beradi. Savollar beradilar UMKga qaraydilar. Mustaqil ish topshiriqlari va uy vazifalarini yozib oladilar Suv sarfini hisoblashga doir masalalar Masala 1. Uzunligi l = 80 m va diametri d = 50 mm bo’lgan magistral o’tkazgich temperaturasi t = 15c bo’lgan suvni doimiy h = 18 m napor bilan tarmoqlanish tuguni a ga va undan v va c tarmoqlarga uzatayapti (rasm 4.9), trubalarning uzunlik, diametr va a nuqtaga nisbatan geometrik balandliklari mos ravishda: l 1 = 15 m, d 1 = 32 mm, h 1 = 4 m, l 2 = 10 m, d 2 = 25 mm, h 2 = – 0,5 m. o’tkazgich trubalarida va a tarmoqlanish tugunida suv sarfi topilsin. 1 O’tkazgich o’qidan o’tuvchi tekislikka nisbatan 1-1 va 2-2 kesimlar uchun Bernulli tenglamasini tuzamiz l Б h g v g P H с Bu tenglamada yetarlicha kichik bo’lgan g V hadni e’tiborga olmaymiz va tenglamani g P Б с ga nisbatan yechib, tarmoqlanish tugunidagi naporni aniqlaymiz: 2 1 l Б h - H сg P h l1-2 ni sarf xarakteristikasi orqali ifodalab olamiz 2 2 - 18 K Q l сg Б P (4.5) 2 Har bir tarmoq uchun Bernulli tenglamasidan 2 1 2 1 2 1 2 1 1 4 1 1 K Q l K Q l - h сg Б P (4.6) 2 2 K 2 2 Q l 2 2 K 2 2 Q l - h сg Б P 2 3 , 0 2 2 (4.7) 3 Suvning kinematik qovushoqlik koeffisiyenti . н с м 4 (4.5), (4.6), (4.7) tenglamalardan olingan hisob natijalarini 4.3. va 4.4. jadvallarga kiritamiz. Rasm 4.9 100 Jadval 4.3 Parametrlar nomlari мм м; l d мм ; м l d Q, l/s 2 3 4 0,5 1 2 3,0 , р d Q V m/s 0,51 1,02 1,53 2,04 0,62 1,24 2,49 3,73 н vd R е 16743 33486 50230 67006 13053 26105 52337 78326 d R е э Д 70 134 201 268 82 163 327 489 e R d э Д , л 0,033 0,0306 0,0297 0,0293 0,036 0,0337 0,0324 0,0319 л g C 48,77 50,6 51,4 51,75 46,7 48,25 49,2 49,6 R wc K , l/s 10,7 11,1 11,2 11,35 3,36 3,47 3,54 3,57 g Б P с , m 17,3 15,4 12,3 8,1 4,33 5,24 8,78 14,6 Jadval 4.4 Parametrlar nomlari мм ; l м d Q, l/s 0,5 1 2 2,5 , р d Q V m/s 1,02 2,04 4,07 5,09 н vd R е 16776 33552 66940 83717 d R е э Д 134 268 535 669 e R d э Д , л 0,036 0,035 0,034 0,033 л g C 46,7 47,3 48,0 48,8 R wc K , l/s 1,8 1,83 1,86 1,89 101 g Б P с , m 0,27 2,5 11,0 17,0 Olingan bu hisob natijalari bo’yicha AV va VS tarmoqlar uchun naporlar grafiklarini quramiz va ularni parallel ishlovchi o’tkazgichlar qoidasi bo’yicha qo’shamiz. Shu usul bilan qurilgan egri chiziq va tarmoqlanish tugunida kerakli napor chizig’i bilan kesishish nuqtasi umumiy sarf va tarmoqlar bo’yicha sarflarni beradi. Grafik (rasm 4.10) bo’yicha: Q = 3,85 l/s; Q 1 = 2,05 l/s; Q 2 = 1,8 l/s; g P Б с = 9,07 m. (4.5), (4.6) va (4.7) tenglamalar analitik usulda ham yechilishi mumkin, chunki noma’lumlar: Q 1 , Q 2 va g Б P soni tenglamalar soniga teng. Rasm 4.10 Sinov savollari 1. Suv sarfi deb nimaga aytiladi? 2. Napor deb nimaga aytiladi? Yo’qotilgan napor nima? 10. «D.Bernulli tenglamasi va uni qo’llash » mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik modeli O’quv soati – 2 soat Talabalar soni: 25 ta O’quv mashg’ulot shakli Individual topshiriqlarni bajarishga asoslangan amaliy mashg’ulot Amaliyot rejasi 1. Oqim tezligi. 