Anatomiya 2014. indd

Oqsilli distrofiyalar (disproteinnozlar). Oqsillar almashinuvi-
ning buzilishlari to‘qimalar va ular hujayralarni tarkibini o‘zga-
rishiga – oqsilli distrofiyalarga olib keladi. Oqsil almashinuvining 
turli buzi lishlariga bog‘liq bo‘lgan oqsilli distrofiyalarning birne-
cha turlari mav jud. Ularning ba’zilari hujayra ichidagi oqsilning 
o‘zgarishlarida boshqalari esa hujayradan tashqaridagi to‘qimalar 
oqsillarning o‘zgarishlarida o‘z ifodasini topadi.
Hujayra disproteinnozlari. Hujayra disproteinnozlarida hu-
jayralar oqsilli normaga nisbatan boshqacha fizik, kimyoviy va 
morfologik ko‘rinishni oladi. Hujayra disproteinnozlaridan do-
nali va gidrofik distrofiyalar ko‘proq ahamiyatga molikdir.
Donali distrofiya – parenximatoz a’zolarning hujayra proto-
plaz masida yirik donalar paydo bo‘lishi bilan ifodalanadi. Hujay-
ralar bo‘kkan ko‘rinishida bo‘ladi. Bunda oqsillarining tarkibiy 
xususiyatlarini o‘zgarishi hujayralar protoplazmasiga hosil bo‘lgan 
donalar va tomchilar bilan belgilanadi. Donali distrofiyada mi-
toxondriyalar qattiq shikastlanib, ularda bo‘kish va vakuolizatsiya 
ro‘y beradi.
Donali distrofiya buyrakning burama naychalarida, jigar hu-
jayralarida, yurak mushaklarida aniq va yaqqol ko‘rinadi. Bu 
distrofiyada a’zolar hajmi birmuncha kattalashib, bo‘shashgan 
bo‘ladi. Kesmasida esa kulrangnamo bo‘kkan, go‘yo qaynoq suv 
sepilgandek ko‘rinishda bo‘ladi.

---

307
Donali distrofiy har xil intoksikatsiyalarda, infeksion jarayon-
lar va qon aylanishini buzilishlarida uchraydi. Ularning bevosita 
sababi oksid lanish jarayonlarining susayishi, hujayra nafas olishi-
ning buzilishi va modda almashinuvining kislotali mahsulotlari 
to‘planishi hisoblanadi.
Donali distrofiyada parenximotoz a’zolar funksiyasi pa-
sayadi. U yurak mushaklarining qisqarish qobiliyatining kuch-
sizlanishiga olib keladi. Buyrakning burama naychalari epiteliy-
sining donali dis trofiyasi epiteliyning filtratsion qobiliyatini bu-
zilishiga va siydik da oqsil paydo bo‘lishiga olib keladi.
Donali distrofiyaning oqibati har xil. Bu jarayon, odatda, 
qaytar jarayon bo‘lib, uni keltirib chiqargan sababi bartaraf qi-
linganda tarkibning to‘la tiklanishi kuzatiladi.