Amaliy yadro fiziкasi
MASALALAR YECHISH UCHUN NAMUNALAR
Download 4.59 Mb.
|
Yuldoshev-Polvonov
- Bu sahifa navigatsiya:
- Jm•ob
- Yecl1ilishi
- Jllvob
- MUSTAQIL YECНISH UCHUN MASALALAR
- NAZORAT SAVOLLAIН 1 .
|
MASALALAR YECHISH UCHUN NAMUNALAR
masala. Aktivligi А = 1 kK i •0 so radioizotopiпing massasi aniq \ansin. Uпing aktivligi t =10.5 yildan keyin q1111cha 111агtа kamayadi . Yecbllislli: Aktivlik bilan 1·adioaktiv element yadrolar soпi oi·as id a qнyidagi bog'lanis\1 mavjud : Radioaktiv yad1·0\ar soni: A=J.N (1) N=.!!.м!....N" (2) bu yerda N,. = 6,022 • 10 23 1110-/ 1 - Avogadro doiшiysi, 111 - radioizotop massasi, М - n10lya1· massa . Во ifodaпi (]) ifodaga qo ' yam iz: м А=тлN ,1 А va Т½ orasidagi bog"l an is \1, уа'пi (1.6) fonnulaga kо· га: л= ln2= 0,693 т½ т½ (3) (4)
(4) пi (3) ga qo'yamiz, (5) Fonn11\aga masala shartidagi qiymatlarпi qo'yib, his0Ыasl1lar11i Ьа- jaramiz. А= lkKu = 10 3 Ки = 3, 7- 10 10 - 10 3 parch = 3,7- \0 13p arc/ 1 с с 70
N, = 6,022 ·1023 1 - М = б-О 10 3 kg , - то/ то/ т½ = 5, 2s yit = 5, 25. 365 . 24 . 60 . 60 = 16556, 4. 1о• с. 3, 7 ·1 0'3 • 60 ·1о-з ·16 556, 4 ·10 4= О . \ _3k т 6,022 ·1 023 88 2 0 О, 693 ' g Javoh: m = 0,882·1 о-' kg yoki т = 0,882 g. Er1di / = 10,5 yilda aktivlikпi qa11cl1a 111arta kaшayishiпi aniqlash uch1111 N = N"e-;, forшuladan foydalaпamiz. , 1· N = N.e у, (7) bш1dan N0 / N ni toparniz. N _ t,n1 _ 0.6,9.\ о.,...- 1.0 s, 11 _ =о N е тv=, е ту, = e s.2s,, 1 "' 4 marta. Javoh: 4 та,-/а kamayadi. masala. Massasi I g bo'lgan izolyatsiyala11ga11 226 Ra radioizoto pi11ing akri,,Jigi ,,а u11ir1g qaпcha vaqtdaп kcyi11 10% ga kaшayishi aniq lansi11. Yechilisl1i: Aktivlikr1i quyidagi torшula bilar1 a11iqlay111iz: А =лN (\) Radioizotopdagi yadrolar soпi: N =.м!!!... NA (2) r1i (/) ga qo'yarпiz va quyidagi itodani olamiz: т А=л.мNА (2)
Form1rlaga rпasala shartidagi qiymatlarni qo'yib, l1is0Ыashlarni ba jaramiz. 71 т,,,,:( Ra)=1620 yil; • 2 л=,0 693 = .0 69 3 с-•= 1, 354 - 10-" с-• т½ 162 -0 з65 - 24- з6 оо N . = 6,022 - 1 o:z•. - 1 - п то/ М= 226 ·1о-э kg 1110/ А= 1 3 54 _10 _11 6,022- 1о-"' 1-0 3 3.6 1 -1D 10c- 1 =0.975Ки ' 226- 1-0 ! 2) N = N. e- AJ dап (4) В11 ifodaning \og ar iflasak : bundan
N А1 = lnN п N (5) - va 1 = ..!..1nN. =..!..111 =..!..111- 1 = 1 111- 1 "' 24З yif - }. N л 0,9N. л 0,9 1,3 54 • 1-0 " 0,9 Jm•ob: А= 0,975 Ки; t::: 243 yil . masa\a. Toza 21"Рн 111dioizotopining solisl1tirma aktivligi11i aпiq Yechilishi: Radioizotopiniпg so\is\1tirma aktivligi qнyidagiga teng bo'ladi: yoki