2. Ortiqcha bosim. 3. Asosiy qonunlar: Bernulli tenglamasi, 102 uzviylik tenglamasi. 4. Masalalar yechish. O’quv mashg’ulotining maqsadi: Suyuqlik va gazlarning eng muhim asosiy fizik xossalari haqida tushuncha berish; hisob imkoniyatlaridan samarali foydalanish ko’nikmalarini hosil qilish; ularni amaliyotga qo’llashni o’rganish. Pedagogik vazifalar: O’quv faoliyati natijalari: Turli hollar uchun Bernulli tenglamasini va uning ma’nolari (fizik, geometrik) ni o’rganadilar; Bu tenglamani qo’llashni o’rganadilar; Hajmni aniqlash bo’yicha bilimni mustahkamlash; Qo’yilgan savollarga javob beradilar; Suyuqliklarning teshik va nasadkalardan oqish tezliklarini topadilar; Suyuqliklarning bosimini aniqlaydilar; Napor chiziqlarini chizadilar va hajmni aniqlaydilar. O’qitish vositalari Ma’ruza matni, kompyuter slaydlari, doska ekspert varaqlari, grafiklardan foydalanish. O’qitish usullari-texnikasi Amaliy mashg’ulot, topshiriqlar, amaliy ishlash usuli, suhbat, guruhlarda ishlash usuli. Bahs munozara usuli. Charxpalak O’qitish shakllari Individual, guruh O’qitish sharoiti Texnik vositalar bilan ta’minlangan, guruhlarda ishlash usulini qo’llash mumkin bo’lgan auditoriya. Monitoring va baholash Og’zaki savollar, blis-so’rov « D.Bernulli tenglamasi va uni qo’llash » mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik xaritasi Ish bosqich- lari O’qituvchi faoliyatining mazmuni Tinglovchi faoliyatining mazmuni 1-bosqich (20 min) 1.1. O’quv mashg’uloti savollarni tahlil qiladi va o’quv faoliyati natijalarini aytadi. 1.2. Tinglovchilarning mashg’ulotdagi faoliyatini baholash ko’rsatkichlari va mezonlari bilan tanishtiradi (1-ilova). 1.3. Mavzu bo’yicha tayyorlangan topshiriqlarni tarqatadi.(2-ilova). 1.4. Savollar berib suhbat tarzida tinglovchilar bilimlarini jonlantiriladi Tinglaydilar. Tinglaydilar. Topshiriqlar bilan tanishadilar Javob beradilar 2 -bosqich Asosiy bo’lim. (50 min) 2.1. Topshiriqlarni aniqlaydi va guruhda ishlashni tashkil etadi. Yechimni tekshiradi va baholaydi. (3-ilova). 2.2. Topshiriqlar mazmunini tushuntiradi va bajarish bo’yicha maslahatlar beradi. 2 ta mini guruxga ajraladilar. Topshiriqda keltirilgan savollarga 1-2 javob tayyorlaydi. 3-bosqich. Yakun lovchi (10 min) 3.1. Mavzu bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. 3.2. Mavzu maqsadiga erishishdagi tinglovchilar faoliyati tahlil qilinadi va baholanadi. 3.3. Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun adabiyotlar beradi. Savollar beradilar UMKga qaraydilar. Mustaqil ish topshiriqlari va uy vazifalarini yozib oladilar D.Bernulli tenglamasi va uni qo’llash 103 1-masala P’ezometr ko’rsatgichida h0.25 m, suyuqlik o’tkazgich quvur diametri d 1 0,2 m, quvur bo’g’ini diametri d 2 0,1 (5.9-rasm ) berilgan bo’lsa Venturnning suv o’lchagichi yordamida quvurdan o’tayotgan Q suv sarfini aniqlang. Masalani Yechishda tazyiqni yo’qotilishi hamda bo’g’indagi oqimning siqilishi hisobga olinmasin. Yechish: 1-1 va 2-2 kesimlar uchun