Andijon davlat univyersiteti

Keysni bajarish bosqichlari va topshiriqlar: 
Keysdagi muammoni keltirib chiqargan asosiy sabablarni belgilang 
(individual va kichik guruhda). 
Orografik omillar imkoniyatlaridan kelib chiqib bir nechta usulda dastur 
kodini taqdim eting (individual holda).
 
IX-BOB. BIOTIK OMILLAR 
 
Tayanch so’zlar: parazitizm (tekinxo’rlik), simbioz, lianalar, epifitlar, biotik 
omillar. 
9.1. Abiotic and Biotic Environments Cause Stress 
The environment affects an organism in many ways, at any time. To 
undyerstand the reactions of a particular organism in a cyertain situation, 
individual extyernal influences, so-called environmental factors, are usually 
considyered separately, if at all possible. Environmental factors can be of abiotic 
and biotic nature. Biotic environmental factors, resulting from intyeractions with 
othyer organisms, are, for example, infection or mechanical damage by hyerbivory 
or trampling, as well as effects of symbiosis or parasitism. Abiotic environmental 
factors include tempyerature, humidity, light intensity, the supply of watyer and 
minyerals, and C02; these are the parametyers and resources that determine the 

---

155 
growth of a plant. Many othyer influences, which are only rarely beneficial to the 
plant (wind as distributor of pollen and seeds), or not at all beneficial or are even 
damaging (ionising rays or pollutants), are also classified as abiotic factors.
9.1. Stressga sabab bo’luvchi abiotik va biotik omillar 
Atrof - muhit organizm uchun ko’pgina yo’llar bilan biron bir vaqt davomida 
ta’sir qiladi. Aniq bir holatda organizmning bir bo’lagiga reaktsiyani tuShunish 
uchun individual tashqi ta’sirlar, atrof muhit omillari sifatida nomlangan ta’sirlar 
odatda alohida ta’sir qiladi agarda ular organizm uchun foydali bo’lsa. Atrof muhit 
omillari abiotik va biotik omillariga ajraladi. Biotik atrof muhit omillari boshqa 
organizmlar bilan ichki ta’sirlar jarayonida ham namoyon bo’ladi masalan, o’txo’r 
hayvonlar tomonidan mexanik zararlanish yoki infektsiya hosil bo’lishi, 
Shuningdek, simbioz yoki parazit organizmlar ta’siridagi jarayonlar biotik omillar 
ta’siri sifatida kechadi. Abiotik omillar o’z ichiga harorat, namlik, yorug’lik 
intensivligi, suv va minerallar bilan oziqlanish jarayoni va CO
2
ni tashkil etadi. 
Bular barchasi o’simlikning o’sishini aniqlab beradigan parametrlar resurslaridir. 
Ko’pgina boshqa ta’sirlar o’simlik uchun kam bo’lsada foyda keltirishi 
(o’simlikning shamol yordamida urug’larning tarqalishi) yoki ziyon keltirishi 
(haddan tashqari ionlashgan nurlar yoki ifloslantiruvchi omillar) mumkin. Bu 
jarayonlar abiotik omillar bilan bog’liq. 
Yernst-Detlef Schulze, Yerwin Bech, Klaus Mullyer Hohenstein. Plant 
ecology. Springyer Byerlin-Heidelbyerg, Gyermany, 2005. P.7.