Alishyer navoiy nomidagi samarqand davlat univyersityeti
Download 8.06 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2 soat Talabalar soni : 20 – 28 nafargacha Mashg’ulot shakli Bilimlarni kengaytirish
- O’quv mashg’ulotining maqsadi
- Pedagogik vazifalar
- O’quv faoliyati natijalari
- 6- Mavzu: Amir Temur - markazlashgan davlat asoschlsi Ryeja
- Darsning o`quv va tarbiyaviy maqsadi
- Dars o`tish vositalari
- – 80 minut.
- 50 minut
|
4-masala: IX- XII asrlarda Markaziy Osiyo hududida dunyoviy fan va madaniyat bilan bir qatorda Islom madaniyati ham rivojlandi. Jamiyatdan mahalliy dinlar zardushtiylik, buddizm va boshqalar surib chiqarildi. Arab tili va yozuvi davlat ahamiyatiga ega bo’ldi. Joy nomlari, sanalar, o’lchov arabchaga o’zgartirildi, hatto ona yerimiz Movarounnahr (Ikki daryo oralig’idagi joy) nomini oldi. Islom madaniyatining Qur’oni Karimdan kyeyin ikkinchi o’rinda turadigan nodir manbalaridan biri- Hadislar, ya’ni Muhammad alayhisalomning diniy va ahloqiy ko’rsatmalari, hikmatli so’zlarini rivojlanishida oltin asr IX asr hisoblanadi. Islom dunyosida eng nufuzli dyeb tan olingan oltita ishonchli hadislar to’plamini mualliflari xuddi shu asrda yashab, ijod etgan. Ularning barchasi Markaziy Osiyoda yashagan. Ular Ismoil al- Buxoriy, Imom Muslim ibn al- Xajjoj, Iso at Tyermiziy va boshqalardir. SHular ichida «Hadis ilmida Amir al mo’miniyin» dyegan sharafli nomga sazovor bo’lgan Imom al- Buxoriy alohida e’tiborga molikdir. Al- Buxoriy 810 yil 20 iyulda Buxoroda tug’iladi. 10 yoshga yetmasdanoq hadis ilmini o’rganishga kirishadi. U yoshligidanoq onasi tarbiyasida bo’ladi. 825 yilda u o’z onasi va akasi Ahmad bilan haj safariga kyetadi. Makka va Madina shaharlarida bo’lib, olti yil Xijozda yashaydi, hadis ilmidan o’z bilimini yanada boyitadi. Al-Buxoriy Damashq, Qohira, Basra, Kufa, Bag’dod kabi shaharlarda yashaydi, u yerda 90 ga yaqin ustozlar orttiradi, o’z navbatida o’nlab shogirdlar tayyorlaydi. Al Buxoriy byesh yil Nishopurda yashaydi va o’sha yerda At- Tyermiziy bilan tanishadi. Tyermizlik bu muhandis al- Buxoriyga ham shogird, ham safdosh edi. At- Tyermiziy o’z ustoziga yuqori baho byerib: «Myen ul kabi boshqa biror allomani uchratmadim. Xudo uni Payg’ambar ummatlarining byezagi qilib yaratgandur» dyegan edi. Al- Buxoriy o’z shogirdlariga nihoyatda myehribon bo’lgan. SHogirdi At Tyermiziyning bilimini yuqori baholagan. «Myen syendan ko’rgan foyda, syen myendan ko’rgan foydadan ortiqroq» dyeb unga nisbatan chuqur hurmatini bildirgan. Al- Buxoriy 868 yili Nishopurdan Buxoroga qaytib kyeladi va bu yerda uni aholi zo’r hurmat bilan kutib oladi. Buxoroda u kishi hadisshunoslik ilmidan dars byerib, ko’plab shogirdlar tayyorlaydi. Ammo al- Buxoriyning g’animlari uni ilmini ko’rolmay Buxorodan quvg’in qilish niyatida Buxoro hukmdori Xolid ibn Ahmad bilan o’rtadagi aloqai yomonlashtirishga erishadi. Bu adovatning sababi, hukmdor allomadan huzuriga kyelib, hadisshunoslik ilmidan farzandlariga dars byerishni talab qiladi. Imom Buxoriy bu talabni rad etib: "Myen ilmni xor qilib, uni hokimlar eshigi oldiga olib bormayman, kimga ilm kyerak bo’lsa o’zi kyelsin" - dyeb javob byeradi. Buxoro hokimi ig’vogarlarning maslahatiga quloq solib, allomadan Buxoroni 346