biror 0-0 tekislikka nisbatan Bernulli tenglamasini yozamiz: тоз h g V g P z g V g P z 2 2 2 2 1 2 2 1 1 1 SHartga ko’ra h toz 0, 1 deb olsak h g V g V g P z g P z 2 2 2 1 2 2 2 2 1 1 Bu yerda V 1, V 2 lar nomalum. Suyuqlik sarfi quvur bo’ylab bir hil bo’lgani uchun u quyidagicha aniqlanadi: 2 2 2 1 2 1 2 2 1 1 4 4 V d V d V V Q Bundan kinetik energiya o’zgarishini olamiz 2 1 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 2 1 2 2 2 2 2 g V g V g V g V g V h oxirgi tenglikdan 2-2 kesimdagi tezlikni topamiz. 2 1 2 2 2 1 2 2 1 2 1 2 d d gh gh V SHunday qilib, quvurdagi oqim sarifini hisoblash formulasini olamiz. Q 2 V 2 h g 2 1 2 2 2 1 2 Berilgan shartlar bo’yicha ko’ndalang 2-2 kesim yuzasini hisoblaymiz 2 0785d 2 2 0,00785m 2 . Endi h A Q deb olib, 2 1 2 1 2 2 1 2 g A ni hisoblaymiz c м A 5 . 2 2 037 . 0 25 . 0 1 43 . 4 00785 . 0 bundan suyuqlik sarfini topamiz: Q N 0,037 1,25 0,00785 l/s Q x -xaqiqiy sarfi olingan natijadan kichkina, chunki tazyiqni yo’qotilishi 104 2-Masala Gorizontal joylashgan Venturi suv o’lchagichiga idishga joylashgan suyuqlikdan naycha chiqarilgan.Venturi o’lchagichi diametri d 1 bo’lib undagi suv harakati tezligi mos ravishda V 1 vaV 2 ga teng . A ta oqim sarfi berilgan bo’lib, I-I va II-II kesimlar orasidan bosim farqi p berilgan bo’lsa idishdagi suyuqlik nayga bo’ylab ko’tarilish balandligi h ni toping. Taziyqlar yo’qolishi hisobga olinmasin. Olingan echimni d 1 0.20m Q0.040 m 3 s40 l s d 2 0,075m r2*10 3 Pa dagi qiymatini toping. Yechish: Venturi naychasini simmetriya o’qini moslashish o’qi qilib olamiz: I-I va II-II kesimlar uchun Bernulli tenglamasini tuzamiz: O-O chiziqda z 1 0 1, z 2 0 1, 1 2 1, R 1 R at R, g V g P g V g P g P a 2 2 2 2 2 2 1 1 II-II kesimdagi pezometrik chiziq va 0-0 orasidagi farq (ordinata) h BAK . g P P g P h BAK BAK 2 V 1 1 Q , V 2 2 Q , g P Q Q h BAK 2 1 2 2 2 2 Bu yerda 2 4 2 2 d , 1 4 2 1 d 0314 . 0 04 . 0 785 . 0 1 2 2 2 0044 , 0 075 . 0 785 . 0 м V 1 сек м Q 247 . 1 0314 . 0 04 . 0 1 , V 2 сек м 091 , 9 0044 , 0 04 , 0 V 2 2 82.64626 , V 1 2 1.623074 216545 . 4 2 2 2 g V , 08281 . 0 2 2 1 g V 20387 . 0 8 . 9 10 1 10 2 3 3 g p h max 3,93 3-masala. Egriligi kichik nayning S 1 va S 2 yuzali ikkita kesimi orqali siqilmaydigan suyuqlik oqimining statik bosimlari p 1 =10 5 Pa va p 2 =0,999·10 5 Pa hamda mos zichlik ρ =1,226 kg/m 3 va S 2 /S 1 =0,5 bo’lganda kesimlardagi u 1 va u 2 tezliklarni toping. Yechish. Siqilmaydigan suyuqlik oqimi uchun ushbu 1 2 d 1 V 1 d 2 V 2 O O 2 h 1 105 2 2 2 2 2 2 1 1 u p u p (1) Bernulli tenglamasiga ko’ra quyidagini topamiz: 2 1 2 1 2 2 2 p p u u . (2) Uzviylik tenglamasi 2 2 1 1 S u S u dan ushbu 1 2 2 1 S S u u (3) tenglik kelib chiqadi. (2) va (3) ni birgalikda yechamiz, natijada 1 / 2 2 2 1 2 1 1 S S p p u ; 2 1 2 2 1 2 / 1 2 S S p p u Bularga masalaning berilishidagi son qiymarlarni qo’yib hisoblasak, u 1 =7,374 m/s va u 2 =14,75 m/s natijalarni olamiz. Download 7.17 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling