Amaliy mashg’ulot: Bo’g’ma, infektsion mononukleoz, qizamiq, epidemik parotit, ko’kyo’tal, skarlatina

YuQUMLI MONONUKLEOZ. 
Yuqumli mononukleoz yoki Filatov kasalligi- Herpes viridae olilasiga kiruvchi 
Enshteyn – Barr virusi keltirib chiqaradigan kasallik bo’lib, uzoq vaqt isitmalash 
limfoadenopatiya, gepatosplenomegaliya, qonda atipik mononuklear paydo bo’lishi 
bilan kechadi. Yuqumli mononukleoz atmasi amerikalik olimlar Sprant va Evans 
tomonidan 1920 yil isitmalash, periferik limfa tugunlari kattalashishi limfotsitoz bilan
kechuvchi kasallikni o’rganish vaqtida kiritilgan. Bir yildan keyin mualliflar yuqumli 
mononukleoz va bezni isitma aynan bir kasallik degan xulosaga kelishgan. Virus 
1964-1965 yillarda Kanadalik olimlar Enshteyn va Barr tomonidan ajratib olingan va 
shu olimlar nomi bilan atalgan. 
 
ETIOLOGIYaSI. Virus gerpeviruslar oilasiga mansub bo’lib, DNK tutadi, 
180 nm diametrli, sferik shaklga ega. Virus efirga ta’sirchan bo’lib, yuqumli 
mononukleoz bilan og’rigan odam qonida sog’lom odam miya xujayralari muxitida 
yaxshi o’sadi. 
KLINIKASI. 
Yuqumli 
mononukleoz 
klinikasi 
turli 
tumanligi 
va 
o’zgaruvchanligi bilan izoxlanadi. Asosiy simptomokopleks quyidagilardan iborat: 
isitmalash (93,9%), limfoadenopatiya (97,8%), og’iz- xalqum zararlanishi (99,5%),
burun- xalqum zararlanishi (87,9%), jigar (98,1%) va talok (93,5%), kattalashish, 
qonda mononuklearning sifatiy va miqdoriy o’zgarishi 100%. Bundan tashqari 
ekzantema, enantema, yuz kerkishi, tumov, diareya va boshqalar bo’lishi mumkin. 
Kasallik ko’pincha o’tkir, yuqori xarorat bilan boshlanadi, lekin asosiy 
klinikasi 1- oxiriga kelib namoyon bo’ladi. erta belgilaridan isitmalash, bo’yin limfa 
bezlari shishi, bodom bezlaridagi karash, turundan nafas olishni qiyinlashishi, xafta 
oxiriga kelib jigarva taloq shishadi, qonda atipik mononuklearlar paydo bo’ladi.  
TAShXISOTI. Tipik xollarda tashxis qo’yilishi qiyin emas. Serologik 
usullardan Paul – Bunnel reaktsiyasi (1932 y) qo’llaniladi. Bunda bemor qonida ko’p 
eritrotsitlarga qarshi antitanachalar topiladi. 1932 yil Devidson bu usulni 
takomillashtirdi. Paul – Bunnel – Devidson reaktsiyasi 85 -95% musbat natija beradi. 
Xozirda IFa usuli qo’llaniladi. Tashxisot uchun reaktsiya titri 1:14. 
Bundan tashqari ot eritrotsitlari agglyutinatsiya reaktsiyasi qo’llaniladi. Bu usul 
uchun bir tomchi bemor zardobi kerak bo’ladi.  
DAVOSI. Yuqumli mononukleozni maxsus davosi yo’q. Simptomatik va 
patogenetik davo qo’llaniladi. Kasallik xamma shaklida issiq tushiruvchi, 
desensibillovchi, antiseptiklar, vitaminlar tayinlanadi. 

---

Antibiotiklar asoratlar qo’shilganda tayinlanadi. Shuni yodda tutish kerakki, 
ampitsillin yuqumli mononukleozda qo’llanilmaydi, chunki 70% xollarda og’ir 
allergik reaktsiyalarga olib kelishi mumkin (toshma, Kvinke shishi, toksik allergik 
xolatlar). Yaxshi natijalarni trixopol beradi (flagin, metronidazol). Og’ir xollarda 
gormonlar tayinlanadi (prednizalon 2- 2,5mgG’kgG’sut 5-7 kun davomida). 
Kasallik cho’zilib kechganda immunokorrektorlar (levomizol, metiluratsil) 
tayinlanadi. Levomizol 2,5 mgG’kgG’sut bir marta, 3 kun beriladi. 4 kundan keyin 
qaytariladi. Metiluratsil 2,5 mgG’kgG’ sut 10 kun beriladi.