tark etishni talab qiladi. Olim Samarqand ulamolari taklifi bilan Samarqandga yo’l oladi. Yo’lda Xartang qishlog’ida Abu Mansur G’olib ibn Jabri uyida to’xtaydi. Bu yerda Imom Buxoriy byetob bo’lib milodiy 870 yilda 62 yoshida vafot etadi va va shu yerga dafn etiladi. Imom Buxoriy avlodlarga boy va qimmatli myeros qoldirib, uning asarlari 20 dan oshadi. Uning "Al-Jomye’ as-sahih", "Al-adab al-mufrat", "At-tarix as-sog’iy", "At-tarix al-avsod" va boshqalarni ko’rsatish mumkin. 1998 yilda O’rta Osiyo va Qozog’iston musurmonlari diniy boshqarmasi tashabbusi bilan jumhuriyatimizda butun islom dunyosi vakillari ishtirokida allomaning 1225 yillik yubilyeyi kyeng nishonlandi. Allomaning bizlarga qoldirgan boy tarixiy myerosi to’g’risida O’zbyekiston Ryespublikasi Pryezidyenti Islom Karimov ma’ruza qildi va Imom Buxoriyning Xartang qishlog’ida joylashgan salobatli maqbarasi ta’mirlanib, eng obod va ko’rkam qadamjolardan biriga aylandi. Imom Buxoriyning yaqin shogirdlaridan biri muhandis olim Imom at- Tyermiziydir (824- 892). U Tyermiz yaqinidagi Bug qishlog’ida tug’ilgan. Uning yoshligi Tyermiz shahrida o’tadi, dastlabki ma’lumotni shu yerda oladi. U yoshligidan o’ta qobiliyatli, ziyrak bo’lib, hadis ilmiga qiziqadi. Bu ilmni yanada chuqurroq o’rganish uchun SHarq mamlakatlariga- Iroq, Xuroson, Makka va Madinani ziyorat qiladi. Bu olimning aksariyat asarlari bizgacha yetib kyelgan. Bu asarlar ichida eng mashhuri «Al- Jami’»dir. Bu asar payg’ambarimizga doir 6 ta ishonchli hadislar to’plamlaridan biridir. Bu hadislarda diniy masalalar bilan birga ahloqiy masalalar, insonparvarlik g’oyalari o’z aksini topgan. Ularda ahloqiy fazilatlar ulug’lanib, o’g’rilik, zo’ravonlik, yolg’onchilik, manmanlik kabi salbiy xislatlar qoralangan. Xulosa qilganda buyuk vatandoshimiz At- Tyermiziyning bizgacha qoldirgan boy va ilmiy myerosi katta ahamiyatga ega bo’lib, bu qimmatbaho myeros jumhuriyatimizda yetarlicha o’rganilmagan. IX- XII asrlardagi O’rta Osiyodagi madaniyatning uyg’onish davri ilk uyg’onish lavri bo’lib Yevropada XV- XVII asrlarda boshlangan uyg’onishdan farq qiladi. O’rta Osiyodagi uyg’onish davri bu yerda tashkil topgan mustaqil davlatlarning vujudga kyelish jarayoni bilan uzviy bog’liqdir. Xulosa qilganda IX- XII va XIV- XV asrlarda Markaziy Osiyoda ilm- fan, ma’rifat va madaniyatning gullagan davri bo’ldi. Bu madaniyatning rivoji dunyoviy madaniyat rivoji bilan chambarchas bog’lanib kyetdi. O’zbyekiston Ryespublikasi Pryezidyenti I. A. Karimov 1998 yil «Tafakkur» jurnali muxbirlarining savollariga javob byera turib IX- XV asrlarda ma’rifatli dunyo yurtimiz donishmandlarini qanchalik izzat- ikrom qilgan bo’lsa, XXI asrda biz xalqimiz, millatimizga nisbatan ana shu ehtiromni qaytadan qo’lga kiritishimiz kyerak, - dyeb ulkan vazifalarni olg’a suradi. Bu boradagi astoydil harakat, intilish mustaqil O’zbyekiston uchun uchinchi uyg’onish- Ryenyessansga aylansa ajab emas.
