Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat
Download 1.72 Mb. Pdf ko'rish
|
adabiyot o\'qitish metodikasi q husanboyeva , r niyozmetoa 2
- Bu sahifa navigatsiya:
- DRAMATIK ASARLAR USTIDA ISHLASH YO‘LLARI Reja
Savol va topshiriqlar:
1. Q. Yo‘ldoshevning she’rni ifodali o‘qish haqidagi fikrini qayta o‘qing. O‘z qarashlaringizni taftish qiling. 2. Adabiyotshunoslik fanidan olgan bilimlaringizga tayanib lirik turning janrlari va ularning xususiyatlarini aytib bering. 3. Shoira H. Xudoyberdiyeva qalamiga mansub «Men seni top- gandim...» she’ri tahlili bilan bog‘liq savollarga javob be ring. Ja- voblaringizni asar tahlilidagi qanoatlar bilan solishtiring. O‘xshash va farqli jihatlarni aniqlang. Har ikkala holatga o‘z munosabatin- gizni bildiring. 4. Boshqa biror lirik asarni tanlab oling va uning o‘quv tahlilini amalga oshiring. 5. Adabiyotshunos olimlarning asarlaridan lirik tur haqidagi qarashlaridan iqtiboslar oling. 6. Lirik asarlar tahliliga bag‘ishlangan maxsus dars tashkil eting. 7. H. Xudoyberdiyevaning «Begim, sizni tabiat...» she’ri maz- munidan kelib chiqqan holda «Ayol va muhabbat» mavzusida insho yozing. Har biringizning ishingizni birgalikda muhokama qiling. 245 DRAMATIK ASARLAR USTIDA ISHLASH YO‘LLARI Reja: 1. Dramatik asarlarning o‘ziga xos xususiyatlari. 2. Dramatik asarlarning turlari. 3. Dramatik asarga xos nazariy ma’lumotlarni mustahkam- lash. 4. Dramatik asar tahlili. So‘z san’atining asosiy turlaridan biri bo‘lgan drama qa- dimgi yunon tilidan olingan bo‘lib harakat, amal-faoliyat degan ma’nolarni anglatadi. Dramatik asarlar, asosan, sahnada ijro etish- ga mo‘ljallangan bo‘lib, suhbat-dialog shaklida yoziladi. Dramatik turga drama, komediya, tragediya (fojea) singari janr- lar mansubdir. Bunday bitiklarda voqelik asarda bevosita ishtirok etuvchi shaxslarning xatti-harakatlari va nutqi orqali ochiladi. Dramatik asarlar sahnaga moslab yoziladi. Yozuvchining fikrlari asarda ishtirok etuvchilarning so‘zi va faoliyati vositasida namoyon bo‘ladi. Lirik yoki epik turdagi asarlarda muallif nuqtai nazari, ba’zan ochiq, ba’zan yashirin-pardali tarzda bildiriladi. Dramatik asarlarda ayni mana shu holatning mavjud emasligi o‘quvchi uchun qo‘shimcha qiyinchiliklarni yuzaga keltiradi. Shunga ko‘ra dramatik asarlarda munosabatlarning o‘ziga xos tarzda aks ettirilishini o‘quvchi yoki tomoshabin ongiga, idrokiga yetkazish masalasi turadi. Sahna asaridagi har bir harakat va har bir so‘zning katta ma’no tashishi o‘quvchi yoki tomoshabinlar tomnidan anglab yetilishi kerak. Buning uchun tahlil jarayonida dramatik asarlarning shu xususiyatlariga alohida urg‘u berishga to‘g‘ri keladi. O‘quvchi yoki tomoshabinga bayon va tasvirlashga xos usul- lar yot bo‘lganidan u personajlar xatti-harakatini, voqealar rivo- jini bevosita tahlil etish imkoniyatiga ega emas. Bunday vazi- falar dialoglar yetakchiligida, monolog, remarka va pauzalar yordamida muayyan vaqt ichida tomoshabin yoki kitobxon ko‘z o‘ngida sodir bo‘layotgan qismatlar shaklida amalga oshiriladi. Har bir voqeaga yo‘nalish beriladi. Dramatik asar tanaffuslar bilan ko‘rsatilganligi sababli, har qaysi qismi parda deb yuritiladi. Parda ichida ko‘rinishlar bo‘ladi. Bir ko‘rishga mo‘ljallanganligi sababli dramatik asar hajman cheklangan bo‘ladi 120 . 120 Imomov B., Jo‘rayev J., Hakimova O‘. O‘zbek dramaturgiyasi tarixi. – T.: 246 247 Dramatik asarlar kompozitsion tuzilish jihatidan boshqa janr- lardagi asarlardan farq qiladi. Shuning uchun drama janri so‘z san’atiga mansub bo‘lsa ham, sahnada ijro etilishi bilan roman va qissa janridan farq qiladi. Dramada har bir obraz o‘z xarakteri- ga xos xislatlarni jonli tili, xatti-harakati orqali nomoyish qiladi. Shunga ko‘ra dramada proza va poeziyaga xos bo‘lgan muallif nutqi bevosita ishtirok etmaydi. «Nasrchi va nazmchilar hikoya Download 1.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling