Ҳалогенҳо (U, Cl, Вr,I, Аt). Тавсифи умумии элементҳо

Тезоб	НСlO	HClO2	HClO3
HClO4
Номгeйҳои систематй	Оксохлорат (I) ҳидроген	Диоксохлорат (III) ҳидроген	Триоксохлорат (V) ҳидроген	Тетраоксо-хлорат (VIII) ҳидроген
	Тезоби хлор (I)	Тезоби хлор (III)	Тезоби хлор (V)	Тезоби хлор (VII)
Номгeйи анъанавй	Тезоби ҳипохлор	Тезоби хлорй	Тезоби хлор	Тезоби перхлор
Собитаи диссосиат-сия	3,2·10^-8	1,1·10^-2	~10^1	~10^10
Потенсиали оксиду барrарорша-вй, В (дар муҳити турш, рН=0)	СlO^-/Cl2^0 1,63	СlО2^-/ СlО^- 1,64	ClO3^- / ClO2^- 1,21 ClO3^- / Сl^- 1,45	СlO4^- /ClO3^- 1,19 СlO4^- /Cl^- 1,39
Устувории ҳароратй ва rувваи тезобй	меафзояд
Rобилияти оксидкунан-дагй	кам мешавад

Номгeи анионҳои тезобҳои оксигендори хлор

Анион	СlO^-	ClO2^-	ClO3^-	ClO4^-
Номгeйи систематй	Хлорат (I)	Хлорат (III)	Хлорат (V)	Хлорат (VII)
Номгeйи анъанавй	ҳипохлорит	Хлорит	Хлорат	Перхлорат
Номгeйи намакҳо	ҳипохлоритҳо	Хлоритҳо	Хлоратҳо	Перхлоратҳо