1.Amir Temur shaxsi. Temurning siyosiy kurash maydoniga kirib kelishi. 2.Movarounnahr va Xurosonda markazlashgan o'zbek davlatchiligini bunyod etishda Amir Temurning buyuk tarixiy xizmati. 3.Amir Temur davlatining ichki va tashqi siyosati. 4.Amir Temur - atoqli davlat arbobi, mohir diplomat.
nomayondalar, ma’naviy-ma’rifiy sohadagi olib borgan ishlari haqida bilim beriladi. 347
Pedagogik vazifalar: Amir Temur shaxsi, Temurning siyosiy kurash maydoniga kirib kelishini yoritib berish Movarounnahr va Xurosonda markazlashgan o'zbek davlatchiligini bunyod etishda Amir Temurning buyuk tarixiy xizmatini yoritib berish Amir Temur davlatining ichki va tashqi siyosatini yoritib berish va mustahkamlash
mohir diplomat ekanligini tarixiylik nuqtai nazaridan yoritib berish
Amir Temur shaxsi, Amir Temurning siyosiy kurash maydoniga kirib kelishini tarixiy manbalar asosida yoritib berishdan iborat; Movarounnahr va Xurosonda markazlashgan o'zbek davlatchiligini bunyod etishda Amir Temurning buyuk tarixiy xizmatini tarixiy manbalar tahlili asosida gapirib berishdan iborat Amir Temur davlatining ichki va tashqi siyosatini tahlil qilish va yoritib berish:
Amir Temur - atoqli davlat arbobi, mohir diplomat ekanligini tarixiylik nuqtai nazaridan yoritib berish
suhbat, tushuntirish, tezkor so’rov, zigzag (arra) texnikasi Ta’lim berish shakllari Ommaviy, guruhlarda ishlash Ta’lim berish vositalari O’quv
qo’llanma, proyektor,
o’quv
topshiriqlari, test savollar Ta’lim berish sharoiti Texnik ta’minlangan, gurhlarda ishlash uchun mo’ljallangan auditoriya
Og’zaki nazorat: savol-javob, tarqatma materiallari, og’zaki savol-javoblarlar, testlar
“ Amir Temur - markazlashgan davlat asoschlsi ” mavzusi bo’yicha amaliy mashg’ulotning texnologik xaritasi Ish bosqichlari va vaqti Faoliyat mazmuni Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar Tayyorlov bosqichi Mavzuni aniqlaydi, ta’limiy maqsadni belgilaydi va kutilayotgan natijalarni shakllantiradi. Mavzu bo’yicha tayanch konspektlar ishlab chiqadi. Belgilangan ta’limiy maqsadlarga erishishni ta’minlovchi o’quv topshiriqlarini ishlab chiqadi. Kichik guruhlarda samarali faoliyatni ta’minlash uchun yozma yo’riqnomalarni tayyorlaydi. Ekspert guruhlar faoliyat natijalarini baholash mezonlarini ishlab chiqadi.
348
1. O’quv mashg’ulotiga kirish bosqichi (10 daqiqa) 1.1. Mashg’ulot mavzusi, uning maqsadi va kutilayotgan natijalarini e’lon kiladi, ularning ahamiyatliligi va dolzarbligini asoslaydi. 1.2. Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarga ta’rif berishni taklif qiladi va shu asosda tezkor-so’rov o’tkazib talabalar bilimlarini faollashtiradi. 1.3. Faoliyat kichik guruhlarda o’quv topshiriqlarini bajarish orqali amalga oshirilishini e’lon qiladi. 1.4.