m А л - N (I ) л ln2 а = - = - - - = - = - - - , (1) (2)
0 т т. · N(t) 111 Т,,, ·т. ya'ni s01isl1tirma aktivlik vaqtga bog'liq emas. Fonnнlaga masala shar tidagi qiymat\arni qo'yib, \1is0Ы asl1\arni bajaram iz : 72 ln2 Т12. . ll=--- то 0,693 =23-109 24100- 365, 25 · 24-3600 ·239- 1. 66 · 10- 24 ' Bklg Jпvoh: а = 1,3· \ 09 Bk/g = 6,2·10- Кilg. 4-шasala. Preparatпiпg solisl1tirma aktivligi 6,8 Ki/g bo' lishi L1сlнш 1 111g 1·ad io akt iv bo'l111agan stroпsiyga чancl1a шilligrarnm v-aktiv ''°S1· qo'sl1isl1 ke1·ak? <)()Sr radioizotopiпing yariш parcl1ala11ish davri T ,,.,( "S1· ) = 28. 6 yil. Yecl1ilishi: Preparatпi11g solishtirma ak tivlig i: а m( Bu te11gla111adan A(' 0S1· ) 90 S1·) + m(Sr) a( 90 Sr ) • m(' 0S1·) 111( о0Sr) + m(Sr) (1)
т( 90S r) a · 111(S1· ) и( 90Sr ) - a (2) Radioпuklidning solisl1ti1111a aktivligini 3-111asaladagi formula yor da111ida aniqlayшiz: а(90S1· ) = О,693 = 5 14 · 1012 Bklg Т,,2 · 111, 28.6-365,25 • 24 ·360-0 9-0 \,66 • 1-0 l' , а('° S1·) = 5,14 -1 012 Bkli-[ = 139 Кilg. Bu qiyшatпi {2) ifodaga qo'ya111iz vajavob11i olaшiz: 1 m ( 9(SJ ·i ) a m(Sr) ,6 8 ·1- 10- = S· I 0 -g1 а( 'S1·)-a 1 42 - 6.8 Jllvob : 111(' "S1·) = 5 · 1o-' g. 5-шаsа\а. Berk idisl1da massasi 111 = 0,1 g bo'lgan radiy Ьог. ldisl1- da 24 soatdaп keyin qалсlш шiqdorda radon yig'iladi? Radiyning yarim paгcliala11isl1 da тi /600 yil, гado1111iki esa 3,8 kun. Yechilisl1i: Masalani qLJyidagi Гornшladan foydalanib yechamiz: (1) 73 Bu fomшlaga inasala slш1·tidagi qt1yidagi 111 = О, 1 g = 10-4 kg. t = 24- 60 · 60 = 8, 64 ·1О' с AIID = 226 . NA = 6. 022 -1 ,0_2. _ I то/ Т. =1600 ·36-5 24· 3600 = 5,05 - 10' 0 с Т2 "' 3,8- 24 - 3600 = 328, 3- I0' = 3,-3 I 0' c qiymatlarni qo'yamiz va his0Ыasl1 natijasida quyidagi javob11i o lamiz: N R,o "" 32 -10 14 (atom) Javoh: Nн,, :::: 32· 1 014 (atom) . 74
MUSTAQIL YECНISH UCHUN MASALALAR Yaнgi tayyoгlaнgan preparat tarkibida 1.4 111kg radioaktiv nalriy-24 щ1klidi bur. Uнing aktivligi Ьiг s11tkadan keyi11 ni111aga teng bo·ladi? Natriy-24 nнklidiniнg уагiш ra1·clн1lanish davri 15 soat. (Javo Ьi: 4 Кi ). Massasi I mg bo'lgan sei·iy-144 п1dioizotopi11ig чансhа yadro si, а) 1s va Ь) 1 yil vaqt oraliqlarida pai-cl1ala11ishini aniqlang. Seriy- niнg ya1·im pai·chalaнish dav1·i 285 kuп. (Javobl: ЛN = 2,5- 10 18 ). Massasi I g bo'lga11 radiy Ьilап 111uvoza11at Natii·iy-22 radioaktiv izotopi energiyasi 1,28 MeV bo·Jgan ga111111a-kvai1tlami ш1rlantiпnoqda. Massasi 5 g bo'lgan nalriy izoto pining 5 111in davomida nurlanayotgan ga111ma-n11rlanislllar quvvati va energiyasi aniqlanilsin. Наг Ьiг parcl1ala11ish aktida energiyasi y11qori da ko'1·satilgan qiymatga tcng bo'lgan Ьi11а gamma-kvant ш1rlanadi deb l1is0 Ыa11s in . (Jai·o/Ji: 70,6 kJ). Aktivligi 14.8·10"' Bk bo'lgan n11qtaviy izotrop 1·adioaktiv manl,adaп 5 sш нzoqlikda ga1шna-nш-la11isl1lar intensivligi aniqlan sin. Radioaktiv parchalanisl1ning liar Ьir aktida har Ьiriniпg energiyasi 0,51 MeV bo'lgan o'rtacl1a 1.8 gaшшa-kvantlш· 1111rlaniladi deb hisob lansiн (Jcл·ubl: О,6 Vtlm ). 75 NAZORAT SAVOLLAIН 1 . RadiQaktiv parchalanish tezligini qanday kattalik belgilayd i? Radion11klid aktivligi qm1day formula Ьi/ап uniqlani/щbl SQ/ishtiпna, hajmiy va sirt aktivligiga ta' ,·if bering. Ви kaltaliklar qanday Ьirlik/m·da o'lchanadi? Radioaktiv oilalar deb nimaga aytiladi? Qшiclay vaziyatda asr 1111111oza 11a ti vujщ/ga k(!/adi? TEST SAVOLLARI Turg'un yad,·oning ti11c/i/iklfЩ i massasi п, 11а 1111i tas/1kil etgш1 p1·oto11/ami11g Zm ,, hamcla 11ey/ro 11/ш ·11i11g Nm» ti;ichlikdagi massalш-i yig'i11disi 01·asidagi 111111юsаЬа1 цап dау? 1 А) in •. >(Zmr + Nm.) 0 В) 11\. <(Z m + Nn1) 0 С) mY• =Z m +Nm" D) mY• <(Zm"+Nm.) · I 00 Alom yadro/ш·i11i qanday g11r11l1/arga aj1·a/isl111111111ki11? А) Тш g' ш va radioaktiv В) Zaryadlaпgan va пeytral С) Kнchli va kuchsiz D) Suyнq va qattiq Geyge1·-Ne1to/ qonunini ifoda/и1,cl1i тшюsаlюtпi ko ·1·.шti11g. D А) log 7;,2 =С+ Е В ) т =т_!!!-, · ln 2 ' ' С) п = N ).t 1 D ) -r = -л Radio akti 11 parcha/an i. /1 (0J 11u11i11i ko '1·.ш ti11g. А) N= l20• e-A• С) N= N,,e-•• В) N=N0+A D) N=A+SX 76
А) Pozitю11 С) Neytron В) Elektron D) Proton Radiouktii• pm·c/щ/anish yuz Ье1·ау о1gап rac/ioaktiv atomlar о· гtис/,а soni ц1 vИщ igа teng: А) dN = - )JNdt В) dN = лNdt С) dN = - ,.!nNdt D) dN =-лNdt lkkita ym·im рш·с/щ/а11is/1 cltn·ri davomida цапс/10 1·adioaktiv yaclrofar purc/1ula11шli'! А)50% С) !00% В)10% 0)75% Alk1-pm-chalanis/1da yadmdun nima c/1iцib ketadi? А) Ge!iy atorni11ing yadrosi С) Foton В) Vodorod a10111iпi11g yadrosi D) Triю11 Radioak,tii ladi? pan·halu11isl1,Ja gamma-kvaпtlar ца11dау /юsil Ьо· А) g-kvant atom11i11g uyg'o11ga11 ho!atidaн asosiy ho!atiga o'tganda nш·lanadi: В) g-kvantlar uyg·oпgan atom yad1·o!ar tonюnidaп n11rlanadi: С) g-k,•aiнlar b-zaпalaгning шodda orqali 0·1ganida hosil bo·tadi: D) g-kvantlar b-zaпala111i11g nюdda oгqali o·tganida hosi! bo·tadi. Ruclioizotoplm· qa11clay qoida Ьо )1iclm pm·clшlanadi? А) Chiziqli: С) Kimyoviy: В) Ekspoпensial: D) Biologik. Download 4.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|