Элементҳои зергурeҳи бром

Ба зергурeҳи бром се элемент: бром, йод ва астат, ки дорои яктогй электрони тоrанд, шомил мешаванд. Дар rатори Вr₂–I₂-At₂ бо зиёдшавии масофаи байниядрой энергияи диссосиатсияи молекулаҳо кам шуда, дар ин rатор rутбнокшавии молекулаҳо меафзояд. Температураи гудозиш ва xeшиш зиёд шуда, фаъолияти оксидкунандагй кам мешавад.
Яке аз маъданҳои на он rадар зиёди бром – бромаргирит (АgВr) маҳсуб мегардад. Маъдани алоҳидаи йод-лаутарит Са(IО₃)₂ кони алоҳида надорад. Элементҳои зергурeҳи бром дорои дараxаҳои оксидшавии –1,+1,+3, +5 ва +7 буда, аз онҳо устувортарашон –1 ва +5 мебошад. ҳар сеи ин элемент дар ҳолати молекулй дар об нисбатан кам ҳал мешаванд. ҳангоми дар об ҳал кардан бром ва йод ба монанди хлор ба таомули зерин дохил мешаванд:
Э₂ + Н₂О НЭ + НЭО.
Зимни гузариш аз бром ба йод мувозинат ба тарафи чап майл мекунад. Пас аз ҳалкунй ҳам бром ва ҳам йод дар об дар шакли молекулаҳо (Вr, I₂) боrй мемонанд. Маҳлули обии бромро бромоб ва маҳлули обии йодро йодоб меноманд.
Ҳосилкунй дар саноат. Бромро аз оби баҳр бо усули экстраксия xудо намуда, сипас бо хлор коркард менамоянд. Ин раванд аз 5 зина иборат аст. Дар зинаи аввал оби баҳрро бо хлор коркард мекунанд. Дар натиxаи ин хлор ионҳои бромидро то броми озод оксид менамояд:
Сl_2(г) + 2Вr ^-_(обй) →Вr_2(обй) + 2Сl^-_(обй).
Дар зинаи дуввум бо роҳи аз ин об гузаронидани ҳаво бромро xудо карда мегиранд.
Дар зинаи саввум ҳавои бо бром машбeъшударо бо SO₂ ва буuҳои об омехта мекунанд. Дар ин ваrт тарокуми НВr ва Н₂SO₄ ба амал меояд:
SO_2(г.)+ Вr_2(г.)+2H₂O_(г.)=2HВr_(обй)+Н₂SO_4(обй).
Дар зинаи чаҳорум тезобҳои HВr ва Н₂SO₄ –ро дар скруберҳо (асбоб, зарфҳои махсус) бо ёрии оби тоза аз буuҳо xудо мекунанд. Ва ниҳоят дар зинаи охирин омехтаи ҳарду тезобро такроран бо хлор коркард менамоянд ва сипас бромро бо ёрии буuи об xудо карда мегиранд:
2НВr_(обй)+Сl_2(г)= 2НСl_(обй)+ Вr_2(обй).
Муrаррар карда шудааст, ки барои ҳосилкунии 1т бром таrрибан 22 ҳазор тонна оби баҳр сарф мешавад.
Йодро аз хокистари рустаниҳои баҳрй бо роҳи фишурда баровардан бо таъсири хлор ҳосил мекунанд. Барои ҳосил кардани хокистари рустаниҳои баҳрй обсабзҳои баҳриро дар зери нурҳои Офтоб хушк карда месeзонанд ва хокистари онро бо об коркард менамоянд. Сипас маҳлули ҳосилшударо то ҳамон ваrте, ки хлоридҳо, карбонатҳо ва сулфатҳо кристаллизатсия нашаванд, uализ мекунанд. Аз маҳлули боrимонда зимни коркард бо хлор йодро такшон карда, xудо менамоянд. Барои истеҳсоли йод дар саноат аз усули дигар низ истифода мебаранд. Азбаски дар таркиби селитраи Чилй (NaNО₃) таrрибан 0,2% NaIO₃ мавxуд аст, барои аз он ҳосил кардани йод аввал нитрати натрийро xудо карда, сипас ба йодати натрии боrимонда ҳидросулфити натрийро илова менамоянд. Дар ин ҳолат таомули зерин мегузарад:
NaIO₃ + 3NaHSO₃ = NaI + 3NaHSO₄.
Ин маҳлулро турш карда, ба он миrдори изофаи йодати натрийро илова мекунанд^
5NaI + NaIO₃ + 6HCl = 3I₂ + 3H₂O + 6NaCl.
Ҳосилкунй дар озмоишгоҳ. Дар мадди аввал ба бромиди калий Н₂SO₄-ро таъсир мекунанд:
КВr_(с.) + Н₂SO_4(м.)→KHSO_4(c.) + HВr_(г.)
Сипас НВr-и ҳосилшударо бо МnО₂ оксид мекунанд:
МnО₂ + 2HВr + H₂SO₄ = MnSO₄ + 2H₂O + Вr₂.
Броми ҳосилшударо аз омехтаи таомулй бо усули таrтир xудо мекунанд.
Йодро низ бо ҳамин усул ҳосил менамоянд. Дар ин таомул ба xои бромиди калий йодиди калийро истифода мебаранд. Йоди ҳосилшударо бошад, бо роҳи тасuия xудо менамоянд.
Астатро бо усули сунъй, масалан зимни бомбаборонкунии атомҳои висмут бо ядрои (ҳаста) ҳелий мувофиrи наrшаи зерин ҳосил мекунанд:
²⁰⁹₈₃Вi + ⁴₂Не → ²¹¹₈₅At + 2¹_оn
Анrариб 20 изотопҳои радиофаъоли астат тавлиф карда шудаанд. Даври нимкоҳиши ҳамаи онҳо кeтоҳ мебошад. Аз ҳама изотопи устувори он ²¹¹Аt аст, ки Т_1/2=8,3 соат мебошад. Аз ин сабаб астат бо миrдори зиёд ҳосил карда намешавад ва хосиятҳои он нопурра омeхта шудааст.