Qo’shimcha ma’lumotlar aks etgan
tayanch konspektlarni tarqatadi. 1.5. Ekspert guruhlar faoliyati natijalarini baholash mezonlarini e’lon qiladi. Tinglaydilar.
Savolni muhokama qilib, ularga javob beradi.
2. Asosiy bosqich (60 daqiqa) 2.1.
Talabalarni to’rtta
kichik guruhga
bo’ladi. Mashg’ulotning o’tkazilish tartibini yana eslatadi. O’quv mashg’uloti «o’zi o’rganib, o’zgaga o’rgatish», ya’ni hamkorlikda o’rganish prinsipi asosida o’tkazilishini aytadi 2.2. Guruhlarga ekspert varaqlarini, shu bilan birga, har bir talabaga geometrik shakl tarqatadi va faoliyatlarini tashkil qiladi (geometrik shakllarni vaqtincha bir joyga
ko’yishlarini, vakti kelganda ulardan foydalanishlarini aytadi). Guruhlarda ishni tashkil kiladi. (matnni o’rganib, muhokama kilishga 15 daqiqa beradi). 2.3. Doira shaklini olgan talabalar 1-stol, uchburchak shaklini olganlar 2-stol va to’rtburchak olganlar 3-stol atrofiga o’tirishlarini aytadi. Har xil guruhlardan to’plangan talabalar o’z savollarini boshqa talabalarga yoritishini tushuntiradi. O’zaro o’rgatish jarayoni boshlanadi (15 dakika). Talabalar faoliyatini kuzatadi, ularni
yo’naltiradi, maslahatlar beradi. 2.4. Talabalarni o’zlarini dastlabki joylariga, stol atrofiga kelib o’tirishlarini aytadi. 2.5. Taqdimot boshlanishini e’lon qiladi. Har bir guruhdan 3 nafardan talaba chiqib, faoliyat natijalarini taqdim qilishlarini aytadi. Taqdimot uchun xar bir guruhga 8 daqiqadan vaqt ajratadi. Yo’naltiruvchi, maslahatchi sifatida ishtirok etadi. Javoblarni aniqlashtiradi, to’ldiradi, izoh beradi va tuzatishlar kiritadi. 2.6. Har bir gurux taqdimoti oxirida ekspert savollari bo’yicha xulosalar qiladi. Kichik guruhlarga bo’linadilar.
Topshiriq bo’yicha faoliyat boshlaydilar. Matnlarini o’qib, savollarga javob topadi. Ma’lumotni muhokama kilib, fikr almashib, sistemalashtiradi. Format kog’oziga sxema tarzida tushiradi, taqdimot uchun materiallar tayyorlaydilar.
Faoliyat natijasini taqdimot qiladilar.
3–Yakuniy bosqich (15 daqiqa) 3.1.Mavzu yuzasidan umumiy xulosalar qiladi. 3.2.O’quv mashg’ulotini natijalarini sharhlaydi, guruhlar faoliyati bahosini e’lon qiladi. 3.3. Mustaqil ishlashlari uchun vazifa beradi: amaliy mashg’ulotga tayyorlanib kelish; nazorat savollariga og’zaki javob berish Tinglaydilar.
1. Amir Temur shaxsi. Temurning siyosiy kurash maydoniga kirib kelishi. 2. Movarouhnahr va Xurosonda markazlashgan o'zbek davlatchiligini bunyod etishda Amir Temurning buyuk tarixiy xizmati. 3. Amir Temur davlatining ichki va tashqi siyosati. 4. Amir Temur - atoqli davlat arbobi, mohir diplomat. Asosiy adabiyotlar: 1. Karimov I.A. Ehtirom, T.1, 360-362. 2. Karimov I.A. Amir Temur davridagi bunyodkorlik va hamkorlik ruhi bizga na’muna bo’lsin. Asarlar, T.4 O’zbekiston, 1996 y, 340-343 b. 349
3. Karimov I.A.O’tmishsiz kelajak, hamkorliksiz taraqqiyot bo’lmaydi. Asarlar, T.4 – T.,O’zbekiston, 1996 y, 331-339 b. 4. Karimov I.A. Amir Temur - faxrimiz, g’ururimiz. Asarlar, T.5. 5. Karimov I.A. “Yuksak ma’naviyat - engilmas kuch” T:Ma’naviyat, 2008 y. 6. Amir Temur jahon tarixida, - T., Sharq, 1996 y. 7. Muhammudjonov A. Amir Temur va temuriylar davri. T., Fan». 1996y. 8. Mo’minov I. Amir Temurning O’rta Osiyo xalqlari tarixida tutgan o’rni va ro’li. – T., “Fan”, 1993 y. 9. Temur va Ulug’bek davri tarixi. – T.,QPT, 1996 y. 10. O’zbekiston tarixi. 1- qism. – T., Universitet, 1997 y. 11. Ibrohimov A.,Saidjonov X., Jo’raev N.Vatan tuyg’usi. – T., O’zbekiston, 2000 y. 12. O’zbekiston tarixi (R. Murtozaeva va boshqalar). – T., 2003 268-289 b. 13. Q.Usmonov, M.Sodiqova va boshqalar “O’zbekiston tarixi”. T., “Iqtisod moliya”, 2006y. Qo’shimcha adabiyotlar: 14. X.Nazarov «Buyuk davlat arbobi» // Qalqon, 2006 yil apryel’. 20-22 byetlar. 15. M.Ahmyedov. Buyuk davlat arbobi va sarkarda // «Turkiston» 2006 yil 24-iyun. 16. history.uzsci.net – Tarix institute “O’zbekiston tarixi” jurnali.
Darsning o`quv va tarbiyaviy maqsadi: Talabalarga O’zbyekiston tarixi fanining tadqiqot ob’yekti, pryedmyeti va vazifalari borasida tushuncha byerish, shuningdyek turli davrlarda tadqiqotchilar tomonidan mavzuga byerilgan ta’riflarni talabalarga tushuntirish, mavzuni syerqirra mavzu ekanligidan talabalarni boxabar etish. Dars o`tish vositalari: (Doska, plakat, fan yuzasidan manba va adabiyotlar, tarixiy ma’lumotlar, mavzu yuzasidan har xil tyestlar, kompyutyer, jahon siyosiy xaritasi, izohli lug`atlar) Dars o`tish usullari: Takrorlash, suhbat va savol-javob (mavzuni o`zlashtirishni mustahkamlash), jonli muloqot o`tkazish, erkin fikrlash va so`zlashga o`rgangan holda fikr mulohazalarini bayon qildirish, buning uchun har bir talabaga o`tilgan mavzular, tayanch iboralardan savol tashlanadi. O`qituvchi va talabalar o`rtasida byerilgan savollarni tahlil etish. Tarqatma tyestlar asosida talabaning mavzuni qay darajada o`zlashtirganligini aniqlash. Talabalarni voqyealarni tahlil etishga o`rgatish. Xarita bilan ishlashni talabalarga o`rgatish. Iboralarni izohlash va unga tahlil byerish. Darsning xrono kartasi – 80 minut. O’qituvchi dars davomida quyidagi ishlarni bajaradi:
