Amaliy antropologiya va biomexanika asoslari

R e f l e k s va r e f l e k t o r yoyi . Nerv sistemasining faoliyati, reflektorlik haraktyerga ega. Refleks - markaziy nerv sistemasini organizm qo’zg’aluvchanligiga javob reaktsiyasidir. Organizmga doimiy ravishda ta’sir etuvchi qo’zg’aluvchanlik, retseptorlar orqali qabul qilinadi. Organizm ma'lum tarzda qo’zg’aluvchanlikka javob qaytaradi: boldirni to’rt boshli mushak (tizza qopqog’i tagida) payiga urilganda, bu mushak tez qisqaradi va oyoq tepaga sakraydi; yorug’ nur bilan ko’zga ta'sir qilish, ko’z qorachig’ini qisqarishiga olib keladi; tilni ta'm qismini ovqat bilan ta'sirlash, so’lak ajralishiga sabab bo’ladi va hokazo. Organizmni hamma javob reaktsiyasi, nerv sistemasi vositasida amalga oshiriladi. Qo’zg’aluvchanlik natijasida retseptorlarda paydo bo’lgan harakatlanish, markaziy nerv sistema orqali, sezuvchi nervlarga o’tadi, undan esa harakatlanuvchi nerv lar vositasida - turli a'zolarga tarqaladi.


R e f l e k t o r y o y i deb, refleks paytida, qo'zg’aiuvchan ncrvdan uzatiladigan masofaga aytiladi. Reflektor yoyi; retseptorlar, sezuvchi nerv tolalari kabi bo’limlarni o’z ichiga oladi. Bu refleksni markazi, bosh va orqa miyada, nerv hujayralarinig ishchi a'zosi sifatida уig’ilgan, harakatlantiruvchi nerv tolalari hisoblanadi. Oddiy sharoitda har bir retseptor ma'lum ta'sirni qabul qiladi. Maslan: ko’z pardasi - yorug’lik ta'sirini; quloq esa - tovushni va boshqalar.
Bosh va orqa miya faoliyatining me'yoriy shartlaridan biri - nei*v hujayralaini yetarli darajada kislorod bilan ta'minlanishi. Chunki bosh va orqa miya hujayralari, boshqa a'zo hujayralariga nisbatan, ancha ko’p kislorod iste'mol qiladi. Nerv hujayralari kislorod bilan ta'minlanishi yetarli darajada bo’lmasa, ularni qo’zg’aluvchanligini pasaytiradi, hatto halokatiga ham sabab bo’lishi mumkin. Qon aylanishini o’zgarishi ham miyaning faoliyatini buzilishiga olib keladi, chunki bu holda kislorod va oziqa moddalar bilan ta'minlanish me'yori buziladi.


1.7.1. ORQA (UMURTQA) MIYA.

Orqa miya umurtqa kanalida joylashgan. U orqa-old yo’nalishida bir oz yapaloqlashgan shnur ko’rinishiga ega (1.21,a-rasm). Orqa miyaning tepa qismi uzunchoq miya (bosh miya bo’limi) yotadi, pasti esa - birinchi va ikkinchi bel umurtqalar darajasida tugaydi. Orqa miyaning quyi qismi ingichkalashgan bo’lib, miya konusi 1 deb nomlanadi. Orqa miyaning markazida (1.21,b -rasm) ingichka tirqishga o’xshash kanal 10 mavjud. Orqa miyaning old va orqasi bo’ylab, uni ikki bo’lakka bo’lib turuvchi bo’ylama o’yiqlik 3 va 9 lar joylashgan.

Orqa miya kulrang va oq moddadan tashkil topgan. Kulrang modda miyaning markazida, oq esa - atroflda yotadi. Orqa miyaning gorizontal kesimida kulrang modda kapalak (yoki H harfi) shaklida ko’rinadi. Unda ikkita old - old shox 7 va ikkita orqa

do’mbog’lari - orqa shox 5 lar bilan farqlanadi. Old shoxlar orqa shoxlarga nisbatan kengroq. Orqa miya kanalini o’rab turuvchi kulrang modda kulrang birlashma II deb nomlanadi.

Umurtqa kanalining pastki qismida ot dumi 2 (1.21,a-rasm) deyiladigan orqa miyaning qismi bo’lib, u bel, dumg’aza va dum nervlaridan iborat.

•