Amaliy mashg’ulot: Diareya sindromi bilan kechadigan yuqumli kasalliklar: Dizenteriya, salmonellyoz, vabo

Infektsiya manbaibemor odam xisoblanadi. Ichburug kasalligida bakteriya 
tashuvchilarning epidemiologik, axamiyati tif-paratiflaridagidek yuqori emas. 
Dizenteriyani tarqatishda xastalikning engil turi bilan og’rigan bemorlarning o’rni 
katta Shigellalar bemor organizmidan iajas bilan ajralib chiqadi. Uning atrofdagilarga 
tarqalishida idish-tovoq, o’yinchoq va boshqa uy ashyolari muxim axamiyatga ega. 
Shaxsiy gigienaga e’tibor bermaslik, dizenteriyaning oilada va bolalar muassasalarida 
shu yo’l bilan oson tarqalishiga sabab bo’ladi. 
Sut va sut maxsulotlarida shigellalar yoz oylarida juda tez ko’payadi. Ayniqsa Zonne 
mikroblari uchun sut qulay ozuqa muxiti xisoblanadi. Bunday mahsulotni iste’mol 
qilish natijasida bir gurux odamlar kasallanadi. Zararlangan sabzavotlar: bodring, 
pomidor, salat, kuk piyoz, kukatlarni yuvmasdan isge’mol kilganda xam shigellalar 
organizmga tushib qoladi. Dizenteriya mikroblarining tarqalishida pashshalar xam 
faol ishtirok etadi. Tarqalish yo’llari va omillaridan qatiy nazar, ichburug’ mikroblari 
faqat og’iz orqali tushadi. 
Patogenezi. Kasallikning qaysi yo’sinda shakllanishi va kechishi bir tomondan 
shigellalarning xususiyatiga bog’liq bo’lsa, ikkinchidan bemor organizminiig xolati 
va xususiyatlari bilan bog’lik. Dizenteriyada asosiy patologik o’zgarishlar yo’g’on 
ichakning oxirgi qismlari — sigmasimon va to’g’ri ichakda rivojlanadi. Shu bilan bir 

---

qatorda butun me’da-ichak yo’llarida ro’y beradigan o’zgarishlar toksinning ichak 
nerv-tomir sistemasiga ko’rsatadigan ta’siri bilan bog’liq. Qon tomiri devorlari 
o’tkazuvchanligining ortishi tufayli, ichak shilliq qavati qizaradi (giperemiya), shilliq 
qavati bo’rtib chiqadi, Maxalliy qon aylanishi buzilishi oqibatida to’qimaning ayrim 
joylarida nekroz yuz beradi. Uning ustidagi parda tushib ketgach, yara, xosil bo’ladi. 
U 1-2 xafta ichida bitadi. Amalda yaralar paydo bo’lishi kam uchraydi. Ko’p xollarda 
shilliq qavat yalliglanishiga xos alomatlar, ba’zan, mayda kon quyilishi -
gemorragiyalar uchraydi. Keyingi yillarda shigellalarning epiteliy xujayrasi ichiga 
kirish kobiliyati borligi aniqlandi.