Ҳалогенҳо (U, Cl, Вr,I, Аt). Тавсифи умумии элементҳо

Мураккаботи хлор дар дараxаи оксидшавии +3
Яке аз мураккаботе, ки дар он хлор дорои дараxаи оксидшавии +3 мебошад, трифториди хлор (СlF₃) буда, он дар температураи 285К xeшида, дар 197,15К гудохта мешавад. СlF₃ моддаи сабзтоб буда, rутбй мебошад. Онро бо таомули зерин ҳосил мекунанд:
СlF + F₂ ClF₃.
ClF₃-и моеъ бо НF-и моеъ хуб омехта мешавад. Он рафтори тезобро дорад:
НF+ClF₃=НҳClF₄],
NaF+ClF₃=NaҳClF₄].
Тезоби хлориро (HClO₂) инчунин тезоби хлор (III) ва ё диоксохлорат (III) ҳидроген меноманд ва онро дар натиxаи пайдарҳам гузаронидани таомулҳои зерин ҳосил кардан мумкин аст:
ВаО₂+2СlO₂=Ва(СlO₂)₂ +O₂,
Вa(ClO₂)₂+H₂SO₄=ВаSO₄↓+2HClO₂.
Cобитаи диссосиатсияи НClO₂ ба 1·10^-2 баробар буда, он танҳо дар маҳлулҳои сероб маълум аст. Намакҳои ин тезобро хлоритҳо меноманд.
Масалан, NaClO₂ - хлорити натрийро чунин ҳосил мекунанд:
2ClO₂+PйO+2NaOH=PйO₂↓+ 2NaClO₂+H₂O
NaClO₂-ро барои сафедкунии матоъҳо истифода мебаранд. Намакҳои тезоби хлорй зимни гармкунй бо осонй вaйрон мешаванд:
3NaClO₂ 2NaClO₃+NaCl



Мураккаботи хлор дар дараxаи оксидшавии +5
Дар ин дараxаи оксидшавй хлор мураккаботи бинарии таркибаш СlU₅ - бударо ҳосил мекунад, ки онро дар зери фишори баланд зимни гармкунии ClU ҳангоми изофа будани фтор ҳосил мекунанд:
ClU₃ + U₂ = ClU₅.
Ин модда беранг буда, дар температураи 260,15К меxeшаду дар 180,15К гудохта мешавад. Он моеи камдиссосиатсияшаванда буда, ҳангоми мавxуд набудани намнокй то температураи 473К устувор аст. Бо таъсири об ин модда вайрон мешавад.
Зимни ба омехтаи трифториди хлор ва фториди оксиген таъсир кардани нурҳои ултрабунафш моддаи беранге ҳосил мешавад, ки ба он формулаи ClОU₃ мувофиr меояд:
2ClU₃ + ОU₂ = ClU₅ + ClОU₃.
Оксотрифториди хлор (ClОU₃) моддаи беранг буда, дар температураи 300К xeшида, дар 229,15К гудохта мешавад. Ин модда мансуби мураккаботи тезобист. Дар температураи 223,15К фтор бо СlО₂ ба таомул дохил шуда, ClО₂U-ро ҳосил мекунад:
U₂ + 2ClO₂ = 2ClO₂U.
Диоксофториди хлор (хлорилфторид ё фторхлордиоксид) ClO₂U моддаи газии беранг буда, дар температураи 267,15К xeшида, дар 158,15К гудохта мешавад. СlO₂U моддаи тезобй буда, дар об чунин ҳидролиз мешавад:
ClO₂U + H₂O = HU + HClO₃.
Моддаи мазкур бо фториди филизот ба таомул дохил мешавад.
ClO₂U + CsU = CsҳClO₂F₂].
Оксиди хлори (V) ҳосил карда нашудааст.
Тезоби хлор (HClO₃) инчунин тезоби хлор (V) ва ё триоксохлорат (V) ҳидроген номида шуда, ҳангоми таъсири хлор ба оби гарм дар температураҳои 343-353К ҳосил карда мешавад:
3Сl₂ + 3H₂O = HClO₃ + 5HCl.
Триоксохлорат (V) ҳидроген дар ҳолати озод xудо карда нашудааст. Дар маҳлулҳои обй он тезоби rавй мебошад. Моддаи мазкур бо хосиятҳояш ба НNO₃ ва ё «шароби шоҳ», ки оксидкунандаҳои rавиянд, монанд аст. Намакҳои ин тезобро хлоратҳо меноманд. Хлоратҳоро зимни ба маҳлули гарми ишrорҳо таъсир кардани хлори газй ҳосил мекунанд:
3Сl₂ + 6КОН = КСlO₃ + 5KCl + 3H₂O.
Хлорати калии дар натиxаи ин таомул ҳосилшавандаро ҳангоми хунуккунии маҳлул ба намуди таҳшин xудо мекунанд, чунки он нисбат ба КСl дар об хеле кам ҳал мешавад.
Усули дигари ҳосил кардани КСlO₃ ин электролизи маҳлули гарми хлориди калий мебошад.
НClO₃ - ро дар маҳлули обй бо таомули зерин ҳосил кардан мумкин аст:
Ва(СlO₃)₂ + H₂SO₄ = ВаSO₄↓ + 2HClO₃.
KClO₃ соли 1786 аз xониби олими фаронсавй Клод Луи Бертолле ҳосил карда шуд ва онро намаки Бертолле меноманд.
Нисбат ба НClО₃ хлоратҳо хосиятҳои оксидкунандагии кам зоҳир менамоянд. Хлоратҳо дар натиxаи гармкунй бо ду тарз вайрон мешаванд:
А. ҳангоми мавxуд будани катализатор:
2КСlO₃ 2КCl + 3O₂.

Б. Бе иштироки катализатор:

4КСlO₃ 3KСlO₄ + KCl.

Хлорати калий дар саноати гeгирдбарорй, хлорати натрий ба сифати мавод барои мубориза алайҳи алафҳои бегона истифода бурда мешаванд.