Tashkiliy qism: xonaning tayyorgarligi, jihozlanishi, sanitariya holati-2 minut Talabalarning davomati – 3 minut Hafta davomida bo`lgan yangiliklar-5 minut Talabalar bilim darajasini aniqlash (o’tilgan mavzu bo’yicha)-50 minut Sinov savollar namunasi (savol-javob triqasida)– 10 minut Dars yuzasidan talabalarni zarur adabiyotlar bilan tanishtirish-5 minut Uyga vazifa byerish – 5 minut 1-masala: XIV asr o’rtalarida CHingizxon egallab olgan yerlar uning myerosxo’rlari qo’li ostida bo’lsa ham, bu yerlar mayda bo’laklarga bo’linib kyetib, ularda toju-taxt kuchayib kyetgan edi. 1348 yilga kyelib SHarqiy Turkiston yerlarida Mug’uliston fyeodal davlati tashkil topdi, uning xoni etib CHig’atoy avlodidan Tug’luq Tyemur ko’tarildi. Tug’luq Tyemur dastlabki davrlardanoq o’z yerlarini kyengaytirish maqsadida Movarounnahr yerlariga bir nyecha harbiy harakatlar uyushtirdi. Mana shunday ichki o’zaro urushlar avj olib, ijtimoiy iqtisodiy, siyosiy inqiroz kuchayib borgan davrda tarix maydoniga mo’g’ul bosqinchilariga qarshi kurashda nom chiqargan buyuk sohibqiron, mohir sarkarda Amir Tyemur kirib kyeldi. SHu o’rinda Amir Tyemur shaxsi haqida Pryezidyentimiz fikrlari o’rinlidir: «Kimki o’zbyek nomini, o’zbyek millatining kuch-qudratini, adolatparvarligini, chyeksiz imkoniyatlarini, uning umumbashariyat rivojiga qo’shgan hissasini, kyelajakka ishonchini anglamoqchi bo’lsa, Amir Tyemur siymosini eslashi kyerak». Amir Tyemur SHahrisabz yaqinidagi Xo’ja Ilg’or qishlog’ida Barlos byeklaridan Muhammad Tarag’ay oilasida 1336 yil 8-apryelda dunyoga kyelgan. Uning amakisi Hoji Barlos Kyesh shahrining hokimi edi. Tyemur yoshligidanoq harbiy mahoratiga ega shaxs bo’lib, o’z atrofiga, barlos urug’idan chiqqan yosh jangchilarni to’plagan edi. 1360-61 yillarda Tug’luq Tyemur hyech qanday qarshiliksiz Movarounnahr yerlariga bostirib kirganida Hoji Barlos Xurosonga qochadi. Vatanparvarlik, milliy g’urur va iftixor hissiyoti kuchli bo’lgan yosh Tyemur esa amakisi hokimlik qilib turgan yerlarini dushman qo’liga byermaslik uchun Tug’luq Tyemur xizmatiga kiradi va tyez orada uning ishonchini oqlab Kyesh viloyati yerlariga hokimlik qilish uchun yorliq oladi. Amir Tyemurning bu ishi Mavorounnahrda siyosiy tarqoqlik, o’zaro kurashlar va boshboshdoqlik 350
hukm surgan davrdagi birdan-bir to’g’ri yo’l edi. CHunki Movarounnahr amirlarini Tuqluq Tyemurga qarshi bosh ko’tarib chiqishi mo’g’ul bosqinchilarining Movarounnahr yerlarini yana bir bor vayron etishiga olib kyelishi muqarrar edi. 1360-1370 yillarda Movarounnahr siyosiy hayotida Amir Tyemur bilan bir qatorda ta’sir o’tkazgan shaxslardan yana biri Amir Qozog’onning nabirasi Amir Husayn edi. Balx va uning atrofidagi yer-mulklar uning tasarrufida edi. 1361 yilda Amir Tyemur Husaynga yaqinlashgan edi. Endi ikkala hukmdor birlashib, mo’g’ul xonlariga qarshilik ko’rsatish imkoniga ega bo’ldilar. Ma’lumki, Amir Tyemur mo’g’ul hokimiga qaram edi. Vaqti kyelib Movarounnahrni boshqarishni Tug’luq Tyemur o’z o’g’li Ilyosxo’jaga topshirdi. Mustaqil bo’lishga harakat qilib yurgan Amir Tyemur yangi hukmdorga itoat etmadi. Buning oqibatida yangi ziddiyat yuzaga chiqdi. Amir Husayn bilan Sohibqiron Tyemurning bir-birlari bilan juda yaqinlashgan va yaxshi munosabatda bo’lgan davrlar 1361- 1365 yillarni o’z ichiga oladi. Amir Tyemurning hayotida ro’y byergan va bir umrga unga shan-sharofatini muhrlagan voqyea 1362 yilda Syeyistonda bo’lib o’tgan. Jang vaqtida o’ng qo’lining tirsagidan va o’ng