Amaliy yadro fiziкasi

1.8-§. Кl:tstcr 1·a,lioaktivlik
Radioaktiv yadro to111onida11 Ь-zапа cl1iqarish hodisasi Ьizga yaxsl1i 1n a' l1111. Radioaktiv yadro o·z-o'zidan geliy atom yadrosidan farqli qa11daydir boshqa atom yadrosini chiqarishi mumkinmi? Bu sa­ volga ijobiy javob 1984-yilda ber il d i. Bir-biridan nшstaqil holda ilmiy tadqiqot olib boгagan A11gliyadagi va Rossiyadagi ikki guru\1 olimlar
² ' Ra izotopini11g radioaktiv parchala11ishda ¹⁴С yadrosi 11c'1ib cl1iqishini kuzat isl 1gan . ya'ni:
mRa--.'"С+ ²'"РЬ + Q (31.85 MeV). (1.64)
811 tшdagi parchala11isl1larga klaster parchalanisl1lar, yoki klaster raclioaktivlik deb nош berildi. Klaster radioaktivlik - yadro lar11i11g o'z­ o'zida11 b-zarraga nisbata11 og'irroq bo0 lga 11 yadro fragmentlari (klaster­
lar) chi qa ris \1 lюdisnsidir. J-lozirgi vaqtda asosiy lюlatdan ¹⁴S, ²0⁰ , ²⁴Ne,
²⁶ Ne, ²⁸ Mg , ³"Mg, ³²Si va ³⁴S i tшdagi klasterlar cl1iqaradiga11 •нва da11
²⁴¹Am gacha Ьо·lgan 25 ta yadro eksperimental aniqlandi.
K la s teг parcl1alanishlar jucla katta sondagi og•ir izotoplar uchun eпergiya r11xsat etilga11. A1111no ko'pchilik \юllarda b1111day j, a ·ayon lar­ niпg el1ti111olliklaгi juda ham kichik bo"lganligi uch1111 hozirgi kunda шavj11d bo"lgan eksperimental qurilmalar11ing imko11iyatlar cl1egarasida
\ю l10disalan1i kuzatish mumkin emas. Bu pote11sial to'siqlar11ing keng­ ligi yoki bala11dligi oshisl1i natijasida shafloftik eksponensial kamayisl1i Ьilап bog·Jiqdir. Uchib cl1iqayotgan klaster va ikkilarncl1i yadro nisЬiy harakatining Q energiyasi 28 dan 94 MeV gaclia o'zgaradi va u liam­ шa holda potensial to'siч11i11g balandligidan sezilarli darajada kichik bo' la di. Sl iu r1da y qilib, klasler parchalanish liam alfa-parchalanish kaЬi klassik fizik adag i potensial to' s iq orqali zarraning 0•1isl1i taqiqlanga11, t1tn11el cffekti sabaЫi sodir bo·Jar еkш1. Klaster parclialanishni, ba ' z i Ьir ma' noda yadro11i11g alfa-parcl1alanish va spoпton Ьо·linishi orasidagi oraliq jarayoп sifatida l1шп qarasl1 mu111kin.
Klaster parchalanisl1lar11i 11lar11i11g Ьirla,nchi yadro asosiy parcha­ laпish turiga 11isbata11 parchala11ish el11i111olliklari 1. 1-jщ/valda keltiril­ gaп.

37
1.1-jadval.

Klaster parchala11isllla1·ni и/а,-11i11к Ьirlamc'1i yacko asosiy pa,-c/1alanishga nisbatan el1timolligi.