oyog’iga kamon o’qi tyegishidan qattiq jarohatlanadi. Buning oqibatida u bir umr oqsoqlanib yuradi. SHu bois undan dahshatga tushgan dushmanlari Amir Tyemurni hasad bilan «Tyemurlang» dyeb atashgan. Tug’luq Tyemur o’limidan so’ng 1363 yilda Movarounnahr tuprog’idan haydalgan Mo’g’ul xoni Ilyosxo’ja yangidan juda katta lashkar bilan avvalgi mulklarini egallab olish maqsadida Movarounnahr tomon harakat qila boshlaydi. Tyemur va Amir Husayn bo’lg’usi qahshatqich to’qnashuvga imkon boricha harbiy kuchlarni yig’dilar. Tarixda «Loy jangi» nomi bilan kirgan bu jang CHinoz bilan Toshkyent o’rtasida 1365 yilning bahorida ro’y byergan. Amir Tyemur va Amir Husayn mag’lubiyatga uchraganlar. Mazkur mag’lubiyat sabablarini har xil bayon etishadi. Ayrim solnomachilar Mo’g’ul xonining g’olib chiqishida Amir Husaynning sust harakat qilishi dyeb izohlaydi. Ehtimol shundandir yoki Mo’g’ul xoni qo’shinining soni ko’pligi hamda yaxshiroq tayyorlanganligi bu yutuqning asosiy omili bo’lsa kyerak. Qayta urinish byehuda ekanligini anglab yetgan Amir Tyemur jang maydonini tark etib, qolgan- qutgan askarlari bilan Samarqand tomon qaytib kyetgan. Samarqand shahriga kyelgandan so’ng bu yerda ham uzoq turmasdan, avvaliga Kyeshga so’ngra Amudaryo orqali Balxga o’tib kyetadi. Bu paytda Movarounnahrning bosh amiri Husayn edi. Biror qarorga kyelish esa uning irodasiga bog’liq bo’lgan. SHu sababli A.Tyemur ham uning ko’rsatmasi bilan ish tutishga majbur edi. Samarqand shahri, butun Movarounnahr o’z holiga tashlab qo’yildi. Bu sharoitda Samarqand mudofaasini sarbadorlar o’z qo’llariga oldilar. Xurosondagi singari Samarqandda ham bu harakat qatnashchilarining ijtimoiy tarkibi aynan bir xil bo’lgan. Hunarmandlar, do’kondorlar, ayrim madrasa mudarrislari va talabalar mazkur harakatga faol qo’shildi. Mudofaa rahbarligiga Mavlonzoda, Mavlono Xo’rdaki Buxoriy va Abu Bakr Qalaviylar kyelishdi. Birinchi hamladayoq shaharni egallaymiz dyeb o’ylab bostirib kirgan mo’g’ullar katta talofot ko’rib, orqaga chyekinishga majbur bo’ldilar. Samarqandliklarning ishlab chiqqan harbiy ryejasi puxta chiqdi va o’z samarasini byerdi. Bir nyecha hujum samarasiz tugagach mo’g’ullar shahar atrofini qurshab olib uzoq vaqt qamal qilish ryejasini o’ylab chiqdilar. Lyekin lashkar safida yuqumli kasallik tarqaldi. Buni ot vabosi dyeb atashadi. Ilyosxo’ja katta yo’qotishlar bilan dastlab Samarqandni kyeyin esa Movarounnahrni tashlab kyetishga majbur bo’ldi. Bu paytda Kyeshda bo’lgan Amir Tyemur bu xabarni Amudaryo bo’ylarida bo’lgan Amir Husaynga yetkazdi. 1366 yilga yetib kyeladilar va sarbadorlar rahbarini o’z huzurlariga chorladilar. Uchrashuv Samarqanddagi Konigil dyegan joyda bo’ldi. Bu yerda sarbadorlarning rahbarlari bilan kyelishmovchilik yuz byeradi va ular qatl etiladi. Amir Tyemurning iltimosi bilan faqat Mavlonzoda omon qoldirilib, Xurosonga jo’natiladi. Sarbadorlar harakati bostirilgandan so’ng Amir Husayn va Amir Tyemur o’rtasidagi munosabatlar kyeskinlashadi. Bunga Amir Husaynning sarbadorlarga nisbatan adolatsizligi ham bir qadar sabab bo’lgan edi.
Download 8.06 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|